Przeciwnica

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Pierwszą wzmiankę o tej wsi znajdujemy w 1408 r., kiedy to Jan i Abraham z Wielżyna procesowali się o Bobowicko z Teodorykiem z Zajączkowa. Nazwa „Wielżyn”, czy też Wielżyno występuje w źródłach aż do poł. XVIII w., przy czym Przeciwnica pojawia się w zapiskach dopiero od ok. 1591 r. Pierwsi właściciele wsi pisali się z Wielżyna, następnie przyjęli nazwisko Wielżyńskich. Znany jest niejaki Włost z Wielżyna (1473), a następnie Maciej, który w latach 70. XV w. odkupił od niego część wsi. Na przełomie XV i XVI w. dziedzicami byli: Michał ożeniony z Elżbietą i Wojciech ożeniony z Katarzyną, córką Marcina Górskiego. W poł. XVI w. część wsi znalazła się w rękach Niemieczkowskich, którzy wybudowali tu pierwszy dwór. W 1558 r. wdowa po Stanisławie Niemieczkowskim – Agnieszka Iłowiecka – dała ten dwór swoim synom: Bartłomiejowi i Krzysztofowi. Rok później Bartłomiej zapisywał na W., Ossowie i Niemieczkowie 800 złp. posagu i t. wiana żonie Barbarze, córce Marcina Nowowiejskiego. W 2. poł. XVI w. kolejni Wielżyńscy pozbywali się swoich części W. na rzecz Bartłomieja. W 1567 r. swoje działy sprzedał mu Stanisław Wielżyński, następnie w 1576 r. Anna Wielżyńska, żona Marcina Skrzetuskiego. Zapewne ostatnim z Wielżyńskich był Maciej, które sprzedał swoją część Wielżyna Piotrowi Boboleckiemu – podsędkowi ziemskiemu z Poznania. Równolegle u Niemieczkowskich młody Krzysztof ożenił się z Anną Żernicką, a w 1584 r. sprzedał części W. Maciejowi Boboleckiemu. Praktycznie do 1590 r. Boboleccy przejęli całą wieś i to za ich panowania pojawiła się – początkowo używana zamiennie – nazwa „Przeciwnica”. W 1591 r. sprzedali oni wieś Aleksandrowi Biegańskiemu, który ożenił się z córką Piotra Boboleckiego – Barbarą. Na przeł. XVI i XVII w. wieś przeszła w ręce Nowowiejskich, którzy później „pisali się” z Przeciwnicy. W 1639 r. dziedzic Stanisław Nowowiejski, syn Macieja, zapisywał 6 tys. złp. posagu żonie Annie Tupalskiej. W okresie „potopu” szwedzkiego dobra wydzierżawiono Samuelowi Gurowskiemu, wicerotmistrzowi chorągwi konnej starosty śremskiego. Poźniej Przeciwnica wraz z Ossowem stała się własnością Macieja Tomickiego, ożenionego z Konstancją Zebrzydowską h. Radwan. Ich synem był Dominik Tomicki. Miał on siostrę Zofię, która ok. 1721 r. zaślubiła Aleksandra Trzebińskiego. Pozostałe dzieci Tomickich to: Franciszka, Katarzyna, Melchior, Marianna i Helena. Dobra pozostawały jednak w rękach wdowy Konstancji, która wyszła za Rossnowskiego. Z drugiego męża pochodziły dzieci: Anna i Teresa. Rossnowscy posiadali Ossowo i Przeciwnicę do ok. 1727 r., kiedy to dobra przeszły w ręce Pawła Sczanieckiego, ożenionego z Teresą Ostrowską. W 1728 r. urodził się ich syn Marek Franciszek. W kolejnych latach Przeciwnica znalazła się wśród dóbr wymienianych jako podległe miastu Stobnica. W poł. XVIII w. Stobnica wraz z przyległymi dobrami należało w części do Raczyńskich, a w części do Franciszka Rosnowskiego. W 1752 r. Rossnowski sprzedał majatek Antoniemu Zarembie z Kalinowy. W skład dóbr wchodziły wsie: Brzączewo, Podlesie, Sycyno, Jaryszewo, Przeciwnica, Ossowo i Holendry Nowe z przyległościami. Po dwóch latach Zaremba odsprzedał w. wym. dobra ora 3 młyny „cum duabus serris et desertis Humer et officina Papyrea”, Leonowi Antoniemu Raczyńskiemu z Małyszyna h. Nałęcz , kasztelanowi santockiemu, generałowi-porucznikowi królewskiemu. Kwota transakcji opiewała na 335,4 tys. złp. Wypada tu nadmienić, że część wsi P. odziedziczyła Marianna Tomicka, córka Macieja i Konstancji Zebrzydowskiej, która jeszcze w 1761 r. sprzedała tę część Janowi Trzebińskiemu, synowi Aleksandra (siostrzeńcowi). Cała Przeciwnica przeszła w ręce Raczyńskich ostatecznie w 1785 r., gdy syn Leona – Filip Raczyński – odkupił Niemieczkowo, Wielżyn i Sławin od Wojciecha Sławińskiego h. Nałęcz. Wtedy też po raz ostatni w zapiskach pojawiła się nazwa Wielżyn.
