Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Grzywna
2012, zdjęcie Tymoteusz Słowikowski
Miniatura Grzywna

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Grzywna
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaTymoteusz Słowikowski

Grzywna

Griffen

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:toruński
Gmina:Chełmża (wiejska)
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Mieszkania.

Historia

3 dwory z XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi zwanej Grynuena pochodzi z 1285 r., wymieniona został przez niejakiego Gunzelina będącego świadkiem pomiaru wsi Morczyny. Kolejne jej nazwy to: Grivena, Gribna (1293 r.), Griffina theutonicalis (1446 r.) oraz Grywe (1454 r.). W 1293 r. wieś została sprzedana przez Krzyżaków biskupowi kujawskiemu Wisławowi. Parafia w Grzywnie pochodzi z poł. XV w. W XVI w. wieś była podzielona na trzy części: biskupią, szlachecką oraz królewską. W 2 poł. XVII w. w części biskupiej funkcjonował folwark o nazwie Brunau. W 1772 r. folwark ten włączono do pruskich domen, a dobra kościelne skonfiskowano. Majątek został podporządkowany zarządowi królewskich domen. Zarząd ziemi powierzono urzędowi w Ciechocinie, a następnie w Chełmży. W części szlacheckiej w 1570 r. właścicielem był Orłowski, wieś należała wówczas do parafii Wielka Łąka. W XVII w. po Orłowskich posiadaczami wsi byli Bystramowie, po nich rządy w Grzywnie objął Dorpowski. Kolejnym właścicielem części szlacheckiej był Dąbrowski, w 1760 r. von Dembowa Góra Dembowski, a w 1774 r. Cielęcki. Dobra włościańskie dzieliły się na 4 łany należące do kościoła i 30 łanów czynszowych. We wsi mieszkało 13 chłopów dzierżawiących ziemię, karczmarz, kowal i owczarz. W 1866 r. dobra Sternberg zajmowały obszar 725 mórg ziemi. Na pocz. XX w. dobra należały do wielkiej własności ziemskiej, podobnie jak wydzielone tzw. Grzywna Domena i Grzywna Mała, będące pod zarządem rodziny Mellinów. Na ziemi kościelnej gospodarzył jeden dzierżawca oraz owczarz i czterech ogrodników. W latach 1779-1784 zaczął się napływ kolonistów do Grzywny i w 1785 r. wieś zamieszkiwało już ponad 300 katolików i 19 protestantów. W 1685 r. zakonnicy przekazali ziemię w dzierżawę Janowi Chojnackiemu. W 1706 r. dobra przejęła Prześmińska, a w latach 1721 i 1730 wzmiankowany jest tutaj Jan Prebant. Po kasacie zakonu ziemią zarządzał Michael Borna. W 1753 r. za 5 tys. florenów ziemię przejęli Bogusław i Anna Wyczechowscy, a następnie generał-major Józef Czapski, Franciszek Dombrowski, Marcin Lenczowski. Pod koniec XIX w. majątek został sprzedany landratowi Juliuszowi Vorreyerowi. Na pocz. XX w. w Grzywnie duży majątek posiadał Niemiec Fritz Vorier (900 mórg), następnie w centrum wsi Stanisław Zwierski (204 morgi plus dzierżawa tzw. Plebanki) i Szczepan Orłowski (1200 mórg). Majątek w Małej Grzywnie należał do oficera WP Pawła Wędlikowskiego. Po wybuchu wojny w 1939 r. miejscowi Niemcy wzięli odwet na najbardziej znienawidzonych Polakach. Ich aresztowaniami zajmował się Selbstschutz, którego aktywnymi członkami byli również Niemcy z Grzywny: P. Voreir, jego kowal Liedtke, Stern oraz Hoffmann. W lasach w Barbarce rozstrzelano nauczycieli, robotników folwarcznych, właścicieli okolicznych majątków oraz duchownych. Po wojnie majątki zostały rozparcelowane, a ziemię podzielono pomiędzy rolników i osadników, głównie z okolic Warszawy. Budowa domów i gospodarstw na terenach dawnych majątków całkowicie zmieniła wygląd wsi.

źródła:
\\\"Grzywna - z dziejów wsi i kościoła\\\" Piotr Birecki
\\\"Rody Ziem Pruskich\\\" Józef Krzepela
\\\"Grzywna - dzieje i ludzie\\\" Dariusz Meller

Park

Wokół dworów znajdują się pozostałości parków z XIX w. W jednym z nich, przy szkole, wśród starodrzewu znajduje się pomnik przyrody - grupa 8 dębów szypułkowych o obwodach w pierśnicy 180-361 cm. Park ten jest czysty i zadbany.
Powierzchnia pozostałych, zaniedbanych parków wynosi: Grzywna Biskupia - 1,20 ha; Grzywna Domena - 0,5 ha; Grzywna Szlachecka - 1,3 ha. Parki te wymagają rekonstrukcji i fachowej pielęgnacji.

Inne

Kościół gotycki, kamienno-ceglany, z kruchtami, pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej z przeł. XIII i XIV w.
Płyty nagrobne tutejszych proboszczów (m.in. ks. Antoniego Temmy, zm. w 1895 i Jana Żuławskiego, zm. w 1931).
Neoklasycystyczna kaplica grobowa Czarlińskich.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.