Stramnica

Stan obecny

Własność prywatna albo J.S.T.

Historia

Dwór z 2. ćw. XX w.
Stramnica to wieś leżąca w pobliżu źródeł kanału, będącego dopływem rzeczki Sarny, oddalona o 8 km na zachód od Tarnowa Podgórnego i 12 km na północ od Buku. Wzmiankowana w 1386 r. jako "Stramicze", potem Stranicze (1387) itd. Pierwsza zapiska dotyczyła małoletniego dziedzica wsi - Samsona - którego nie wolno było pozywać do sądów królewskich, zanim nie ukończy 12 lat. Na połowie wsi siedział także Florian Tworkowski z rodziną, który sprzedawał połowę S. Szczepanowi z Gaju, zaś ten nie chciał mu zapłacić. W 1387 r. połowę S. uzyskał sądownie od Tworkowskiego i jego rodziny Jan Gołaski. Synem w.wym. Szczepana był Piotr zwany Skóra - protoplasta rodu Skórów - którzy od poł. XV w. byli tenutariuszami królewskich Obornik. Z tej racji nazwali się później Obornickimi. Dość szczegółowo opisaliśmy tę rodzinę w obiekcie "Gaj Wielki" w naszym katalogu. Zainteresowanych tym rodem albo szczegółami dot. XV-wiecznego życia w Stramnicy, odsyłamy także do Słownika Historyczno-Geograficznego PAN. Tutaj dodamy jedynie, że w XV w. wieś należała do parafii w Ceradzu - wówczas jeszcze tzw. Starym. W latach 1478 i 1499 znalazła się w wykazie zaległości podatkowych. W 1508 r. płacono pobór od 5 łanów osiadłych, a od karczmy 6 groszy. W 1510 r. wieś miała 14 łanów, w tym 5 osiadłych; karczmę i dwóch zagrodników. W 1563 r. pobór płacono od 2 łanów osiadłych. Jako płatnik poboru w 1577 r. pojawił się Paweł Charliński, być może dzierżawca dóbr, które przecież przez cały ten okres należały do Skórów.
Pod koniec XVI w. w skład klucza dóbr, należącego do synów Stanisława Skóry z Gaju Obornickiego (tak brzmiało pełne "nazwisko" dziedziców) - Andrzeja i Wojciecha, wchodziły wsi: Gaj, Grzebienisko, Kiączyn, osada Witkowice, Stramice i pustki Sierpowo, wszystkie w pow. poznańskim. Na pocz. XVII w. dziedzicem był już sam Wojciech Skóra, ożeniony z Zofią Siedlecką. W 1610 r. zastawili oni wieś Andrzejowi Jaskuleckiemu, następnie wiele razy sprzedawali ją wyderkafem (z prawem odkupu). W 1625 r. odziedziczył ją ich syn - Jan Skóra. Te informacje są niezbędne aby wykazać, w jaki sposób wieś wyszła z rąk Obornickich, do których należała przez prawie 200 lat. Jan Skóra w 1637 r. sprzedał S. Joachimowi Ernestowi Wedelskiemu, synowi Ludwika. Wedelski wkrótce puścił ją dalej, a w 1655 r. S. należały już do Andrzeja Żernickiego. Nazwę wsi zapisywano w różnych postaciach, najczęściej Stramice albo Stramnice. W dalszym opisie może się zdarzyć, że będzie ona występować w takiej czy innej formie.
W okresie szwedzkiego "potopu" Żernicki zapewne uciekł ze wsi, gdyż w 1662 r. intromitował do tych dóbr (występował przeciwko obecnym właścicielom) i odzyskał prawa do majątku, gdyż odziedziczyła go później córka Andrzeja - Elżbieta Żernicka. Taż wyszła za Jana Aleksandra Rogalińskiego, z którym miała córkę Urszulę. Urszula z mężem Franciszkiem Wierusz-Kowalskim, w 1683 r. sprzedała Stramice, Gaj i Sierpowo - Krystianowi Kierskiemu, synowi Aleksandra, za kwotę 10 tys. złp. Na pocz. XVIII w. po Kierskim dobra odziedziczył jego syn - Samuel Wiłgosz, ożeniony z Marianną Zakrzewską. Synem tychże był Emeryk Kierski. Po śmierci Samuela, wdowa Marianna wyszła za Andrzeja Wyssogotę-Zakrzewskiego h. Wyskota. Jeszcze w 2. poł. XVIII w. przeróżni spadkobiercy Kierskich sprzedawali jej swoje części dóbr, w tym wieś Stramice. Dopiero po śmierci zacnej kasztelanowej, w kwietniu 1781 