Malczewo

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z pocz. XIX w.
Pierwszą wzmiankę o wsi znajdujemy w 1426 r., gdy Elżbieta z Malczewa procesowała się z Krzesławem z Sobiesierni. Ok. połowy XV w. wieś miała częściowo wspólnych właścicieli z pobliską Wysoką. W tamtym czasie z Malczewa pisał się niejaki Girzman zwany Nadersza. W 1467 r. po raz pierwszy w źródłach pojawia się nazwisko Malczewskich. Pieczętowali się oni herbem Abdank. Był to ród znany w Wielkopolsce, z którego wywodzili się późniejsi ziemianie, wojskowi, pisarze i poeci. Począwszy od XV w. w skład ich dóbr wchodziło także pobliskie Drachowo. Swą rodową wieś opuścili przed końcem XVII w., kiedy to przeszła ona w ręce Gorzewskich. Krzysztof Gorzewski, cześnik chełmiński ozeniony był z Joanna Łychowską, z którą miał syna Andrzeja. W 1698 r. ten scedował dobra bratu Wojciechowi, łowczemu bielskiemu. W 1701 r. Gorzewscy sprzedali Malczewo, Drachówko i Twierdzino Samuelowi Kaliszkowskiemu, za kwotę 62 tys. złp. Ten ożenił się z Katarzyną Łochocką, córką Józefa i Doroty Zakrzewskiej. W 1715 r. wieś oficjalnie odziedziczył ich syn Franciszek Kaliszkowski, ożeniony z Zofią Zakrzewską. W 1723 r. w Malczewie urodziła się ich córka Domicella Helena. Po śmierci 1. żony Franciszek ożenił się ponownie. Ok. 1730 r. zawarł związek z Anną Gembartówną, córką Wojciecha, łowczego dobrzyńskiego i Marianny Giżyckiej. Mieli syna Piotra, którego ojcem chrzestnym w dn. 28 lipca 1734 r. był Jakub Działyński h. Ogończyk, kasztelanic brzesko-kujawski. Ok. 1740 r. Helena Kaliszkowska wyszła za Wojciecha Rudzkiego; w Malczewie rodziło się ich kilkoro dzieci. Po osiągnięciu pełnoletności przez Piotra Kaliszkowskiego, ten stał się pełnoprawnym dziedzicem Malczewa. W 1784 r. miał miejsce drobny i w zasadzie nieistotny dla losów wsi epizod; Walenty Morawski kwitował dziedzica z 571 złotych zapisanych jego żonie przez dziedzica w 1783 r. Niestety nie wiemy czy sam Kaliszkowski ożenił się i miał potomstwo (?). W latach 80. XVIII w. pełnił zaszczytną funkcję szambelana, a następnie podkomorzego królewskiego. Zmarł mając 73 lata, 21 stycznia 1807 r. i pochowany został w Sobiesierni. Rok później w Malczewie związek małżeński zawarli: posesor dóbr Kajetan Modlibowski h. Rola, syn Stanisława i Wiktoria Prądzyńska. Kajetan zmarł zaledwie rok później, 1 marca 1809 r. W tamtym czasie we wsi na pewno był już dwór, wybudowany zapewne jeszcze przez Kaliszkowskich. Kolejnymi posesorami dóbr byli Antoni i Ludwika z Prądzyńskich Swiniarscy. Nowym dziedzicem został ok. 1818 r. Jan Jakub Krasicki, który ożenił się z Sylwią Zuzanną z Bronikowskich Prądzyńską. We dworze w Malczewie rodziły się ich dzieci, m.in. Ignacy Antoni (1806), Wincenty Ignacy Jan (1818), Gabriel Jan Nepomucen (1819), Marcjan Kajetan (1821) i Julia Władysława Nepomucena (1823). Z tychże Ignacy zmarł mając 23 l. w 1829 r. Dziedzic, Piotr Krasicki, który był oficerem wojska polskiego, w międzyczasie awansował do st. pułkownika. W 1844 r. córka Władysława wyszła za Ignacego Gutowskiego z Ruchocina, a w 1845 r. syn Wincenty ożenił się z Aleksandrą Moszczeńską h. Nałęcz z Wiatrowa. Niestety nie wiemy jakim sposobem już w 1846 r. dziedzicem Malczewa został Bolesław Poniński (?), ożeniony z Leokadią Grabowską. Już 29 września 1846 r. na dworze w Malczewie urodził im się syn Hieronim Kazimierz. W 1875 r. Malczewo stanowiło dominium w pow. gnieźnieńskim o pow. 3127 mórg. Oprócz folwarku w M. w skład dominium wchodziła osada Drachówko. Łącznie na terenie domeny znajdowało się 15 domów z 211 m-cami wyznania katolickiego. Podlegała ona pod parafię w Jarząbkowie. W listopadzie 1875 r. Kurier Poznański donosił, że majątek przeszedł w ręce niemieckie. W 1926 r. 800-hektarowe dobra należały do Stefana Frankowskiego i Bartłomieja Chełmickiego, dostarczając 3715 talarów czystego dochodu gruntowego. Wieś w 1930 r. liczyła 232 m-ców. Pod koniec 2. wojnie światowej, wg miejscowej legendy we wsi miała miejsce egzekucja kilkunastu Niemców - weteranów, którzy ukryli się w domu zarządcy majatku i postanowili walczyć z nadchodzącymi Rosjanami. Po wojnie zarówno ten dom jak i dwór (pałac) zostały rozebrane, zaś dawne dobra znacjonalizowane i rozdzielone pomiędzy rolników.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Mapa archiwalna: P39-S25-C_WITKOWO_1934;
Europa w rodzinie, Ziemiaństwo Polskie w XX wieku: http://ziemianie.pamiec.pl/pl/majatki/pz.html
Turystyka lokalna.pl: http://www.piastowskakorona.pl/news.php?readmore=224
- Z powyższej strony pochodzi zamieszczone zdjęcie.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć ani opisu nieistniejącego dworu. Wznosił się on pośrodku parku, wybudowany był na planie odwróconej litery "L", dłuższą osią zorientowanej w kier. W/SW-E/SE, fasadą skierowany na N/NE. Na osi fasady znajdował się okrągły podjazd otaczający klomb, zaś w kier. S/SW znajdował się największy ze stawów.

Park

Park dworski, XIX w. / pocz. XX w., o pow. 5 ha. W południowej części parku znajdują się trzy stawy. (Geoportal, 20.04.2017 r.)