Sękowo

Stan obecny

Prawdopodobnie własność J.S.T. Mieszkania.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Sękowo to wieś położona przy skrzyżowaniu dróg krajowych nr 92 i 306, leżąca 36 km na zachód od centrum miasta Poznania i 12 km na wschód od Pniew. Pierwsza wzmianka, w której wieś zapisano jako Sankowo (Sancowo) pochodzi z 1403 r. Już wtedy wieś wchodziła w skład klucza bukowskiego, dóbr należących do biskupów poznańskich, a miejscowym ośrodkiem jej zarządzania było sołectwo. Sołtyską tej wsi w 1403 r. była Jadwiga, zwana także "dziedziczką" w zapiskach dotyczących lokalnych sporów, głównie z Gniewomirem z Krzestkowic, o nieistniejącą obecnie wieś Pończyn. W 1407 i kolejnych latach występuje sołtys Mikołaj, zaś jeszcze w 1. poł. XV w. inni sołtysi: Wojciech, Tomasz, Piotr, Maciej i Szczepan (bracia) oraz Wawrzyniec. W 1441 r. biskup na ich prośbę odnowił utracony przywilej sołecki. Dokument wymieniał m.in. 3 łany ziemi, karczmę, lasy i ogrody, a także prawo wypasu koni i owiec, prawo do polowania i łowienia ptaków, etc. W zamian, w razie potrzeby, sołtysi byli zobowiązani do służby wojskowej dla biskupów na własnym koniu. Pod koniec XV w. pojawia się sołtys imieniem Jakub, którego pozywała Agnieszka Rościegniewska o rzeczy przywłaszczone po jej zmarłym bracie. Jakubowi nakazano zapłacić kwotę 2 grzywien, a dla ułatwienia rozłożono mu tę kwotę na 4 raty.
Na pocz. XVI w. (1509) wieś płaciła pobór od 12 łanów, sołtys od 1,5 łanu, a dwie karczmy dawały po 3 gr. Wiardunki wojenne płacono od 13 łanów i od karczem po 6 groszy. Ponadto wieś dawała meszne plebanowi w Wilczynie: od dwóch sołtysów uprawiających po półtora łanu i od kmieci po 2 ćwierci zboża, z 13 łanów. Co ciekawe, we wsiach kościelnych szlachta z reguły nie przyjmowała nazwiska od ich nazwy, jednak w Sękowie stało się inaczej i na pocz. XVI w. ze wsi pochodził Piotr Sękowski. W latach 1517-30 występuje z kolei Wojciech Sękowski, wcześniej będący altarystą, w altarii świętych Marcina i Mikołaja w katedrze poznańskiej, a od 1518 r. w altarii Świętej Trójcy i Poczęcia NMP. Po 1530 r. był on prepozytem kościoła i szpitala Świętego Stanisława w Poznaniu.
Z regestów poborowych dowiadujemy się, że w 1564 r. wieś płaciła podatki w wys. 1 grzywny rocznie, od 3 łanów sołeckich, 11 i pół łanu osiadłego i 3 i pół łanu opuszczonego. Ponadto dawano cztery ćwiertnie owsa, 2 koguty i 30 jaj. Karczmy dawały 24 gr. rocznie, ponadto owies i koguty tytułem "wiecnego". Sołtys oprócz wspomnianej wyżej służby na koniu, musiał płacić dukata rocznie. W 1580 r. wielkość wsi była podobna, a jako płatnik poboru (w 1583 r.) występuje biskup poznański. Nieco inaczej pobór opisuje Sł. Geogr... Chlebowskiego i s-ki. - W latach 1564-80 podobny jest obszar wsi podany w łanach, natomiast dochodzi 4 komorników, karczmarz i kowal.
Na pocz. XVII w. znanym sołtysem S. był "zasłużony" Mikołaj Oborski, który w nagrodę dostał od biskupa łan ziemi zwany "Kiewlowskim". Oborski dodatkowo dzierżawił ziemie, m.in. Zygmuntowi Gołkowskiemu, którego kwitował w 1610 r. z kwoty 50 złp. Kolejnym sołtysem był Jan Głoskowski, pozbawiony funkcji przez sąd w latach 30. XVII w. W 1639 r. biskup Andrzej Szołdrski nadał to sołectwo swojemu wiernemu dworzaninowi - Janowi Czackiemu - z prawem scedowania tegoż sołectwa na małżeństwo Ulatowskich. Tak właśnie się stało, a pod koniec XVII w. posesorem dożywotnim Sękowa był Zygmunt Ulatowski z żoną Katarzyną Rosnowską. Po śmierci Zygmunta wdowa mianowała plenipotentem jego brata - Benedykta Ulatowskiego. Mniej więcej w tamtym czasie do wsi sprowadzono osadników z zach. Europy, tzw. olędrów, którzy obok wsi założyli swoją osadę. Około 1700 r. biskup poznański Stanisław Witwicki nadał nowy przywilej na sołectwo w S., dla Wojciecha Korytowskiego h. Mora i jego żony Urszuli Miaskowskiej h. Bończa. Ciż scedowali ten przywilej na Wojciecha Koszutskiego h. Leszczyc i Annie Lymiawskiej (?). Później zapiski o S. na jakiś czas się urywają, dopiero zapiska z 1729 r. mówi, że tenutariuszem klucza dóbr w Buku był Franciszek Marszewski. W latach 30. XVIII w. rozpoczęto prowadzenie ksiąg parafialnych w Wilczynie, skąd dowiadujemy się, że ekonomami dóbr w S. była rodzina Marcina i Agnieszki Bogańskich. Siedzieli tu oni do 2. poł. XVIII w.