r. przeprowadzono sprawę spadkową. Przedmiotem sprawy było głównie ustalenie wysokości spadku oraz jego podział, wbrew testamentowi Marianny Z. Do spadku należały wówczas: Kiekrz, Pawłowice, Starzyny, Gaj, Sierpowo oraz Stramice. Wśród spadkobierców stanęli: Gorzeńscy h. Nałęcz, Sczanieccy h. Ossoria, Andrzej Skórzewski oraz Ignacy i Wojciech Swinarscy. Niestety poza kwestiami finansowymi, z aktu nie dowiadujemy się, na kogo przeszła wieś Stramice. Sł. Geograficzny... Chlebowskiego i s-ki podaje, że pod koniec XVIII w. jej właścicielem był Teodor Cielęcki. Po III rozbiorze Polski wieś Stramnice znajdowała się w posesji Franciszka Majewskiego.
Na przełomie XVIII i XIX w. S. została włączona do domeny w Gaju Wielkim i należała do wspomnianego Teodora Cielęckiego z Rudek, ożenionego z Urszulą Wierusz-Kowalską. Następnie przeszła w ręce Emiliana Węgierskiego z żoną Teodorą Cielęcką (córką Teodora i Urszuli), a później Leonarda Kwileckiego z Rudek, syna Klemensa Alojzego i Anieli Anny Kwileckiej (zm. w 1845 r.).
Leonard Kwilecki ożeniony był z Teklą Sieroszewską, zaś z tego związku pochodził syn - Stefan hr. Kwilecki, ożeniony z Barbarą Mańkowską h. Zaremba. Ostatnim z tej rodziny w Gaju Wielkim był syn Stefana i Barbary - Stanisław hrabia Kwilecki, bezpotomny, zmarły 2 grudnia 1906 r. i pochowany w Kwilczu. Na pocz. XX w. wieś przeszła w ręce Stanisława Dembińskiego, a następnie Bogumiła Hebanowskiego. Ten był synem Stanisława (1820-1898) i Antoniny Prądzyńskiej h. Grzymała. W 1911 r. ożenił się z Zofią Ponikiewską h. Trzaska (1880-1958), z którą mieli troje dzieci: Klemensa, Lucynę i Stanisława (1912-1983), czterokrotnie żonatego: z Heleną Keszycką h. Nałęcz, Wandą Mańkowską h. Jelita, Wandą Chorzemską oraz Ireną Maślińską.
Jako, że po dawnych dworach we wsi pozostało jedynie wspomnienie, właściciele musieli wybudować tu jakąś siedzibę dla zarządców. Opisywany dworek powstał zapewne na krótko przed 1939 r., ponieważ nie został uwzględniony na mapach archiwalnych z 1940 i 44 roku. Hebanowscy byli właścicielami majątku do wybuchu 2. wojny światowej. Stramnica była tak małym i nieznacznym folwarkiem, że nie znalazła się w żadnej z ksiąg adresowych okresu międzywojennego. Jako, że nie stanowiła samodzielnej jednostki administracyjnej, Niemcy w czasie wojny nie zmienili nawet nazwy folwarku. Po 1945 r. stał się on typowym terenem wiejskim. Dawny folwark został znacznie przeobrażony. Zburzono część czworaków w płn. części założenia, a po jego płd. stronie poprowadzono drogę, która wcześniej prowadziła wprost na podwórze.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księgi Adresowe Polski z lat 1926-1930;
Geoportal;
Mapster:
5590 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3565_Gr_Gay_1940.jpg
5591 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3565_Gr_Gay_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi W-E, fasadą skierowany na N. Budynek piętrowy, nakryty dwuspadowym dachem, o skromnych cechach klasycystycznych. Wejście w nieznacznym, jednoosiowym ryzalicie, ujęte dwiema kolumienkami po bokach. Na szczycie tegoż ryzalitu umieszczono trójkątny fronton.

Park

W Stramnicy nigdy nie założono typowego parku dworskiego. Przy zabudowaniach znajdowały się cztery niewielkie ogrody owocowe, w tym na terenie największego z nich (ok. 0,38 ha) wybudowano opisywany dworek. Drzewa znajdujące się na płn. od dworku urosły tu już w okresie powojennym.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011