Skatalogowanych zabytków: 11428
Zarejestruj się
Miniatura Będzitowo
Zdjęcie Miecia Postołowska 2010
Miniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura BędzitowoMiniatura Będzitowo

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaDark Castles FanQuetzalcoatl Ehecatl

Będzitowo

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:inowrocławski
Gmina:Złotniki Kujawskie
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski z 2 poł. XIX w., nr rej.: A/1167/1-2

Stan obecny

Własność UG. w Złotnikach Kujawskich
Część folwarczna - właściciel prywatny.
Oficyna - mieszkania prywatne.
Pozostałości parku w Będzitówku są własnością UG. w Złotnikach Kuj.

Historia

Dwór z XIX w.
Będzitowo (dawniej Bendzitowo) to wieś leżąca 7 km w kierunku południowo-wschodnim od Łabiszyna i 9 km na zachód od Złotnik Kujawskich. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 2 połowy XV w. Będzitowo było wówczas własnością szlachecką. Należało do wpływowego na Kujawach rodu Kościeleckich. Na skutek działów w 1579 r. wieś otrzymali po połowie bracia: Jan i Stanisław Kościeleccy. Na początku XVII w. właścicielami wsi zostali jej dotychczasowi dzierżawcy, rodzina Trzebińskich. Początkowo był to Jerzy z żoną Katarzyną, dalej (1620-1680) ich synowie Stanisław i Wojciech, a w 1676 r. Maciej, który wydzierżawiał wieś m.in. Janowi Orlikowskiemu. Na początku XVIII w. dziedzicem był Antoni Trzebiński, ożeniony z Barbarą ze Stolińskich. Zmarł w 1766 r. i pochowany został u ojców reformatów w Łabiszynie. Barbara dożyła 100 lat, zmarła w 1784 r. Dziedzicem po Antonim był Jan (zm. w 1774 r.), a następnie Ignacy (zm. w 1785 r.), żonaty z Heleną Dworzańską. W tym czasie we wsi istniał już folwark, który dzielił się na część dworsko-parkową i folwarczną. Oprócz niego w skład dominium wchodziły folwarki Będzitówek, Ignacewo oraz Julianowo. Synem Ignacego (I) i Heleny był Gabriel Alojzy, który ok. 1760 r. ożenił się z Różą Karłowską. Z tego związku pochodziło trzech synów: Antoni, Józef i Ignacy (II). Antoni ożenił się z Emilią Korytowską herbu Mora, Józef z Salomeą Bronisz, a później z Karoliną Umińską herbu Cholewa. Ignacy (II) ożenił się ok. 1820 r. z Julią Karłowską herbu Prawdzic i z tego związku pochodził kolejny dziedzic – Erazm. Prawdopodobnie to on był inicjatorem budowy obecnego dworu, w otoczeniu parku krajobrazowego. Około 1870 r. zawarł związek małżeński z Heleną Karłowską, z którą miał trójkę dzieci: Józefę zamężną ze Stanisławem Jarmułt-Mlickim, Marcelego ożenionego z Marią Jarmułt-Mlicką herbu Dołega i Marię.
W 1885 r. wieś Bendzitowo posiadała 14 domów, w których mieszkało 109 osób, w tym 93 katolików i 16 ewangelików. Obszar dominium wraz z wymienionymi wcześniej folwarkami liczył 5590 mórg oraz 41 domów z 431 mieszkańcami, w tym 368 katolików i 63 ewangelików, w której to liczbie było 213 analfabetów. W 1909 r. dobra miały ogółem 1375 ha, zaś do urzędu skarbowego wykazywano 14 198 marek czystego dochodu gruntowego. Erazm Trzebiński zmarł w 1913 r. i pochowany został w Zażewie. Majątkiem do wybuchu 2. wojny światowej zarządzał Marceli i Maria Trzebińscy. Mieli oni dzieci: Bogusława i Felicję. W 1926 r. areał majątku liczył 1333 ha, a czysty dochód gruntowy wynosił 4980 talarów; była tu też gorzelnia należąca do majątku. W 1930 r. wieś liczyła 569 mieszkańców, a na jej terenie znajdowały się dwa wiatraki: A. Zamrowskiego i R. Pietrzaka. W 1946 r. Trzebińscy zostali zmuszeni do opuszczenia dworu. Po wojnie w budynku mieściło się przedszkole, później świetlica, a także biura Gminnej Spółdzielni. Gdy jego stan techniczny zaczął się pogarszać, został opuszczony i od tego czasu popada w ruinę.
Jeszcze mniej szczęścia niż dwór w Będzitowie miały folwarki w Ignacewie i Julianowie. Ignacewo całkowicie zniknęło ze współczesnych map, a Julianowo zostało włączone w obręb dzisiejszego Będzitowa. Zachowały się tam relikty dworu i parku. W Będzitówku także istnieją pozostałości założenia dworskiego oraz parku, niestety w związku z brakiem jakiejkolwiek ochrony budynki rozebrano, a park prawie w całości został wykarczowany. Jeszcze w 2010 r. można tam było znaleźć pnie wyciętych drzew o obwodach ponad 500 cm. Stoi tam także do dzisiaj budynek gospodarczy z XIX w., częściowo wykorzystany jako mieszkania, a okoliczne pola pełne są gruzu i cegieł pozostałych z dawnej zabudowy.
Opracowanie na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek składa się ze starszej części – parterowej, nakrytej dwuspadowym dachem, wejściem zwróconej na zachód i nowszej, piętrowej. Ta została dostawiona poprzecznie, od północy. Całość wzniesiono na rzucie zbliżonym do litery „T” w dłuższej osi północ-południe. Nieopodal znajduje się zamieszkana oficyna, a wokół zdewastowany i zarośnięty park podworski ze stawem w swojej południowej części.
Dwór posiada skromne cechy klasycystyczne i nieznaczny ryzalit pośrodku siedmioosiowej fasady. Elewacje są boniowane i dodatkowo zdobione nadokiennymi gzymsami. Dopiero po 2010 r. okna i drzwi zamurowano. Jeszcze kilkanaście lat temu budynek był użytkowany, m.in. odbywały się tu imprezy okolicznościowe, a obecnie jest w stanie zbliżającym się do ruiny. W 2014 r. zarwał się dach nowszej - północnej części dworu.

