Grabowiec

Stan obecny

Własność ANR albo J.S.T.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Wieś Grabowiec, dawny Grabówiec, położony jest 4 km na północ od centrum Szamotuł. W czasach staropolskich wieś nie istniała, natomiast pierwsza wzmianka o Grabowcu (1424) mówi o Wawrzyńcu - młynarzu i jego żonie Jadwidze. Młyn ten postawiono na rzece Samie - dopływie Warty. Prawdopodobnie nie powstał tu typowy folwark z dworem, zaś niewielka osada od samego początku wchodziła w skład dóbr właścicieli Szamotuł - Świdwów - którzy z czasem przyjęli nazwisko Szamotulskich. Popularną nazwą młyna i osady, aż do k. XVI w. był Grabowiecz. Najliczniejsze wzmianki w "Regestach" Dworzaczka dotyczą prawdopodobnie innego Grabowca, który przez co najmniej dwa stulecia należał do Bzowskich z Bzowa. W licznych zapiskach, aż do końca XVIII w. "nasz" Grabowiec wzmiankowany jest jedynie jako młyn. W międzyczasie należał on do Rokossowskich (1. poł. XVII w.), Kostków, Józefa Skarbek-Malczewskiego (pocz. XVIII w.) i Mycielskich (do k. XVIII w.). Szczegółową historię posiadaczy tych ziem można prześledzić np. w opisie Gałowa w naszym katalogu.
Po III rozbiorze Polski i okresie Księstwa Warszawskiego Grabowiec wszedł w obręb gminy Piotrkówko. Zapewne dopiero wtedy utworzono niewielki folwark i wybudowano dwór dla niemieckich właścicieli. W 1885 r. dobra miały 441 mórg obszaru, 5 domów i 37 mieszkańców. Pod koniec XIX w. na gruntach folwarku odnaleziono relikty cmentarzyska pogańskiego, w tym liczne urny. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r., niewielki folwark stał się własnością dr Henryka Wilczyńskiego. W 1926 r. pod jego zarządem dobra miały 118 ha obszaru, w tym 98 ha ziemi uprawnej, 10 ha łąk i pastwisk oraz 10 ha nieużytków. Do urzędu skarbowego wykazywano 335 talarów czystego dochodu gruntowego. Po 2. wojnie światowej ziemie folwarku stały się typowymi terenami wiejskimi.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu P.A.N.;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteka Kórnicka P.A.N.;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych woj. Poznańskiego, 1926;
Geoportal;
Mapster:
11814615 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3365_Samter_c.1940_McM87176.jpg
17012 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_275_Samter_ca1893_DRMC5820275.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pierwotny dwór w Grabowcu prawdopodobnie nie zachował się do czasów obecnych. Mógł on być jednym z dwóch budynków (obecnie nieistniejących) widocznych w płd.-zachodnim narożniku ogrodu. Zapewne jego funkcję przejął inny budynek, którego na chwilę obecną nie jesteśmy w stanie zidentyfikować. W tym celu konieczne są dalsze badania terenowe.
Układ przestrzenny zespołu, nie licząc braku kilku przedwojennych zabudowań, jest w znacznej mierze zachowany.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. 2,36 ha, zachowany w dawnych granicach. W ok. 90% park pokrywa się z dz. ewid. nr ... 282. Na mapach archiwalnych park został oznaczony nie jako ogród ozdobny, lecz jako sad owocowy.

Inne

Zabudowania gospodarcze.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011