Biskupin

Stan obecny

W budynku mieści się dyrekcja i administracja Muzeum Archeologicznego w Biskupinie.

Historia

Dwór z XIX w.
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w XII w., o dawnej nazwie Starzy Biskupici. Znana jest przede wszystkim ze słynnej osady kultury łużyckiej - pozostałości grodu z VII-IV w p.n.e. (przełom epoki brązu i żelaza), odkrytej na pocz. XX w. przez nauczyciela Walentego Szwajcera, a ten nagłośnił sprawę. O odkryciu wystających z wody drewnianych bali, powiadomił on prof. Józefa Kostrzewskiego z Poznania. Badania wykopaliskowe zostały zainicjowane w 1934 r. i kontynuowane były do wybuchu 2 wojny światowej. W czasie wojny, w latach 1939-1942, specjalny niemiecki oddział SS-Ausgrabung Urstätt, pod dowództwem Hauptsturmführera prof. dr Hansa Schleifa prowadził wykopaliska na terenie osady biskupińskiej, w celu wykazania jej pragermańskości. Ponieważ niemieckie badania nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, okupant postanowił zlikwidować stanowisko archeologiczne, poprzez zasypanie go piaskiem. Efektem tych działań było to, że część odsłoniętych przed wojną znalezisk nie nadawała się do ponownej ekspozycji. Po wojnie polscy archeolodzy, pod kierunkiem Zdzisława Rajewskiego, wznowili badania i kontynuowali je do 1974 r.
We wczesnym średniowieczu na obszarze tym funkcjonowały grody i osady, a ostateczny upadek Biskupina wiąże się ze wzrostem znaczenia Piastów. W XII w. obszary te należały do biskupstwa gnieźnieńskiego, o czym mówi bulla papieża Innocentego II (1136 r.).Począwszy od średniowiecza wieś rozwijała się tak samo jak sąsiednie majątki. Była prawdopodobnie własnością kościelną aż do zaborów. Mieszkańcy uczestniczyli w powstaniach, zrywach wolnościowych i wojnach. Istniał tu również folwark, być może był częścią większego dominium. W źródłach brak niestety informacji o działach wsi i w jaki sposób wyodrębniły się tu w XIX w. dwa majątki ziemskie. Na pocz. XX w. nastąpiła ich częściowa parcelacja. Po 1925 r. ich właścicielem został Skarb Państwa Polskiego. Dzierżawcą opisywanego założenia był Eryk Rust, w skład jego majątku wchodziła również cegielnia. Drugi folwark znajdował się nieopodal, a jego właścicielem był aż do wybuchu 2 wojny światowej Jan Bembenek. Obydwa założenia liczyły odpowiednio 107 i 102 ha, ziemi uprawnej 97 i 75 ha i wody 1,42 i 4,91 ha. Po wojnie całość, na mocy dekretu PKWN o reformie rolnej, została rozparcelowana.

Opis

Dwór parterowy z mansardowym dachem z naczółkami, mieszczącym aż trzy kondygnacje w mansardzie. Budynek jest murowany z cegły i otynkowany, wzniesiony na kamiennej podmurówce i w całości podpiwniczony. W dachu umieszczono po cztery lukarny z obu stron, a w szczytach budynku znajdują się mieszkania. Główne wejście umieszczone jest nietypowo, w północnym szczycie, poprzedzone drewnianą werandą i schodami. Elewacje posiadają ozdobne obramienia okien i gzymsy. Budynek jest odrestaurowany przez obecnego użytkownika, którym jest dyrekcja biskupińskiego muzeum.

Park

Na terenie założenia rosną grupy starych drzew poch. z końca XIX w., niestety trudno doszukać się tu dawnej kompozycji przestrzennej. W obecnej chwili brak informacji źródłowych o parku.
Drugi park ma kształt bardziej regularny, a jego pow. wynosi około 1,5 ha. Niestety nie zachował się tu dawny dwór.

Inne

Zabudowania gospodarcze i folwarczne.
Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, zrekonstruowana osada sprzed 2700 lat.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011