Park

Park z XIX w. o powierzchni około 3 ha. Zaniedbany, o zatartym dawnym układzie przestrzennym. Zachowały się tu dwie śródparkowe drogi, do dworu i do zamieszkałej oficyny. Starodrzew reprezentowany jest przez dęby szypułkowe, kasztanowce białe, klony zwyczajne i inne. Do okazów pomnikowych należy dąb szypułkowy o obwodzie w pierśnicy 445 cm, rosnący w centralnej części parku. Po dawnym stawie pozostało jedynie zabagnione zagłębienie.

Inne

Gorzelnia i spichlerz z końca XIX w.
Czworaki z XIX w.
Zabudowania folwarczne z XIX w. m.in. stodoła zwana "kamionką"
Pozostałości murowanego parkanu i bramy wjazdowej.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Panie Marku, czy wie Pan w którym miejscu znajdował się Dwór w Będzitówku? Czy może podać Pan np nr działki na geoportalu, aby ustalić miejsce nieistniejącego Dworu? PS Szukam na mapie ISOK jakiegoś śladu w rzeźbie terenu i nie mogę nic znaleźć.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
To jest chyba działka nr 23 ((zadrzewienie (0,8 ha) połączone z polem)). Jeśli to to miejsce, to na ISOK dokładnie widać gdzie stał Dwór (zaznacza się o dziwo kwadrat). Przy okazji znalazłem na ISOK starożytną drogę, która prowadzi do Wojdala. :-)
Marek Kujawa4 lata i 9 miesięcy temu
To "zadrzewienie" to dawny park. W czasie gdy tam byłem, były jeszcze pniaki po drzewach o obwodzie 3-4 metry. Dwór stał nieco na północ, już na dz. 24/1
Marek Kujawa4 lata i 9 miesięcy temu
A drogi w większości są do dzisiaj, choć nie polecam zapuszczania się w nie samochodem. W latach 70. XX w. objeździłem to wszystko rowerem. Poza tym widzę je na mapach archiwalnych. "ISOK" wybitnie mi się nie podoba. Dość kłopotów z Geoportalem, który co rusz coś "usprawnia".
Marek Kujawa4 lata i 9 miesięcy temu
A może wie pan co zrobić, aby pojawiły się z powrotem stare, poczciwe zakładki "kataster", "orto", "raster" i "topo"? Ozłocę pana!
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Dziękuję za odpowiedź. Tak, na Geoportalu widać, iż to miejsce to działka 24/1, ale wiadomo te skale i granice są wysunięte przez zaznaczenie drogi od strony zachodniej. Fizycznie Dwór w Będzitówku był na aktualnej działce nr 23 (tak to widzę), a na Geopoertalu wyświetla się, że jest to działka 24/1- tak, dziękuję. I jest to część północna działki, tak jak Pan pisze. Teraz będzie można to miejsce bardzo łatwo odnaleźć. (Wcześniej z kolegą szukaliśmy tego miejsca, do którego nie mogliśmy dotrzeć.)
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Nie wiem, ale myślę, że jest to inna droga. Na początku wychodzi od owalnej konstrukcji (składającej się z podwójnych wałów), która przypomina wczesnośredniowieczne grodzisko, delikatnie zakrzywia się i następnie kieruje się w linii prostej w kierunku Wojdala. Myślałem, że to łączenie się ze sobą cyfrowych klatek z Geopoertalu, jednak mam wątpliwość. Ale wiadomo- to tak na marginesie i nie ma nic wspólnego z Będzitowem i Będzitówkiem. Jest znikome prawdopodobieństwo, że to faktycznie była jakaś konstrukcja.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Nie mam pojęcia, myślałem, że nie można już takiego ustawienia cofnąć. Korzystam bardzo rzadko z ISOK, praktycznie wcale, ale z Geoportalu już dość często. Będę wdzięczny za tę wiedzę. :-). Dla mnie i innych ludzi takie udogodnienia to alternatywa, ponieważ nie posiadamy profesjonalnych lub historycznych map. Dzięki właśnie tej stronie dowiedzieliśmy się o miejscach, o których absolutnie nie mieliśmy pojęcia.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Pozwolę sobie wysłać zrzut ekranu z ISOK i Geoportalu na okoliczność miejsca, w którym stał Dwór w Będzitówku. Pan zdecyduje czy je zaakceptować. Nie będą te zrzuty ekranu przedstawiać żadnej wartości, ale będą dla innych wskazówką, gdzie umiejscowiony był Dwór w Będzitówku.
