Dziewa

Stan obecny

Dwór opuszczony, w ruinie

Historia

Dwór z końca XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1252 r. - między Dziewą a Paprosem istnia­ła komora celna przy przeprawie przez Bachorzę, z której cło pobierał kasztelan kruszwicki. W 1489 r. we wsi znajdowało się 11 łanów ziemi zasiedlo­nej i 1 łan opuszczony. W latach 1510-1511 docho­dy z 7 łanów w Dziewie czerpało staro­stwo inowrocławskie. W 2 poł. XVI w. znaj­dował się tu folwark i 4 łany ziemi chłopskiej. Wieś była wówczas zalewana przez jezioro Gopło wskutek spię­trzenia wód Noteci przez groblę młyńską w Mą­twach. Od XIV do XVIII w. wieś należała do wo­jewództwa inowrocławskiego. W latach 1655-1660 szkody wyrządziła wojna polsko-szwedzka. Zniszcze­nia gospodarcze spowodowane zostały również przez wojnę północną w latach 1700-1721. W 1710 r. posiadał Dziewę kustosz kapituły włocławskiej, kanonik poznański Franciszek Wysoc­ki. W 1770 r. należała do Andrzeja Słubickiego herbu Prus II, miecznika inowrocławskiego. W 1774 r. była w posiadaniu Dąbkowskiego. W 1780 r. Dziewa wraz z karczmą Czajka należała do Danie­la Mittelstaedta, który w tym roku sprzedał ją Alekse­mu Malczewskiemu. W 1796 r. właścicielami wsi byli Maciej i Magdalena Szuwalscy. Ich córka Anna poślubiła Jana Sobeskiego. Sobescy stali się właścicie­lami Dziewy w 1841 r. W 1865 r. sprzedali majątek Józefie Kapelańskiej. W 1881 r. wieś na­byli Niemcy Rudolf Timm i jego żona Wanda z do­mu Wegner. Wieś pozostawała w ręku rodziny Timmów do 1919 r., kiedy to przeszła na własność Władysława Sucharskiego, po którym w 1927 r. dziedziczyła Pelagia Sucharska. W 1946 r. mają­tek przejął Skarb Państwa Polskiego.
W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. Dzie­wa przypadła Prusom. W 1780 r. wieś zamieszki­wało 43 chłopów, w tym 3 innowierców. W latach 1807-1815 Dziewa wchodziła w skład Księstwa War­szawskiego. W 1815 r. przeszła ponownie pod pa­nowanie Prus. W połowie XIX w. przeprowadzo­no meliorację gruntów. W latach 80-tych XIX w. wieś zajmowała obszar 1143 mórg, na którym mieszkało 115 osób, w tym 104 katolików i 11 ewangelików. Wśród mieszkańców było 55 analfabetów. Niedaleko wsi znajdowała się karczma Czajka. Na początku XX w. w Dziewie i Głojkowie został wydzielony przez państwo pruskie okręg łowiecki o powierzchni 625 ha. Wieś zajmowała wówczas obszar 387,21 ha. Zamieszkiwało ją 160 osób. W 1919 r. wieś znalazła się w granicach II Rzeczypospolitej. W latach 20-tych XX w. fol­wark specjalizował się w hodowli owiec. W 1933 r. wieś weszła w skład gminy obwodowej Dąbro­wa Biskupia. W latach 1939-1945 Dziewa znajdowała się pod okupacją hitlerowską. Wieś była miejscem kaźni 12 Polaków o nieustalonych nazwiskach. Niemcy za­mordowali 2 mieszkańców Dziewy, których zwłoki w 1945 roku ekshumowano i pochowano na cmenta­rzu w Pieraniu. Wieś została wyzwolona w styczniu 1945 r.

Opis

Dwór parterowy z dwuspadowym dachem i werandą ze schodami w osi wejściowej. Na skutek przebudowy pozbawiony cech stylowych.

Park

Park z końca XIX w. o pow. około 1,5ha. W jego płd. części znajduje się urokliwy śródparkowy staw. Układ parku jest nieczytelny ze względu na bujnie rozrastające się samosiewy krzewów i drzew liściastych. Wśród cennego starodrzewu dominują dęby szypułkowe, w tym okazy pomnikowe.

Inne

Obora i spichlerz. z XIX w.
Domy kolonii mieszkalnej z końca XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011