Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Malczewo
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Malczewo

Województwo:wielkopolskie
Powiat:gnieźnieński
Gmina:Niechanowo
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:nr rej.: 1993/A z 23.01.1985

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Pierwszą wzmiankę o wsi znajdujemy w 1426 r., gdy Elżbieta z Malczewa procesowała się z Krzesławem z Sobiesierni. Ok. połowy XV w. wieś miała częściowo wspólnych właścicieli z pobliską Wysoką. W tamtym czasie z Malczewa pisał się niejaki Girzman zwany Nadersza. W 1467 r. po raz pierwszy w źródłach pojawia się nazwisko Malczewskich. Pieczętowali się oni herbem Abdank. Był to ród znany w Wielkopolsce, z którego wywodzili się późniejsi ziemianie, wojskowi, pisarze i poeci. Począwszy od XV w. w skład ich dóbr wchodziło także pobliskie Drachowo. Swą rodową wieś opuścili przed końcem XVII w., kiedy to przeszła ona w ręce Gorzewskich. Krzysztof Gorzewski, cześnik chełmiński ozeniony był z Joanna Łychowską, z którą miał syna Andrzeja. W 1698 r. ten scedował dobra bratu Wojciechowi, łowczemu bielskiemu. W 1701 r. Gorzewscy sprzedali Malczewo, Drachówko i Twierdzino Samuelowi Kaliszkowskiemu, za kwotę 62 tys. złp. Ten ożenił się z Katarzyną Łochocką, córką Józefa i Doroty Zakrzewskiej. W 1715 r. wieś oficjalnie odziedziczył ich syn Franciszek Kaliszkowski, ożeniony z Zofią Zakrzewską. W 1723 r. w Malczewie urodziła się ich córka Domicella Helena. Po śmierci 1. żony Franciszek ożenił się ponownie. Ok. 1730 r. zawarł związek z Anną Gembartówną, córką Wojciecha, łowczego dobrzyńskiego i Marianny Giżyckiej. Mieli syna Piotra, którego ojcem chrzestnym w dn. 28 lipca 1734 r. był Jakub Działyński h. Ogończyk, kasztelanic brzesko-kujawski. Ok. 1740 r. Helena Kaliszkowska wyszła za Wojciecha Rudzkiego; w Malczewie rodziło się ich kilkoro dzieci. Po osiągnięciu pełnoletności przez Piotra Kaliszkowskiego, ten stał się pełnoprawnym dziedzicem Malczewa. W 1784 r. miał miejsce drobny i w zasadzie nieistotny dla losów wsi epizod; Walenty Morawski kwitował dziedzica z 571 złotych zapisanych jego żonie przez dziedzica w 1783 r. Niestety nie wiemy czy sam Kaliszkowski ożenił się i miał potomstwo (?). W latach 80. XVIII w. pełnił zaszczytną funkcję szambelana, a następnie podkomorzego królewskiego. Zmarł mając 73 lata, 21 stycznia 1807 r. i pochowany został w Sobiesierni. Rok później w Malczewie związek małżeński zawarli: posesor dóbr Kajetan Modlibowski h. Rola, syn Stanisława i Wiktoria Prądzyńska. Kajetan zmarł zaledwie rok później, 1 marca 1809 r. W tamtym czasie we wsi na pewno był już dwór, wybudowany zapewne jeszcze przez Kaliszkowskich. Kolejnymi posesorami dóbr byli Antoni i Ludwika z Prądzyńskich Swiniarscy. Nowym dziedzicem został ok. 1818 r. Jan Jakub Krasicki, który ożenił się z Sylwią Zuzanną z Bronikowskich Prądzyńską. We dworze w Malczewie rodziły się ich dzieci, m.in. Ignacy Antoni (1806), Wincenty Ignacy Jan (1818), Gabriel Jan Nepomucen (1819), Marcjan Kajetan (1821) i Julia Władysława Nepomucena (1823). Z tychże Ignacy zmarł mając 23 l. w 1829 r. Dziedzic, Piotr Krasicki, który był oficerem wojska polskiego, w międzyczasie awansował do st. pułkownika. W 1844 r. córka Władysława wyszła za Ignacego Gutowskiego z Ruchocina, a w 1845 r. syn Wincenty ożenił się z Aleksandrą Moszczeńską h. Nałęcz z Wiatrowa. Niestety nie wiemy jakim sposobem już w 1846 r. dziedzicem Malczewa został Bolesław Poniński (?), ożeniony z Leokadią Grabowską. Już 29 września 1846 r. na dworze w Malczewie urodził im się syn Hieronim Kazimierz. W 1875 r. Malczewo stanowiło dominium w pow. gnieźnieńskim o pow. 3127 mórg. Oprócz folwarku w M. w skład dominium wchodziła osada Drachówko. Łącznie na terenie domeny znajdowało się 15 domów z 211 m-cami wyznania katolickiego. Podlegała ona pod parafię w Jarząbkowie. W listopadzie 1875 r. Kurier Poznański donosił, że majątek przeszedł w ręce niemieckie. W 1926 r. 800-hektarowe dobra należały do Stefana Frankowskiego i Bartłomieja Chełmickiego, dostarczając 3715 talarów czystego dochodu gruntowego. Wieś w 1930 r. liczyła 232 m-ców. Pod koniec 2. wojnie światowej, wg miejscowej legendy we wsi miała miejsce egzekucja kilkunastu Niemców - weteranów, którzy ukryli się w domu zarządcy majatku i postanowili walczyć z nadchodzącymi Rosjanami. Po wojnie zarówno ten dom jak i dwór (pałac) zostały rozebrane, zaś dawne dobra znacjonalizowane i rozdzielone pomiędzy rolników.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Mapa archiwalna: P39-S25-C_WITKOWO_1934;
Europa w rodzinie, Ziemiaństwo Polskie w XX wieku: http://ziemianie.pamiec.pl/pl/majatki/pz.html
Turystyka lokalna.pl: http://www.piastowskakorona.pl/news.php?readmore=224
- Z powyższej strony pochodzi zamieszczone zdjęcie.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć ani opisu nieistniejącego dworu. Wznosił się on pośrodku parku, wybudowany był na planie odwróconej litery "L", dłuższą osią zorientowanej w kier. W/SW-E/SE, fasadą skierowany na N/NE. Na osi fasady znajdował się okrągły podjazd otaczający klomb, zaś w kier. S/SW znajdował się największy ze stawów.

