Poklatki

Stan obecny

Prawdopodobnie własność JST. Mieszkania.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Poklatki to wieś leżąca 7 km na południe od Kostrzyna. W dawnych wiekach nazywana jako Pokładki albo Pokliadki (XVI w.). Pierwszym znanym właścicielem był na pocz. XV w. Pakosław, który w 1427 r. toczył proces z Przecławem z Witakowic. W poł. XV w. dziedzice zaczęli posługiwać się nazwiskiem Poklateckich. Oczywiście przez wieś z tego okresu przewijały się inne nazwiska, na przykład w 1480 r. część P. posiadał Jan Malewski, który sprzedał ją z prawem odkupu, księdzu Janowi, Bodzancie, Maciejowi i Marcinowi, dziedzicom w Komornikach, za kwotę 20 grzywien. Dziesięciny z Poklatek płacono (na przemian) plebanom z Czerlenina i Krerowa. Pod koniec XV w. we wsi znajdował się folwark i zapewne pierwotny dwór. Ówczesny dziedzic - Piotr Poklatecki - w 1485 r. zapisywał na tymże folwarku po 70 grzywien posagu i wiana żonie Małgorzacie. Mieli jedyną córkę Małgorzatę, która wyszła za Andrzeja Górskiego (syna Jana) z Góry w pow. konińskim. Tenże Górski miał dodatkowo 5 braci: n.i., Macieja, Marcina, Mikołaja i Wincentego. Ci z nich, którzy zamieszkali w P. z czasem zaczęli nazywać się Poklateckimi. W zapiskach znajdujemy także formę Górski seu (albo) Poklatecki, czyli używali tych nazwisk zamiennie, w zal. od tego gdzie akurat przebywali. Tak więc w 1578 r. w zapiskach jako płatnik poboru występuje Jakub Górski (zapewne syn Macieja P.) We wsi w owym czasie było 6 zagrodników, niestety nie odnotowano, na ilu siedzieli łanach.
Synami Jakuba byli Stanisław (ksiądz), Mikołaj, Stefan i Jan P. seu Górscy. Największą część wsi dziedziczył Stefan, zaś po nim syn - Jan, który puścił dobra w zastawną posesję. W 1605 r. Jan zapisywał na 1/2 P. posag i wiano żonie - Elżbiecie Hersztopskiej. Ta niebawem zmarła, zaś w 1613 r. Jan ożenił się ponownie, z Jadwigą Chełkowską h. Odrowąż. Mieli oni jedyną córkę Annę, która wyszła za Stefana Cielęckiego z Wielowsi. W ten sposób zakończył się okres panowania Poklateckich w P. Wprawdzie Cielęcki wkrótce opuścił ziemski padół, jednak wdowa już w 1642 r. znalazła sobie kolejnego męża - Stanisława Pogorzelskiego. Dwa lata później sprzedała P. Piotrowi Napruszewskiemu. Ten rządził we wsi wraz z synem Andrzejem. W czasach szwedzkiego "potopu" (1657) zabili oni przybyłego do wsi po pieniądze Wojciecha Gawareckiego (z Wierzbocic). Prawdopodobnie to Napruszewscy wybudowali we wsi kolejny dwór, wymieniony w 1674 r. z okazji ślubu Aleksandra Łączkowskiego z Zofią Borkowską. Byli to zapewne dzierżawcy albo służba, gdyż właścicielami P. były wówczas dzieci Piotra Napruszewskiego. Dla przykładu: w 1671 r. Zofia N. wyszła za Stanisława Borkowskiego, a w 1679 r. Marianna za Franciszka Glińskiego 'bigamusa". Pod koniec XVII w. jako dziedzic jednoznacznie wskazywany jest Piotr N., syn Piotra, który z kolei sprzedał dobra swojemu synowi - Aleksandrowi. Ten w 1698 r. sprzedał wieś Krystianowi Jaskóleckiemu, synowi Ludwika, za kwotę 17,5 tys. złp. Jego córka Helena Jaskólecka wyszła (w 1735) za Aleksandra Brudzewskiego, dziedzica Charzewa. Rok później Krystian sprzedał wieś Janowi Żychlińskiemu h. Szeliga, za kwotę 25 tys. złp. Ten jednak nie zagrzał w P. miejsca na długo i już po 3 latach odsprzedał dobra Aleksandrowi Zaydlicowi h. Korzbok, synowi Jana Baltazara i Elżbiety Kręckiej, ożenionemu z Małgorzatą de Kalkreyter. Kolejną żoną dziedzica została Zofia Brudzewska, córka Zygmunta i Urszuli de Steyszele (?). Z pierwszej żony pochodziły córki Małgorzata, Ludwika i Krystyna. Pierwsza wyszła za Kazimierza Skoroszewskiego, druga za Aleksandra Skoroszewskiego, zaś trzecia za Karola Prokopa. W 1761 r. siostry postanowiły sprzedać