Mielno

Stan obecny

Aktualny stan własności nieznany.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Mielno to niewielka wieś położona nad jeziorem tej samej nazwie, na wschodniej rubieży Pałuk, w odległości 4 km na północ od Pakości. Wieś oraz urokliwe jezioro o urozmaiconej linii brzegowej, położone jest wśród lasów i licznych w tej okolicy kopalni piasku. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z Liber Beneficiorum Jana Łaskiego, gdzie wymieniane jest Mielno w parafii Pakość. Nazwa wsi pojawiła się także w zapiskach Jana Chryzostoma Paska h. Doliwa (1636-1701) - polskiego pamiętnikarza okresu baroku.
W dawnych wiekach Mielno należało do prepozyta kolegialnego z Kruszwicy. Później stało się wsią szlachecką i należało do Leszczyców Pakoskich. W XVI w., na dobre sto lat wieś całkowicie opustoszała. W okresie 2. wojny szwedzkiej, czyli tzw. "potopu", tędy cofały się wojska szwedzkie przed oddziałem Stefana Czarnieckiego. Podczas przeprawy przez zamarznięte jezioro załamał się pod nimi lód, stąd nazwa pobliskiego przesmyku na jeziorze Mielno – „piekło”.
Folwark powstał tu zapewne dopiero na pocz. XVIII w., gdy tereny te zaczęły się odradzać po spustoszeniach wojennych. Wieś pojawiła się w ówczesnych zapiskach jako Milno. Jej właścicielami bądź dzierżawcami w 1. poł. XVIII w. byli Anna i Wojciech Kryszewscy. W tym czasie we wsi na pewno istniał już dwór. Kolejnymi właścicielami byli Piotr i Barbara Zglińscy, którym „we dworze” w 1746 r. urodziła się córka Marianna Joanna, a rok później Hiacynta Ludwika. Następnie majątek był w posiadaniu Jana i Barbary Kleczewskich, którym w 1749 r. urodziła się córka Ewa, a w 1756 r. Ludwika. W 1758 r. Magdalena Kleczewska z Milna wyszła za Jana Kłobuchowskiego. W 1770 r. właścicielem wsi i kilku okolicznych majątków był Marek Rzeczycki. Jako tenutariusz majątku wzmiankowany był wówczas Adam Gałęski. Krótko potem dzierżawcą został Krzysztof Manthey, którego córka Dorota zaślubiła Martina Jahnza.
W rękach niemieckiej rodziny Jahnz Mielno pozostawało do końca 2. wojny światowej. Prusacy wznieśli tu zabudowania folwarczne: stajnie, stodoły, obory i kuźnię. W 1885 r. wieś liczyła 10 domów, w których mieszkało 92 mieszkańców: 87 katolików i 5 ewangelików, w tym 42 analfabetów. W XIX w. Niemcy prowadzili w Prusach ogromne prace, mające na celu uporządkowanie i unowocześnienie systemu wodnego. Dzięki temu z Mielna można było dopłynąć Notecią na południe do Gopła i Ślesina, lub na zachód do Warty, Odry i dalej, aż do Habmurga albo Amsterdamu. W południowej części założenia wybudowano port dla barek, którego relikty są widoczne do dzisiaj.
Od poł. XIX w. właścicielami majątku byli Hermann Eduard Jahnz, ożeniony z Fryderyką Zielińską, a potem ich syn Emil Hermann, ożeniony z Bertą Boeck. Ci mieli czworo dzieci, z których dziedzicem został Georg Johann (ur. w 1890 r.). W 1926 r. pod zarządem Jerzego (Georga) Jahnza areał majątku liczył 414 ha, w tym 212 ha gruntów ornych, 41 ha łąk i pastwisk, 15 ha lasów i aż 133 ha wody. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano 881 talarów tzw. "czystego dochodu". Do majątku należał także folwark Otok. W 1930 r. wieś liczyła 130 mieszkańców. Był tu także rybak, F. Reiter. Po zakończeniu 2. wojny światowej dzieci ostatniego właściciela - Hanna i Gerhard Jahnz, zostały zmuszone do opuszczenia Polski.
Przez kilkanaście lat po wojnie dwór zamieszkiwany był przez lokatorów. Został rozebrany przez miejscowego rolnika w celu pozyskania materiałów budowlanych, w latach 80. XX w. W tamtym czasie zrównano także z ziemią zabudowania gospodarcze. Z ziemi i gruzu pozostałego po budynkach, wewnątrz parku usypano malownicze pagórki. Po przemianach politycznych 1989/90 założenie kupił twórca międzynarodowego Campingu – holender o imieniu Pieter, który uporządkował teren parku i przystosował go do obsługi turystów zgodnie ze współczesnymi standardami. Niestety od 2013 r. Camping nie istnieje, zlikwidowany został z powodu trudności finansowych właściciela. Stan własności obiektu wiosną 2020 r. jest nieznany. Teren początkowo pilnowany przez mieszkańców wsi, od jakiegoś czasu ponownie stał się "ogólnodostępny".
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł w Internecie i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony był na planie prostokąta, fasadą skierowany na północ, z niewielkim odchyleniem zachodnim. Zbudowany z pecy na kamiennej podmurówce, parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, poprzedzony gankiem i piętrową facjatką. Od zachodu do dworu prowadziła aleja dojazdowa obsadzona grabami.

Park

Obecnie po założeniu pozostał jedynie piękny park z 2. poł. XIX w., o pow. 3 ha, dochodzący do jeziora. W jego południowej części starodrzew wraz z bogatym podszytem stanowi zwarty gąszcz. W części północnej rozległe polany urozmaicają okazy drzew o rozmiarach zbliżonych do pomnikowych. Rosną tu malownicze wierzby nad brzegiem jeziora, kasztanowce, wiązy, graby, brzozy i dęby szypułkowe. Reliktem przeszłości na terenie parku są dwa wzniesienia usypane z pozostałości dawnych zabudowań dworskich i gospodarczych. Na jedno z wzniesień prowadzą schody i stoi tu ławeczka z wyciętym sercem. Poza tym w parku znajdują się inne relikty Campingu: budynek dawnej recepcji z toaletami i natryskami i pozostałości rozdzielnic elektrycznych. Od ok. 2 lat zabezpieczony budynek padł łupem wandali. Zamurowane drzwi zostały rozbite, a wnętrza zniszczone i rozszabrowane. Wnętrza parku, które za czasów kampingu były zawsze czyste i zadbane, obecnie zarastają zielskiem i ekspansywnymi krzakami. Kilka lat wystarczyło, aby budynek dawnej recepcji stał się całkowicie niewidoczny.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011