Marek Kujawa4 lata i 9 miesięcy temu
To nie ma znaczenia. I tak nie dodajemy tego miejsca jako oddzielny obiekt. A co z tym Geoportalem? Ciągle mam niejasne wrażenie, że po prostu to ja nie potrafię sobie poradzić, a te zakładki gdzieś tam są... przyp.- raster, kataster, orto i topo To bardzo ważne, te warstwy pomagały w ustalaniu wielu szczegółów.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
To będzie tak: (aby znaleźć ortofotomapę archiwalną) 1. geoportal.gov.pl 2. Kliknąć kafelek Geoportal Krajowy. 3. kliknąć WMS. 4. (w WMS kliknąć geopoertal) 5. (znaleźć pasek ortofotomapa- archiwalna) 6. Zaznaczyć pasek ortofotomapa- archiwalna. 7. Kliknąć- Połącz. 8. Ustawić przeźroczystość na- zero. 9. Kliknąć- dodaj. Następnie: (w prawym górnym rogu w warstwach będzie pierwszy zaznaczony pasek z ortofotomapą archiwalną i tam klikamy na mały trójkącik, szukamy "pasku czasu" i klikamy. I gotowe. Widzimy mapy od 1996 do 2020 r. (jeśli są wgrane, trzeba szukać przesuwając się co rok)
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Aby znaleźć podgląd pod archiwalny układ działek: 1. WMS. 2. INSPIRE. 3. (szukamy paska: działki katastralne, zaznaczamy i klikamy: połącz. Ustawiamy przeźroczystość na zero i klikamy: dodaj. Gotowe- granice będą wyświetlać się na czarny kolor.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Aby znaleźć mapę topograficzną: 1. WMS. 2. WMTS 3. Usługi Krajowe WMTS. 3. Mapa topograficzna. (zaznaczamy i klikamy: Połącz. 4. Przeźroczystość- zero. 5. Dodaj.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 9 miesięcy temu
Na mapie topograficznej widać dodatkowo, że jakieś zadrzewienia (wysoka trawa plus drzewa, oraz dół) były także na aktualnej działce nr 26. Ciekawe, czy był to jeden teren parkowy Będzitówek, kiedyś połączony razem (zachodnia część dzisiejszej działki 23 i południowo-zachodnia część dzisiejszej działki 26.
Dark Castles Fan4 lata i 8 miesięcy temu
Park aktualnie jest w strasznym stanie. Pełno w nim szklanych i plastikowych butelek, folii i innych tego typu "dodatków". Powalone drzewa są powywożone, ale gałęzie już nie. Wiele drzew jest też chorych. Od potężnego dębu rosnącego przy budynku dworu oderwały się konary. Dach w starszej części dworu dalej się zawala. Od ściany południowej wypadają cegły, więc ona również nie długo runie.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 6 miesięcy temu
Jesteś poszarpany złym czasem mój Przyjacielu.
Stary mężu, który pamięta.
To Ty narodziłeś się pierwszy.
Ukształtowany ludzką siłą, jesteś symbolem zwycięstwa.
Każde materialne dobro było Twoją cechą.
Okna były oczami na Twoje pola.
Zdjąłeś dach jak gentleman kapelusz.
Zapraszasz do środka, tylko liście i wiatr.
Zapomniałeś o nas?
Czy my o Tobie dumny Dworze?
Odwiedzę Cię jeszcze raz!
Zaśpiewam i przypomnę kim jesteś!
Ożyj jeszcze raz!
Na pewno usłyszysz głos nadziei.
Ja Cię nie zapomnę, jesteś Polski, jesteś nasz.
Nadal jesteś.
Nie poddajesz się zimnym nocą.
Istniejesz swym stworzeniem.
Trwasz myślami swojego ojca.
Powstań obrońco tych ziem.
Przypomnij wszystkim swoją intencję.
Opowiedz im historię.
Gdy byłeś piękny.
Gdy był wróg u Twych bram.
Jak zwyciężyłeś czas w samotności i zniszczeniu.
Jest mi przykro, że cierpisz.
Podziwiam Cię i szanuję mój Polski Przyjacielu.
Pamiętam Twój charakter.
Przywitam się jeszcze raz, bądź uśmiechnięty!