Park

Park dworski, XIX w. / pocz. XX w., o pow. 5 ha. W południowej części parku znajdują się trzy stawy. (Geoportal, 20.04.2017 r.)

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Janina Fickowska3 lata i 10 miesięcy temu
Samuel Kaliszkowski był moim 8xpradziadkiem. Katarzyna /właściwie Konstancja/ Łochocka była córką Stanisława Łochockiego z Łochocina i Konstancji Manieckiej z Pigłowic - w artykule podano błedne dane rodziców. Franciszek Rubin Kaliszkowski ich syn, to mój 7xpradziadek. Jego druga żona Anna Gembart h.Jastrzebiec to moja 7xprababka. Natomiast ich córka Helena Kaliszkowska po śmierci pierwszego męża Walentego Rudzkiego /nie Wojciecha/ wyszła za mąż za mojefo 6xpradziadka Andrzeja Koszkowskiego. Andrzej był posesorem Malczewa w 1748 roku. Mieli córkę Konstancję moją 5xprababkę i Jóżefa Koszkowskiego.
Konstancja wyszła za mąż za Kazimierza Rudnickiego h.Jastrzębiec podstolego Kruszwickiego.
O Piotrze Rubinie Kaliszkowskim niestety wiem jedynie tyle, że był dziedzicem Malczewa, Twierdzina i Drachówka i szambelanem JKM. Pozdrawiam
Marek Kujawa3 lata i 10 miesięcy temu
Błędy biorą się zapewne z faktu, że przy opisach korzystam z bazy dr Minakowskiego, która niestety nie jest doskonała. Sądzę, że Pani wyjaśnienia w komentarzu wystarczą za korektę. Cieszymy się, że istnieją potomkowie dawnych właścicieli i bardzo dziękujemy za cenne informacje!
Grażyna Tyrchan3 lata i 9 miesięcy temu
Szanowni Państwo, chciałabym uzupełnić informacje podane przez Panią Janinę Fickowską. W zasobie Archiwum Państwowego w Poznaniu Oddział w Gnieźnie w zespole akt: Księgi i akta hipoteczne, gruntowe i wieczyste Sądu w Gnieźnie (zesp. nr 322), sygn. 422 znajduje się dokument z 12 maja 1784 r. (kopia z 1799 r.) a w nim następujący wpis: "Piotr z Pańskich Kaliszkowic Rubin Kaliszkowski Podkomorzy Nadworny Jego Królewskiej Mości Polskiego Wsi Ćwierdzina, Małczewa, Drochówka, Przyborowa i innych Dziedzic" (obecna pisownia to Malczewo i Drachówko). Chodzi więc zapewne nie o miejscowość Twierdziń (leżącą w powiecie mogileńskim), ale o Ćwierdzin w powiecie gnieźnieńskim. W innych dokumentach dotyczących wsi Ćwierdzin, również pochodzących z tego zespołu, występuje także nazwisko pułkownika Piotra Krasickiego.