Brzeźno

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z XIX w.
Wieś istniała już w czasach krzyżackich. Jej nazwę znajdujemy w dawnych zapiskach jako Niederbriesen, Grosen Briese, Neder Briese (1242 r.); Niderbrise alias Brzizno (1526 r.). Jej tereny od wieków wchodziły w skład majętności Turzyńskiej. W 1682 r. było tu 7 zagrodników. Później należała do Czapskich a następnie Ossowka - Zboińskich i ich potomków. W 1782 r. była to własność generałowej Jeżewskiej. Jej córka Katarzyna ok. 1801 r. wyszła za Augustyna Bartłomieja Działowskiego (1772-1827), który tym sposobem dostał majątek w wianie. Oprócz Turzna i Brzeźna było to jeszcze kilka wsi, a ogólny areał całości dóbr przekraczał 5 tysięcy ha. Działowscy mieli 4 dzieci: Juliannę, Józefę, Julię i Ksawerego. Po śmierci Augustyna dobra odziedziczyła wdowa z córkami. Po śmierci Katarzyny na skutek podziału majątku, Turzno z Brzeźnem dostał Ksawery. Ten ożenił się z hrabianką Klotyldą Sierakowską z którą mieli dzieci; Łucję (1850-1899), Antoninę (1840-1884), Władysława (1840-1858) i Zygmunta (1843-1878). Synowie umarli bezpotomnie a dobra turzyńskie odziedziczyła córka Łucja. W 1885 r. folwark należący do Działowskiej liczył 1414 mórg. Łucja wyszła za Józefa Gajewskiego z Błociszewa h. Ostoja, który zmarł w 1889 r. W tamtym czasie we wsi znajdowało się 7 domów ze 150 m-cami wyznania katolickiego. Obecny budynek uważany za dwór wybudowany został zapewne w okresie 2. poł. XIX / pocz. XX w. Józef i Łucja Gajewscy mieli troje dzieci: Władysława (1867-1925), Stanisława i Marię (1866-1927). W okresie międzywojennym właścicielem majątku o pow. 364 ha był Władysław, ożeniony z Felicją hr. Mielżyńską h. Nowina. Mieli oni troje dzieci: Ludwikę, Teresę i Rafała. Po 2. wojnie światowej dobra zostały przejęte przez Skarb Państwa Polskiego i rozparcelowane. Dwór w Brzeźnie stał się zwykłym budynkiem mieszkalnym i został całkowicie przebudowany.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Jerzy Krzepela "Rody ziem pruskich", 1927;
Strona internetowa "Płużnickie historie - Działowscy z Działowa";
Strona internetowa Gminy Lubicz;
Wielka Genealogia Minakowskiego: http://www.sejm-wielki.pl/b/5.881.102
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dawny dwór jest obecnie budynkiem piętrowym, całkowicie pozbawionym cech stylowych.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego w Brzeźnie jest całkowicie zniekształcony. Zachował się jeden budynek gospodarczy płd.-wschodniej pierzei podwórza gospodarczego, który po 2. wojnie św. pełnił funkcję magazynu.

Park

Za relikty dawnego parku w Brzeźnie można uznać jedynie dwa stawy zachowane w płn. części założenia. Ich pow. wraz z przyległym zadrzewieniem wynosi 0,44 ha. Pozostałości leżą w obrębie kilku działek ewidencyjnych, należących do różnych właścicieli. Na pocz. XX w., w zach. części zespołu istniał niewielki sad o pow. ok. 0,5 ha.
Źródła: Mapster, Geoportal.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011