Quetzalcoatl Ehecatl (A.M.) 03.06.2020 r.
Mac B4 lata i 6 miesięcy temu
Moja babcia mieszkala w tym budynku po wojnie. Mowila mi ze czesc budynku byla zamieszkana a czesc byla przeznaczona na przedszkole. Mieszkancy tego budynku (takze moja babcia i jej rodzina) wyprowadzili sie z niego bo ponoc w starym palacu dach non stop przeciekal i generalnie non stop byly problemy z dachem. Wyprowadzili sie kiedy ukonczono budowe blokow przez PGR i kiedy dostali mieszkanie socjalne.
Quetzalcoatl Ehecatl4 lata i 6 miesięcy temu
Tak, słyszałem podobną historię o przedszkolu, dachu itp., dokładnie.
Marek Kujawa2 lata i 5 miesięcy temu
Starsza część dworu, która lepiej oparła się upływowi czasu niż nowsza, teraz wygląda jak po trafieniu pociskiem Kalibr.
Quetzalcoatl Ehecatl2 lata i 2 miesiące temu
Co za skandal! Tak jak pisałeś Marek pod Rucewem, że w takich sytuacjach obiekty tego typu powinny być prawnie odbierane. Ile jeszcze trzeba takich obiektów, aby prawo zostało wreszcie zmienione. Dodatkowo uważam, że właścicielem powinna być tylko i wyłącznie jedna osoba fizyczna, oraz nigdy hipoteka zabytkowych obiektów nie powinna być obciążana.