Filip Raczyński podobnie jak ojciec wybrał karierę wojskową. Został generał-majorem, szefem regimentu pieszego wojsk koronnych. W dniu 15 czerwca 1784 r. w Warszawie zaślubił Michalinę Raczyńską (kuzynkę), z którą miał pięcioro dzieci: Edwarda (1786-1845), Atanazego (1788-1874), Konstancję, Aleksandra i Matyldę. Aby dojść pokrewieństwa z kolejnymi właścicielami P., musimy cofnąc się o trzy pokolenia Raczyńskich. Otóż Filip był prawnukiem Zygmunta Raczyńskiego (1620-1662), a jego dziad Michał (1650-1737) miał brata Franciszka (1648-1689). Ten ożenił się z Anną Heidenstein i miał z nią syna Zygmunta, ożenionego z Magdaleną Sędzicką. Czyli Zygmunt ten był kuzynem Leona – ojca Filipa. Zygmunt i Magdalena Raczyńscy mieli syna Józefa Jana Nepomucena (1720-1775), który ożenił się z Karoliną Bońkowską. W 1771 r. urodził im się syn Wincenty, który w 1806 r. zaślubił Annę Ludwikę Wilhelminę Wolf von Lüdinghausen. Po III rozbiorze Polski Niemieczkowo wraz z P. zostało włączone w skład klucza dóbr w Obrzycku (Austusburg). Wincenty i Anna Raczyńscy mieli czworo dzieci, w tym Leopolda Wilhelma (1808-1889), który został dziedzicem dóbr.
W 1885 r. folwark leżał w pow. obornickim i wchodził w skład dóbr Niemieczkowo. Było tu 8 domów z 84 m-cami, w tym 52 katolików i 32 ewangelików. Zarządzany był przez posesorów i dzierżawców dla których wybudowano niewielki dwór, zaś włascicielami przez cały czas byli Raczyńscy. W okresie międzywojennym właścicielem majątku był Zygmunt Edward Kazimierz hr. Raczyński (1861-1937), z Obrzycka. Był on synem Leopolda Wilhelma i Marii Wolf von Lüdinghausen. Dzierżawcą dóbr był Ewaryst Wojtkowski. Hrabia ożeniony był z Antoinette von Bönninghausen-Budberg (1870-1952) z którą miał czworo dzieci: Cecile (1895-1987), Theresę Marię (1897-1988), Sigismunda (1901-1980), Andreasa (1910-1955) i Josepha Wilhelma (ur. w 1914 r.). W 1926 r. dobra należały do obszaru dworskiego w Niemieczkowie i liczyły 310 ha, w tym 250 ha ziem uprawnych, 40 ha łąk i pastwisk oraz 20 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wykazywany jako podstawa do naliczenia podatku wynosił 909 talarów. Po wojnie dawny folwark zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dwór prawdopodobnie stał się własnością prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski dla przemysłu..., 1926;
Wielka Genealogia Minakowskiego, Marek Minakowski „Wielcy.pl”;
Mapster: 6765 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3366_Obornik_geognostisch-agronomische_1900.jpg;
17694 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_275_Samter_ca1893_DRMC5820275c.jpg
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi WzN-EzS, fasadą skierowany na południe, parterowy, nakryty dwuspadowym dachem. Od zachodu współczesna, parterowa przybudówka.

Park

Pozostałości parku z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 1,9 ha. Wewnątrz parku znajdują się dwa stawy. Park nie posiada wyodrębnionej dz. ewid. Wraz z pozostałościami folwarku leży na dużej działce rolnej nr ...180 o pow. 31,0078 ha. (Geoportal, 1.01.2018 r.)

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011