Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Wojciechowice

Województwo:świętokrzyskie
Powiat:opatowski
Gmina:Wojciechowice
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:nr rej.: 602 z 12.12.1957 oraz 451/A z 25.10.1991

Stan obecny

Dwór nie istnieje, park jest własnością prywatną.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w.
Wojciechowice to wieś leżąca pośrodku obszaru pomiędzy Ćmiełowem, Ożarowem, Opatowem i Zawichostem, które połączone linią na mapie dałyby prawie regularny trapez. Do 1939 r. wieś nosiła nazwę Wojciechowice Wielkie i należała do parafii Mikułowice, która to wioska została wydzielona w dawnych wiekach z terenów Wojciechowic. Kościół w W. istniał już w 1362 r. i został założony przez Wojsława, kanonika sandomierskiego (wg Jana Długosza przez Wojszyka, kanonika krakowskiego). Świątynia otrzymała wezwanie świętego Wojciecha.
W poł. XV w. dziesięcinę z 12 łanów kmiecych składano biskupowi krakowskiemu. Z kolei pleban miejscowy dostawał dziesięciny od czterech folwarków rycerskich, czterech zagrodników z rolą oraz dwóch karczm. Wieś dzieliła się na cztery części przez kolejne 100 lat. Regesta poborowe z 1578 r. wymieniają 4 właścicieli: Rzuchowski który ma 1 zagrodnika z rolą, Anna Mietelska z półtora łanu, 1 osadnikiem, 5 zagrodnikami z rolą, 1 ubogim komornikiem; Białaczowski z połową łanu (w dzierżawie) i 2 zagrodników z rolą oraz Katarzyna Mietelska, która miała 4 osadników, 1 łan i 2 zagrodników z rolą. Prawdopodobnie dopiero pod koniec XVI w. z gruntów W. wydzielona została wieś Mikułowice. W 1632 r. ówczesny dziedzic, Tymoteusz Ligęza wybudował przy kościele kaplicę z kopułą, a przy niej grobowiec rodzinny. Jeszcze pod koniec XIX w. w kaplicy znajdował się "starożytny obraz" Matki Boskiej, malowany na drzewie.
W późniejszych wiekach wieś miała jeszcze wielu właścicieli, m. innymi Wykowskich (XVIII w.), których dobrami zarządzał pod k. XVIII w. Wawrzyniec Nowowiejski. W 1804 r. dobra od Marianny Wykowskiej nabył Józef Jasieński h. Dołega (1772-1935), syn Mikołaja i Agnieszki Kuczkowskiej h. Jastrzębiec. W skład dóbr Jasieńskich wchodziły wówczas także dwa lasy, karczma, leśnictwo i spichlerz w Zawichoście. Żoną Józefa była n. im. Rogóska, z którą prawdopodobnie dzieci nie mieli. W 1832 r. sprzedał on majątek Leonowi Jasieńskiemu h. Dołęga (1804-1880), ożenionemu z Teresą Bajer h. Leliwa. Ci mieli dwoje dzieci: Melanię (1833-1860) zamężną za Stanisława Kostkę Tadeusza Baczyńskiego h. Sas (1822-1893) oraz syna Bolesława (ur. ok. 1835) - kolejnego dziedzica W.
Melania i Stanisław Baczyńscy mieli dwóch synów: Czesława Cypriana Leona (1855-1914) i Leona Stanisława Józefa (1856-1942), ożenionego z Zofią Ściobor-Kotkowską h. Ostoja. Jednakowoż synowie Melanii nie pozostali we wsi i w 1872 r. dobra nabył Józef Wykowski, który kilka lat później sprzedał W. - Mieczysławowi Cichowskiemu h. Wąż (1845-1918), synowi Romana Dominika Kajetana (1818-1889) i Kazimiery Leszczyńskiej h. Awdaniec (1828-1885). Cichowski w 1876 r. ożenił się w Dankowie z Heleną Ścibor-Kotkowską h. Ostoja (1852-1918) i miał z nią ośmioro dzieci. Byli to: Maria (1878-1953) zamężna za Gustawa Wojna-Ośniałowskiego h. Trąby; Wanda (1879-1932) o której dalej; Romana Mariana (1880-1943), ożenionego z Katarzyną Stępień; Seweryna (1881-1948), ożenionego z Janiną Chądzyńską h. Ciołek a nast. z Franciszką Mrozińską h. Prus (III); Antoninę (1883-1947), zamężną za Mariana Antoniego Arkuszewskiego h. Jastrzębiec; Henryka (1884-1955), ożenionego z Marią Gabrielą Jasieńską; Kazimierę (1886-1970), zamężną za Kazimierza Świeżyńskiego h. Korczak oraz Jana Maureliusza (1888-1947), ożenionego z Franciszka Ścibor-Kotkowską, a po jej śmierci w 1914 roku z Ewą Gustawą Grodzińską h. Kuszaba (Paprzyca).
