Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Sulęcin

Stromtal

Województwo:wielkopolskie
Powiat:średzki (wielkopolski)
Gmina:Krzykosy
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:1834/A/81

Stan obecny

Prawdopodobnie własność J.S.T.
Sulęcin, ul. Długa 51

Historia

Dwór z 2. poł. XIX / pocz. XX w.
Sulęcin to wieś leżąca 14 km na południe od Środy Wielkopolskiej i 8 km na płn. wschód od Książa. Pod koniec XIV w. była to wieś szlachecka, a jej pierwszym znanym dziedzicem był Jarost, piszący się z Sulęcina i także ze wsi Dąbcze (k. Rydzyny). Pierwsza wzmianka pochodzi z 1391 r., kiedy to roszczenia Jarosta odpierali przed sądem panowie Tworek i Szczepan z Tworzyjanic. Rok później Jarost, który już wtedy zwał się Sulęcińskim (albo Sulęckim), toczył spór z Wyszotą z Łęgu. W 1396 r. występuje Maciej Sulęcki, którego pozywał Jan Czyrniński (z Czyrniny) o "poręczenie obietnicy, że będą bronić Dąbcza przez 3 lata przed pretensjami innych ludzi" (Sł. Hist.-Geogr. PAN). Zapewne żoną Macieja była Dorota, która występuje w zapisce z 1400 r. wraz ze swoją siostrą, zamężną za Bieniaszka z Czeszewa. O zboże z ich folwarku i sumę 40 grzywien spór toczyli Mikołaj Lubiatowski, z Grzymkiem z Murzynowa. W 1404 r. tenże Lubiatowski przegrał inny proces, z tytułu poręczenia za Macieja Sulęckiego. Być może synem Macieja był Franciszek (?), wzmiankowany w 1425 r. gdy toczył spór z urzędnikiem zamkowym w Opalenicy. Tenże urzędnik, zwany "starszym" zajął Franciszkowi konie, "zabezpieczając je do decyzji sądu". Dwa lata później wraz z Michałem Jarogniewskim (z Mechlina) ręczył za pewnego kmiecia z Tuchorzy.
Sulęccy, czy też Sulęcińscy w 2. poł. XV w. sprzedali wieś Janowi Świdwie z Szamotuł, ten zaś w 1462 i 1464 r. sprzedawał S. i Kijewo hrabiom z Górki: Andrzejowi i Łukaszowi. Dość cenne to były wsie, bo w zapiskach pada kwota 2000 grzywien, plus 1/10 wsi Modrakowo. Tak więc obie pozostawały w rękach Górskich, a na pocz. XVI w. ich właścicielem był Łukasz z Miejskiej Górki, posiadacz Kórnika i przyległych doń dóbr. Dopiero na pocz. XVII w. wieś wyszła z dóbr kórnickich, a jej właścicielem został Kasper Kaczkowski, ożeniony z Katarzyną Kembłowską. W 1605 r. dał on Sulęcin oraz folwark Borówko swemu synowi Andrzejowi. Pomiędzy 1578 a 1620 r. we wsi były 4 ślady osiadłe, ćwierć karczmarska, 3 zagrodników, 5 komorników i młyn. Andrzej Kaczkowski około 1620 r. sprzedał dobra Janowi z Popowa Mierzewskiemu, który w 1625 r. zapisywał 3 tys. złp. posagu żonie, Annie z Pudliszek, córce Jerzego P. Nie mieli oni dzieci, ale spadkobiercami byli bratankowie, synowie Stanisława: Eustachy, Andrzej, Piotr i Stanisław, wraz z którymi w 1626 r. Jan Mierzewski wydzierżawił wieś Adamowi Czaplińskiemu. Następnie w 1628 r. sprzedał S. i Borówko wyderkafem Łukaszowi Cielęckiemu h. Ciołek. Rok później ostatecznie sprzedał swoje dobra - Hieronimowi Manieckiemu, pisarzowi ziemskiemu z Poznania, za kwotę 25300 złp. Maniecki dzierżawił Sulęcin Stanisławowi Mirosławskiemu, który był płatnikiem "podymnego" w 1629 r.; 10 złp. od 20 dymów.