majątek, zaś nabywcą (za kwotę 40 tys. złp) został Michał Zybko Mężyński, ożeniony z Krystyną Prokop. W 1763 r. Mężyński próbował sprzedać wieś, kontrakt spisano, lecz do jego finalizacji nie doszło, bo 17 stycznia tegoż roku dziedzic zmarł. Tak więc właścicielami P. stali się ponownie Małgorzata i Kazimierz S. W 1779 r. zawarli oni kompromis ze spadkobiercami Zaydliców i Prokopów, na skutek którego dobra przypadły ich synowi - Janowi Skoroszewskiemu. To jednak nie był koniec spraw spadkowych, bo prawa do wsi mieli też synowie Krystyny Zaydlic: Karol, Adam i Aleksander, spadkobiercy Poklatek, ale też Sroczyna i Berkowa z przyległościami. Z tych trzech P. przypadły Adamowi Prokopowi. Ostatecznie i tak pod koniec lat 80. XVIII w. majątek został sprzedany Józefowi Koszutskiemu h. Leszczyc i jego żonie Katarzynie Mężyńskiej.
Koszutscy mieli syna Wincentego Franciszka Walentego i córkę Juliannę, która w 1810 r. wyszła za Teodora Czartkowskiego, dzierżawcę miasta Krzywinia. W tym samy roku Wincenty (23 l.) ożenił się ze starszą od siebie 14 lat Kunegundą Koszutską, córką Józefa - dziedzica Dębowej Łąki. Koszutscy siedzieli tu mniej więcej do lat 20. XIX w. W zapiskach przewinęło się sporo osób związanych z dworem, posesorzy Kąsinowscy, kucharze Trąmpczyńscy, ekonom Golski i inni, jednak nie znaleźliśmy kluczowej informacji, kiedy dobra te zakupiła Katarzyna Szeliska, a później Józef Lutomski. Taż Szeliska mieszkała we dworze do swojej śmierci w 1839 r., gdy Lutomski był dziedzicem co najmniej od trzech lat. Żoną Józefa została Rozalia z Broniszów, która spłodziła mu czworo dzieci: Izydora (1827), Teodora (1833), Wandę (1836) oraz Bolesława (1837). Zmarła mając 28 lat, 9 grudnia 1845 r. Po ojcu dobra odziedziczył młodszy syn Teodor, który w latach 60. XIX w. sprzedał Poklatki w ręce niemieckie.
W 1885 r. wieś stanowiła dominium w pow. średzkim o pow. 207,33 ha, w tym 194,62 ha ziemi uprawnej, 5,92 ha łąk i pastwisk oraz 6,92 ha nieużytków. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła holenderskiego oraz produkcji nabiału. Na terenie domeny znajdowało się 6 domów z 67 m-cami, w tym 58 katolików i 9 protestantów. Po wyzwoleniu Polski niemieccy gospodarze opuścili wieś i przeszła w ręce skarbu państwa, zaś dzierżawcą został Stanisław Gładysz. W 1926 r. majątek liczył 222 ha, w tym 210 ha ziem uprawnych, 10 ha łąk i pastwisk oraz 2 ha nieużytków. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano kwotę 1271 talarów tzw. "czystego podatku". Po wybuchu 2. wojny światowej wieś przeszła pod zarząd niemiecki i przywrócono jej dawną niemiecką nazwę - Buchenhagen. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego.

Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
5928 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3669_Kostschin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony był pośrodku parku, wybudowany na nierównomiernym, wydłużonym rzucie (posiadał przybudówkę / oficynę od str. płd.), w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na północ (z lekkim odchyleniem w kier. wschodnim). Obecnie wznosi się tam piętrowy budynek, nakryty łagodnym dachem dwuspadowym, lecz aby stwierdzić na ile zachowała się zabytkowa substancja dworu - niezbędne są dalsze badania terenowe.

Park

Park dworski z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 1 ha. Niegdyś (w granicach sprzed 1945 r.) park miał 3,96 ha powierzchni, a jego południowa granica była równoległa do przepływającego przez park kanału, tylko że 80 metrów dalej na południe. Teraz ten obszar zajmują pola uprawne. 60 metrów na zachód od dworu, zachowały się pozostałości niewielkiego stawu.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011