Nieświastowice

Stan obecny

Pozostałości zespołu dworskiego: park krajobrazowy - Skarb Państwa, Gmina Mieścisko, własność prywatna.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
W najdawniejszych zapiskach wieś występuje jako Nyeszfasthowycze. Pierwszą wzmiankę o niej znajdujemy dopiero w 1476 r., kiedy to właścicielem wsi był Maciej de Nieświastowice. Jan Łaski w swojej Liber Beneficiorum (pocz. XVI w.) podaje, że we wsi były aż cztery dwory i folwarki, płacące dziesięciny plebanowi w Popowie. Od kmieci pobierano tylko meszne, po miarze owsa i pszenicy, od zagrodników po miarze owsa, a od młynarza miarę mąki pszennej. Właściciele z czasem przyjęli nazwisko pochodzące od nazwy wsi i pieczętowali się herbem Nałęcz. Pierwszym, który używał nazwiska Nieświastowski był Wojciech, który w 1514 r. sprzedał swe części dziedziczne braciom Janowi i Tomaszowi. Wymienianie kilkudziesięciu imion rodziny N. mija się z celem, więc warto tylko dodać, że niejako "równolegle" inne części wsi należały do możnych wielkopolskich rodzin, np. Pomorzańskich, Drachowskich, Chlebowskich h. Dryja, Rogalińskich h. Łodzia, Brezów i Tuczyńskich. Później cała już wieś znajdowała się w rękach Grabskich h. Wczele, Dzierzgowskich, Nieżychowskich h. Pomian i Zielińskich. Ród Nieświastowskich ostatecznie wygasł ok. połowy XVIII w. Pierwszego stycznia 1778 r. w dworze dóbr Nieżychowice przeprowadzono działy, na skutek których dobra N. przyznano Teresie z Zielińskich Dzierzgowskiej "wraz z Imci panami Dzierzgowskimi, synami". W zamian Dzierzgowska musiała zapłacić 37 tys. złp. trzem córkom Anny z Cieleckich Zielińskiej, t.j. Eleonorze, Teresie i Annie po ok. 12 tys. złp. W 1791 r. ostatecznie sprzedała N. Kazimierzowi Nieżychowskiemu. W rękach jego potomków wieś znajdowała się do ok. połowy XIX w., a następnie w drodze wiana przeszła na Piotra Brodnickiego, oficera wojsk polskich, ożenionego z Prowidencją z Nieżychowskich. W 1837 r. w Miłosławicach urodził im się syn Władysław. Uczęszczał do szkół w Trzemesznie i Lesznie, a po śmierci ojca objął rodzinny majątek w N. Ożenił się z Walerią Brzeską h. Oksza (1843-1906) z którą miał dzieci: Izabelę, Bolesława i Juliana Erazma. Temuż Julianowi dobra przekazał w 1903 r. W 1906 r. Julian ożenił się z Felicją Wyssogota-Zakrzewską z Poddębic h. Wyskota, z którą miał córkę Walerię Henrykę, zamężną później za Bolesława Nieżychowskiego. Niestety Julian zmarł w wieku zaledwie 37 lat, 14 stycznia 1908 r. 71-letni ojciec, Władysław, zmarł 9 dni po synu. Pochowani zostali w Popowie Kościelnym, a majątkim zarządzała wdowa po Julianie - Felicja.
W 1885 r. majątek Brodnickich liczył 2035 mórg, a we wsi znajdowało się 15 domów, w tym nowe czworaki wybudowane przez dziedzica, w których mieszkało łącznie 235 osób wyznania katolickiego. W 1926 r. pod zarządem Felicji dobra liczyły 544.5 ha i dostarczały 1486 talarów czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 413,4 ha ziem uprawnych, 75,1 ha łąk i pastwisk, 45,4 ha lasu, 10,4 ha nieużytków i 0,2 ha wód. Do majątku należała też wytwórnia torfu i cegielnia. Po wybuchu 2. wojny światowej Brodniccy musieli opuscić Nieświastowice. Wieś w okresie wojny nosiła nazwę Nasseweide. Po wyzwoleniu dawne dobra zabrał Skarb Państwa Polskiego. W gospodarstwie utworzone zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo w latach 90. XX w. Dwór został rozebrany w latach 70. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych woj. Poznańskiego, 1926;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Wikipedia.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór wzniesiony był na planie odwróconej litery "L", dłuższą osią usyt. w kierunku N-S, zaś krótszą W-E, fasadą skierowany na zachód. W kier. N-W od dworu wznosiła się oficyna, a na północ otwierało się szerokie przejście do podwórza gospodarczego. Wyjście ogrodowe znajdowało się w narożu budynku, od strony S-E.

Park

Park z XIX w. o pow. 5,6 ha leżący w większości na płd. części dz. ew. nr 302804_2.0013.11/1 o pow. ca 25,68 ha. Po odjęciu pasa drzew i 2. stawów w zach. części parku, leżących na działce sąsiedniej, pozostaje obszar ok. 4,7 ha. Park jest częściowo wykarczowany, szczególnie we wschodniej części. Tę część parku stanowiły sady, rozciągające się powyżej dworu, ponad połowę wysokości podwórza gospodarczego. Wschodnią granicę stanowiła lokalna droga, podobnie jak obecnie. Na osi fasady dworu znajdował się okrągły klomb, dalej na wprost (w kier. zachodnim) był większy ze stawów. Główna aleja prowadziła na południe, a po jej bokach znajdowały się dwie półokrągłe kwatery, które obiegała aleja obwodowa. Obecnie kompozycja przestrzenna parku jest całkowicie nieczytelna.
Pomiary: Geoportal;
Analiza na podst. Mapster:
http://www.amzpbig.com/maps/3269_Markstaedt_1940_BYU.jpg

Inne

Zabudowania gospodarcze, m.in. obora, k. XIX w.
Czworaki, k. XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011