W 1637 r. Maniecki zapisywał na S., Borowie i Jarosławcu kwotę 8 tys. złp. posagu i 2 tys. wyprawy swej przyszłej żonie Mariannie Rydzyńskiej. Mieszkali tu przez prawie 50 lat, przetrwali "potop" szwedzki i inne kataklizmy, a w 1686 r. wdowa Marianna zapisała 2 tys. złp. katarzynkom poznańskim. Mieli oni córkę Jadwigę, zamężną za Franciszka Rozdrażewskiego h. Szeliga. Córką zaś tychże była Katarzyna, zamężna za Marcina Smoguleckiego, starostę nakielskiego. W 1699 r. Katarzyna sprzedała S. i Borowo Kasprowi Miaskowskiemu h. Bończa, za kwotę 69160 złp. Żoną Miaskowskiego była Anna Mieszkowska, córka Macieja i Anny Zakrzewskiej. W 1713 r. Kasper M. sprzedał Sulęcin Aleksandrowi Złotnickiemu. Ten wkrótce sprzedał dobra Adamowi Koszutskiemu h. Leszczyc, pisarzowi ziemskiemu poznańskiemu, a synowie Koszutskiego w 1733 r. sprzedali Sulęcin Michałowi Łaszczyńskiemu h. Wierzbna. W latach 40. XVIII w. Łaszczyński był także posiadaczem Pigłowic, Wyszakowa, Biernatek, Borowa etc. Jego synowie Wacław i Karol w 1748 r. sprzedali majątek Michałowi Skórzewskiemu h. Drogosław. W latach 50. XVIII w. właścicielką S. została wdowa po Franciszku Rozdrażewskim h. Szeliga, kasztelanie rogozińskim - Ludwika Miaskowska h. Bończa, córka Maksymiliana i Zofii Mycielskiej. Dobra odziedziczyła czwórka jej dzieci, w tym najmłodszy syn Jakub (ur. ok. 1730), ożeniony z Krystyną Wyssogota-Zakrzewską h. Wyskota (1763-1817). Oficjalnym właścicielem S. został on w 1757 r., a w 1763 r. urodziła się jedyna córka R-kich - Teresa, która w 1780 r. wyszła za Ludwika Bogdańskiego h. Prus III (1752-1824), komornika ziemskiego kaliskiego. W 1783 r. urodził się ich syn Marceli Tadeusz Franciszek Ksawery.
Na pocz. XIX w. Antonina Bogdańska (córka Ludwika i Teresy) wraz z mężem Feliksem Zielińskim byli posesorami Pigłowic. Dziedzicem obu tych wsi został Piotr Sokolnicki h. Nowina, szambelan królewski. Jego żoną była Nepomucena z Suchorzewskich h. Zaremba. Ich dzieci to: Józef Telesfor Melchior (1786-1858), Kasper Melchior Baltazar (1786-1820), Marianna Elżbieta, Karolina, Tadeusz (1794-1874), Marianna Róża oraz Teresa. W 1804 r. w S. zmarł ojciec dziedziczki - Jan Suchorzewski. Trzy lata później umarła rezydentka mieszkająca we dworze, G. Żuchowska. W 1812 r. w S. Karolina Sokolnicka wyszła za Mikołaja Sokolnickiego, a jej bratu Kasprowi ożenionemu z Urszulą Białoskórską urodziła się córka Teresa i w 1818 r. syn Michał Kasper. Kasper (ojciec) zmarł w Sulęcinie w 1820 r.; był posesorem dóbr Strzeszki.
Około 1820 r. dziedzicem S. został Józef Sokolnicki, ożeniony z Józefą Chłapowską h. Dryja. Po nich właścicielem wsi został Władysław Watta-Skrzydlewski h. Samson (1781-1874). Miał z Józefą Czachurską trzech synów: Teodozego, ożenionego w 1857 r. z Pelagią Libiszowską, Stefana, ożenionego z Klementyną Różańską i Władysława, rannego pod Brdowem, który na skutek ran i amputacji nogi zmarł dnia 14 lutego 1864 r. w Strzelnie, a pochowany został w Solcu. W Sulęcinie rodziły się dzieci braci Skrzydlewskich (chron.): W 1861 Bronisława Joanna, córka Stefana i Różańskiej; 1862 Stanisław Ignacy, syn Teodozego i Pelagii; 1868 Jan Ewangelista, syn Stefana i Klementyny, dalej już tylko dzieci Stefana: 1869 Lesław Franciszek, 1870 bliźniaki Klementyna i Mateusz - oboje umarło, córka po 7 dniach, syn po 3 m-cach; 1871 Felicja Klementyna; 1874 Stefan Gwido i w 1876 Antonina Eufrozyna. W międzyczasie umarła matka Stefana i Teodozego - Józefa Skrzydlewska - dnia 18 stycznia 1871 r. i pochowana została w Solcu. Osiem lat później, dnia 6 lutego 1879 r. umarł Stefan Skrzydlewski i pochowany został w Sulęcinie. W 1882 r. wdowa po Stefanie sprzedała Sulęcin Hermannowi Kennemannowi z Klęki. Dokładny opis rodziny Kennemannów i von Jouanne przedstawiamy w opisie Klęki w naszym katalogu. Link (można uruchomić jako odnośnik albo wkleić do paska przeglądarki): http://www.polskiezabytki.pl/m/obiekt/5859/Kleka/