Po III rozbiorze Polski dobra kościelne poddano sekularyzacji i Sękowo stało się "wsią narodową", pod zarządem posesorów. Na pocz. XIX w. wieś włączono do domeny Duszniki. Polskimi zarządcami majątku zostali Ignacy Pławiński z żoną Brygidą Orłowską. Taż Brygida zmarła mając 42 lata, w 1806 r. i pochowana została w Kolegiacie Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu. Dwa lata później Pławiński ożenił się z Elżbietą Bogucką. W marcu 1809 r. w S. urodził się ich syn Marcjan Achilles Eugeniusz, rok później córka Klotylda Anna Sydonia, w 1812 r. córka Olimpia Kordula, a w 1815 r. syn Henryk Fryderyk Herkules. Dwa lata później 53-letni dzierżawca S. umarł. Pławińscy jeszcze co najmniej kilka lat siedzieli w Sękowie, później zaś wieś przeszła w ręce prywatne. W latach 30. XIX w. właścicielem folwarku był Walerian Chmara, ożeniony z Teofilą Szefner. W 1837 r. w S. urodził się ich syn Julian. Prawdopodobnie jeszcze w 1. poł. XIX w. Chmarowie sprzedali folwark rządowi pruskiemu.
W 1888 r. Sękowo stanowiło wieś i dominium w pow. szamotulskim, przy bitym trakcie wroniecko-bukowskim. Wieś należała do parafii katolickiej w Wilczynie i ewangelickiej w Dusznikach. Wraz z Ludowem (3 domy i 29 m-ców) miała 36 domów z 345 m-cami, w tym 281 katolików i 64 protestantów. Grunta szacowano na 464 ha, w tym 388 ha ziemi uprawnej, 33 ha łąk i 1 ha lasu. Do wyliczenia podatku gruntowego (z części wiejskiej) podawano czysty dochód z 1 ha roli i łąki w wys. 10,97 marki, a z 1 ha lasu - 4,7 marki. W skład dóbr o pow. 503 ha wchodził folwark główny Albrechthof oraz folwark w Ludowie o nazwie Preussenhof. Na obszar ten składało się 391 ha ziemi uprawnej, 28 ha łąk i 29 ha lasu (dochodu nie podano). Część dominalna miała 8 domów ze 128 m-cami, w tym 110 katolików i 18 protestantów. Niestety nie znamy nazwisk niemieckich dzierżawców, dla których wybudowano dwór we wsi. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. wynieśli się oni z Sękowa, zaś dobra przejęło państwo. W 1926 r. dzierżawcą 438-hektarowego majątku był Edmund Janiszewski. Na ogólny obszar składało się 400 ha ziemi uprawnej, 15 ha łąk i pastwisk, 5 ha lasu i 18 ha nieużytków. Gospodarstwo specjalizowało się w reprodukcji uznanych nasion zbóż i grochu. W celu wyliczenia podatku gruntowego, do urzędu skarbowego wykazywano kwotę 1730 talarów tzw. czystego dochodu. W 1930 r. wieś liczyła 561 m-ców. Z ciekawszych obiektów możemy wymienić wiatrak i olejarnię należące do G. Kathnera, karczmę Stanisława Adamczewskiego, kuźnię W. Hirschmanna i warsztat kołodziejski S. Stachowiaka. Od 1920 do 1939 r. wieś z niem. nazywano Senkowo, zaś po wybuchu wojny przywrócono jej nazwę Albrechtshof. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dwór był remontowany w 1976 r.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski..., 1930 r.;
Geoportal;
Mapster:
5530 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
3464_Ottorowo_1940.jpg
11813452 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
3464_Ottorowo_IX.1944_APP_Sygn._M.top.25-114.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi N-S, fasadą skierowany na E. Korpus główny piętrowy, nakryty mansardowym dachem czterospadowym, z przybudówką od północy przesuniętą względem niego nieco na zachód, co tworzy uskok w płn.-wschodnim narożniku budowli. Z powodu braku zdjęć, opis sporządzamy jedynie na podst. widoku sat. Geoportalu. Wejście od str. wschodniej poprzedzone jest schodami i gankiem dźwigającym balkon, nad którym wznosi się trójkątny szczyt.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. ok. 3,5 ha. Trudno zdefiniować granice tego parku, którego spore połacie stanowią obecnie nieużytki i łąki. W około 2/3 pokrywa się on z działkami ewid. nr ...157/17 i 157/6, na której wznosi się dwór. W parku zachowało się kilka pomnikowych dębów szypułkowych o obw. w pierśnicy 320-250 cm.

Inne

Oficyna z 2. poł. XIX w.
Obora i spichlerz z przeł. XIX i XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011