Runowo

Stan obecny

Własność J.S.T. albo ANR......................................Dwór w Runowie jest obecnie zamieszkały przez byłych pracowników PGR oraz przez „Ukrainców”
Dwór oraz park jest (sprawy sądowe ) w posiadaniu fundacji Zamoyskich , i tak lepiej niż w posiadaniu tych „mataczy” ze spółek agencji rolnych … Niestety !!! dwór niszczeje z zewnątrz i od wewnątrz .

Historia

Dwór z k. XIX w.
Runowo to wieś leżąca 4,5 km na płn. wschód od Kórnika. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1352 r., kiedy to Wojciech z Runowa brał udział w konfederacji szlachty wielkopolskiej. W latach 1390-1402 w zapiskach występował Szczedrzyk (Szczedrzych) - dziedzic z R. - który nazwał się tak zapewne od swojego Szczodrzykowa, leżącego k. Kórnika. Ożeniony z Witochną (Wichną), w latach 1402-4 był wicesędzią w Pyzdrach. Znany też z licznych sporów z sąsiadami i z władzami kościelnymi. W tym samym okresie prócz niego we wsi występowali Dzierżek (Dzierzysław) i Florian, kanonik katedry poznańskiej. Jednakowoż Runowscy już w 1420 r. zapragnęli się wzbogacić i zapewne sprzedali wieś, bogatszym od siebie dziedzicom Bnina - Bnińskim h. Godziemba. W latach 1420-23 dziedzicem R. był Mikołaj B., syn Piotra, następnie jego syn, również Mikołaj, który w 1471 r. zapisywał na części swych dóbr, w tym R., po 1000 grzywien posagu i wiana, swojej żonie Barbarze Szamotulskiej. Dwa lata później zmarł, a wdowa odstąpiła część swojej "oprawy" wujowi - Andrzejowi Bn. Do dóbr pretendowały także siostry Mikołaja - Agnieszka i Barbara. Podziału majątku siostry dokonały z wujem - biskupem w 1475 r., przy którym też Bnin z Runowem (i kilkoma innymi) pozostał. Po śmierci Andrzeja R. przeszło na Agnieszkę, ta zaś sprzedała wieś (w 1485) biskupowi Urielowi z Górki.
W zasadzie dalsza historia posiadaczy majątku jest związana z majętnością bnińską / kórnicką i nie ma sensu jej przepisywać. Dlatego też zainteresowanych odsyłamy do opisu Kórnika w naszym katalogu. Wieś na pocz. XVI w. podlegała parafii w Pierzchnie. Oprócz zabudowań folwarku wybudowano tu wiatrak i karczmę. Na przestrzeni stuleci R., podobnie jak inne dobra, była przedmiotem wyderków (tzw. sprzedaży niedokonanej) i dzierżawy. Na pocz. XVIII w. we wsi ustanowiono posesorów, którymi zostali Kazimierz Bielanowski z żoną, Katarzyną Rajską. Przy chrzcie ich dziecka - Antoniego (r. 1717 w Tulcach) - obecna była hrabina Teofila Działyńska. Zapisek o tej wsi jest stosunkowo niewiele, jeszcze w 2. poł. XVIII w. dowiadujemy się, że administratorami byli wówczas Marcin i Konstancja Główczewscy. Teofila Działyńska zmarła 26 listopada 1790 r., wspominamy o niej, gdyż w tamtym czasie Runowo było jedyną mała wioską, która pozostała z licznego wcześniej klucza. Oczywiście przy Bnińskich pozostawały nadal Kórnik, Czempiń i Tomyśl. Po matce odziedziczył je syn Feliks, zmarły dnia 20 sierpnia 1795 r.
Nie znamy dokładnej daty budowy dworu w R., w każdym razie istniał on z całą pewnością w 1800 r., gdyż miały tu miejsce ważne uroczystości, w tym śluby panów Sypniewskiego (ekonoma) i przybyłego z lubelskiego Stanisława Kosteckiego, który ożenił się z córką Szostakowskich - komisarzy dóbr kórnickich. Przy obu jako świadek występował plenipotent dworski - Wawrzyniec Lutomski.
W 1809 r. wieś liczyła 141 m-ców (w tym 16 ewangelików) w 16 domach. Wybudowano też szkołę, która otrzymała część gruntów od rolnika Andrzeja Sochy. W poł. XIX w. we dworze mieszkali Marcjan i Anna Budzińscy - inspektorzy dóbr kórnickich. W 1873 r. we wsi miał miejsce ślub panny Marianny Szlagowskiej z R., z dziedzicem wsi Garby - Kazimierzem Grossmanem. Niedługo później wieś znalazła się przy nowo wybudowanym szlaku kolejowym Poznań - Oleśnica. W 1885 r. miała 17 domów i 112 m-ców, w tym 91 katolików i 21 protestantów. Do wsi R. należało 184 ha ziemi, w tym 161 ha roli. Na terenie folwarku mieszkało 91 osób w 3 domach i należał on do dominium w Bninie. Zarządcą w tym okresie był Stanisław Szlagowski; w 1888 r. w Szczodrzykowie urodził się jego bratanek Józef Walerian, syn Jakuba Sz. i Heleny Wize. Ostatnia zapiska z "Regestów" o Runowie, dotyczy śmierci Doroty Chmary z d. Palickiej (1893).
W 1930 r. Runowo było gminą wiejską w pow. śremskim. Majątek miał 292 ha obszaru i znajdował się w dzierżawie Bolesława Rubacha. Wieś liczyła 154 m-ców; był tu także wiatrak należący do A. Nelde. Po 2. wojnie światowej został przejęty przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811865 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3768_(2065)_Kurnik_1911_APP_Sygn._M.top.25-88-1.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Zespół dworski w Runowie zajmował duży kwadrat, obrócony o 45 st. w stos. do osi N-S. Jego północny narożnik zajmowało podwórze gospodarcze, a w kier. południowym biegła droga przez park do kolonii mieszkalnej, Po jej wschodniej stronie (w kier. SE od podwórza) znajduje się dwór. Jest to budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, z parterowymi przybudówkami po bokach, czyli od str. NE i SW.

Park

Park dworski XIX/XX w. Z 3,5 -hektarowego parku zachowała się mocno zdewastowana część wschodnia, o pow. 2,56 ha. Część zachodnia stanowi głównie nieużytki.

Inne

Relikty osady średniowiecznej z XII / XIII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011