W 1888 r. wieś razem z Ciołkami (3 domy i 38 m-ców) tworzyła okręg, mający łącznie 263 ha ziemi, 28 domów i 244 m-ców, w tym 209 katolików i 35 protestantów. Na obszarze dworskim (wraz z Kokczynowem; 5 dm, 57 m-ców) znajdowało się łącznie 15 domów z 223 m-cami, w tym 199 katolików i 24 protestantów. Dobra obejmowały 807 ha, w tym 523 ha ziemi uprawnej, 1010 ha łąk i 91 ha lasów. Holendry Sulęcińskie leżały 9 km na płn.-zachód od Nowego Miasta i 10 km na płd. od Środy. Było tam aż 51 domów z 421 m-cami, w tym 177 katolików i 244 protestantów. Miały 316 ha obszaru, w tym 229 ha ziemi uprawnej.
Pod koniec XIX w. część dworską wsi (południową) Niemcy przechrzcili na "Stromtal"; część wiejska nadal nazywała się Sulecin. W 1913 r. dobra rycerskie Stromtal należały do Jadwigi von Jouanne i obejmowały obszar 513 ha, w tym 320 ha ziemi uprawnej, 72 ha łąk, 56 ha pastwisk, 40 ha lasu, 9 ha nieużytków i 14 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 3886 marek. W gospodarstwie doliczono się 30 koni, 140 szt. bydła dorosłego i 60 cielaków oraz 130 szt. świń. Majątek specjalizował się w hodowli trzody chlewnej oraz posiadał własną mleczarnię. Dzierżawcą był Emil Kirschstein z Wielkiego Lubinia, a dyrektorem majątku inspektor Hugo Riedel. W 1926 r. dzierżawcą nadal był Kirschstein, tyle że w międzyczasie przeniósł się on do Świączyna. Zmienił się także właściciel, po Jadwidze Jouanne która miała dosyć innych posiadłości na głowie, Sulęcin został przekazany jej synowi Maksymilianowi (II).
W 1926 r. dobra obejmowały 807 ha, w tym 592,04 ha ziemi uprawnej, 197,9 ha łąk i pastwisk, 11,16 ha nieużytków i 5,89 ha wody. Cz. dochodu nie podano. W 1930 r. wieś liczyła 394 mieszkańców. Był tu wiatrak K. Pietrzaka, karczma W. Stenzela, rzeźnik B. Zygmuntowski, kowal W. Trąckowiak oraz kołodziej S. Maśliński. W latach 1939-45 wieś (tzn. majątek) otrzymała starą nazwę niemiecką z okresu sprzed 1919 r. - Stromtal. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Zarządzenie nr 71/2019 Wójta Gm. Krzykosy z dn. 19 paźdź. 2019 r. w sprawie przyjęcia Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Krzykosy
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811881 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3869_(2134)_Sulecin_1911_APP_Sygn._M.top.25-92-1.jpg
6611 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3869_Sulencin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony pośrodku parku, na planie prostokąta, fasadą skierowany na płn., parterowy i nakryty dachem dwuspadowym.
Układ przestrzenny zespołu w znacznym stopniu przekształcony, głównie z powodu wyburzenia zabudowy dworskiej i gospodarczej, z wyj. dwóch budynków mieszkalnych przy ul. Długiej.

Park

Park dworski z poł. XIX / pocz. XX w. o pow. 1,6 ha (pomiar po granicach drzewostanu). Przed 1945 r. park obejmował ok. 5 ha. Główna część (ozdobna), na rzucie prostokąta, rozciągała się po płn stronie dworu, a ze wszystkich stron otaczały ją sady owocowe. Od str, południowej znajdowały się dwie aleje na rzucie dwóch połączonych okręgów, o średn. 35 i 40 metrów, otaczające boskiety drzew (zachowała się wschodnia z nich), zaś na wschód od dworu pięć stawów, ciągnących się z płn. na południe. Łącznie część centralna (ozdobna) parku, czyli na płn. i płd. od dworu wraz ze stawami otoczonymi drzewami miała 2,5 ha.
Współczesne relikty parku znajdują się na dz. ewid. nr ...279/8, która pokrywa się w pewnej mierze z parkiem przedwojennym, podobnie jak sąsiadująca z nią od str. wschodniej dz. nr ...279/9.

Inne

2 sześcioraki z pocz. XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.