W 1827 r. w W. Wielkich było 27 domów ze 185 m-cami, a w 1888 r. we wsi będącej już wtedy siedzibą gminy znajdowała się szkoła początkowa. Na dobra ziemskie składały się także Koszyce oraz nomenklatura Stróża. Łączny ich obszar wynosił 1421 mórg, w tym 600 mórg ziemi uprawnej, 37 m. łąk, 10 m. pastwisk, 243 m. lasów, 10 m. nieużytków i 2 m. wody, ponadto 10 osad leśnych miało 8 mórg własnej ziemi. Na terenie folwarku był 1 budynek murowany (dwór) i 23 drewniane. Pola majątku miały zaprowadzony płodozmian, w systemie 16-polowym. Folwark w Koszycach obejmował ok. 450 mórg, w tym 222 morgi ziemi uprawnej; było tam 14 budynków drewnianych oraz wiatrak. Gospodarstwo zajmowało się eksploatacją bogatych pokładów torfu, natomiast nie prowadzono tu planowej gospodarki leśnej. W Wojciechowicach Wielkich było także 25 osadników, którzy mieli 104 morgi własnej ziemi; w Koszycach było ich 12 z posiadanym obszarem 89 mórg.
W 1930 r. Wojciechowice stanowiły gminę wiejską w pow. opatowskim i liczyły 202 m-ców. Właścicielem majątku w W. Wielkich o pow. 453 ha był Stanisław Baczyński. Na terenie gminy znajdowało się 10 wiatraków, a w samych Wojciechowicach liczne sklepy i osoby świadczące usługi: kołodzieje, kowale, murarze, szewcy i ślusarze, ponadto spółdzielnie: "Spółdzielnia Mleczarska" i Stowarzyszenie Spożywcze "Jedność".
Stanisław Baczyński h. Sas (1870-1927) był synem Józefa (1818-1895) i Heleny Karskiej h. Boleścic (1840-1911). Tak więc nie należy go mylić ze Stanisławem Baczyńskim ps. "Kersten", pochodzącym z Lwowa, legionistą, krytykiem literackim i autorem wielu prac historycznych, ojcem Krzysztofa Kamila Baczyńskiego.
Stanisław w 1898 r. w Zawichoście ożenił się z wspomnianą wcześniej Wandą Cichowską h. Wąż (1879-1932). Mieli dwoje dzieci: Helenę Gabrielę (1899-1976), zamężną za Augusta Jana Bielińskiego h. Szeliga oraz Józefa (1900-1968), ożenionego z Marią Anielą Przemęcką (1907-1991). Dla formalności odnotujmy, że Stanisław miał pięcioro rodzeństwa: Zygmunta (1866-1932), Zofię (1870-1889), Helenę (1870-1929), Henryka (1873-1958) oraz Jadwigę (1880-1926). Wszyscy z nich założyli rodziny i mieli liczne potomstwo. Pięć lat po śmierci dziedzica oficjalnymi właścicielami majątku została jego córka Helena z mężem. Ciż Bielińscy byli ostatnimi właścicielami Wojciechowic przed 2. wojną światową. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Na bazie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. przez rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego. Nie znamy losów dworu, który prawdopodobnie został wyburzony albo przebudowany.
Źródła:
Urząd Gminy Wojciechowice, link:
https://www.wojciechowice.com.pl/strona-121-wojciechowice.html
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11786719 @ Sonderausgabe ehem. Polen 1:25 000 - niemieckie powiększenie WIG100 /1939 - 1945/
- plik mapy: 5031-4_Nowy_Sacz_SO_c.1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

We wsi zachowały się pozostałości dawnego zespołu dworskiego, który najprawdopodobniej powstał z połączonych dwóch folwarków starszych, które leżały po obu stronach drogi dzielącej wieś. Część rezydencjonalna wraz z dworem znajdowała się po stronie zachodniej. Niestety budynki dworskie zostały wyburzone, a na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć archiwalnych, ani informacji n.t. architektury dworu. Powstałe po wojnie Państwowe Gospodarstwo Rolne znajdowało się na obu tych częściach.

Park

Park dworski z 1. poł. XIX w. znajdował się po stronie zachodniej drogi dzielącej wieś w kier. N-S i miał tu pow. 1,96 ha, (pokrywający się z dz. ewid. nr ...283/43), ale także po stronie wschodniej, gdzie pozostałości zespołu obejmują pow. 2,64 ha, w tym drzewostan 0,8 ha po zach. stronie podwórza gospodarczego, ok. 0,36 ha po str. wschodniej podwórza i kilka drzew od strony południowej. Pozostały teren zajęły działki i domy mieszkańców.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.