Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Jadowniki Bielskie
2010, zdjęcie Marek Kujawa
Miniatura Jadowniki BielskieMiniatura Jadowniki BielskieMiniatura Jadowniki Bielskie

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Jadowniki Bielskie

Wartenberg

Województwo:kujawsko-pomorskie
Powiat:żniński
Gmina:Żnin
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Park:nr rej.: 172/A z 15.06.1985

Stan obecny

Park zdewastowany, własność UM.i G. w Żninie

Historia

Jadowniki Bielskie to niewielka wieś położona wśród pól, 8 km na zachód od Barcina. W czasach staropolskich istniała tu tylko jedna wieś Jadowniki, z tym, że podzielona była na dwa duże działy. Północna część wsi na przestrzeni wieków należała do tych samych właścicieli co Młodocin, południowa - tych, którzy posiadali Kierzkowo. W poł. XV w. znany był Jan z Jadownik, który z n.n. Jadwigą miał córki: Dorotę, Barbarę i Jadwigę. Córki te w 1469 r. pozywał Mikołaj Bielawski z Padniewa, a także Jan z Ostrówiec, co obala ew. podejrzenia, że może chodzić o jakąś inną wieś o nazwie J., leżącą w pow. kcyńskim. Co ciekawe, jakąś część J. dzierżyli też bracia Maciej, Jan i Mikołaj Dobieszewscy, których brat Jakub był plebanem w ...Parchaniu (k. Inowrocławia). Trudno też stwierdzić, skąd na wschodniej rubieży Pałuk wzięli się przedstawiciele rodów pochodzących z Krajny, np. Orzelskich, czy Dziewierzewskich (?), w każdym razie część wsi w 2. poł. XV w. należała do Jadwigi Wyaczborskiej (Więcborskiej), która w 1486 r. sprzedała tę część Piotrowi Bożejewskiemu. W rękach tej rodziny wieś (tzn. opisywana północna część) pozostawała do poł. XVI w. Później przeszła w ręce Rozpęckich (z Rospętka k. Kcyni) i Jabłowskiego, a ok. 1585 r. Tomasza Baranowskiego. Dziesięć lat później dobra odziedziczył Stefan Baranowski (syn Piotra), który w 1601 r. sprzedał je Wojciechowi Kłobukowskiemu. W tym okresie część J. posiadał także Łukasz K., który zapisywał na tej części 800 złp. posagu żonie Annie Laskowskiej. W przyp. Kłobukowskich wątpliwości co do ich występowania w J. również rozwiewa fakt, że w tym okresie pojawiają się w zapiskach jako posiadacze Młodocina. W 1622 r. jedyny spadkobierca Wojciecha K. - Marcin (bratanek, syn Feliksa Kłobukowskiego) - sprzedał części M. i J. Adamowi Rynarzewskiemu, synowi Stanisława. Jakąś cząstkę dóbr posiadał również w tym okresie Stanisław Wielewicki, a cała pozostała część znajdowała się w rękach synów Wojciecha Kłobukowskiego. W latach 30. XVII w. w zapiskach metrykalnych z Góry k. Żnina pojawiają się akty dot. rodziny Jarczewskich z Jadownik. Byli oni zapewne dzierżawcami albo zarządcami u Rynarzewskich. W 1636 r. Jan, Andrzej i Michał Kł. sprzedali dobra Andrzejowi Bujalskiemu, synowi Stanisława. Pojawiają się tu także nazwiska Błaszkowskich i Pląskowskich. W 1646 r. Maciej Pląskowski z żoną Ewą Rajską wydzierżawiali J. Sewerynowi Krapiewskiemu. Z dalszych zapisek dowiadujemy się, że taż Rajska była wdową po Wojciechu Jarczewskim. Pląskowscy przetrwali w Jadownikach "potop" szwedzki, a wraz z nimi córka wspomnianego Wojciecha J. i Elżbiety Krzyckiej - Marianna. Zwana ona była dziedziczką Jadownik w 1694 r. Wyszła za Franciszka Goreckiego, wraz z którym w 1698 r. pozywali stryja dziedziczki - Stanisława Jarczewskiego - o zabór części Jadownik po śmierci Wojciecha i ich "zdezelowanie".
Z czasem we wsi pojawili się nowi dziedzice - Waliccy. Ok. 1720 r. był to Jan Walicki, stolnik rawski, a następnie jego córka Ludwika, która wyszła za Konstantyna Karczewskiego, łowczego litewskiego, późniejszego starostę prusinowskiego. Po śmierci męża w 1755 r. Ludwika sprzedała Jadowniki Franciszkowi Tomickiemu, synowi Jana i Anny Marszewskiej. Tomiccy żyli we wsi co najmniej do pocz. XIX w., zaś ok. 1774 r. pojawili się tu także Sławoszewscy. Być może Melchior i Marianna Sławoszewscy byli tylko zarządcami majątku; w każdym bądź razie w 1775 r. w Górze ochrzczono ich syna - Macieja Franciszka. Ten miał później córkę Nepomucenę Emilię, przy której chrzcie w 1803 r. (również w Górze) występował dziadek Melchior i Weronika Wolska. Ta ostatnia pochodziła z Mochelka (ob. części Lisewa Kościelnego) i była zapewne jakąś rodziną dla Sławoszewskich.
Dalsze losy wsi owiane są tajemnicą, ponoć dopiero ok. 1870 r. stała się własnością Gustawa hr. Dąmbskiego. W tymże stuleciu nastąpiło ostateczne rozdzielenie się Jadownik na części o niemieckich nazwach: Wartenberg i Jadownik. Dąmbscy h. Godziemba byli znaną i możną rodziną. Można przypuszczać, że wzmianka w źródłach dotyczy Gustawa Eustachego (1799-1863), ożenionego z Leokadią hr. Dąmbską (1823-1887), bądź ich syna Gustawa Bogdana Teodora (1858-1903), ożenionego z Anielą Wolibner (1869-1937). Wartenberg był folwarkiem podległym domenie w Jadownikach, która miała łącznie 2320 mórg. Możliwe też jest, że informacja o Dąmbskich dotyczy jedynie Jadownik (Rycerskich), zaś folwark Wartenberg posiadał wyłącznie niemieckich zarządców. Po wyzwoleniu Polski dobra przeszły w ręce skarbu państwa. W 1926 r. jego dzierżawcą był Stefan Hauser. Obszar gospodarstwa liczył 328,6 ha, w tym 257,01 ha ziem uprawnych, 17,71 ha łąk i pastwisk oraz 46,88 ha lasów. Do oszacowania podatku gruntowego wykazywano 928,73 talarów tzw. "czystego dochodu". Po wojnie dobra znacjonalizowano, a w budynku dworu prawdopodobnie utworzono mieszkania. Niestety nie zachował się on do czasów obecnych.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Nieistniejący dwór wzniesiony był na planie prostokąta, w dł. osi N-S, fasadą skierowany na wschód. Wyjście od str. zachodniej otwierało się na owalną parkową aleję obiegającą boskiety drzew. Od str. północnej do dworu dobudowana była oficyna, łącząca się z kolejnymi zabudowaniami podwórza, rozciągającego się w kier. wschodnim od dworu.

Park

Park dworski z 2 poł. XIX w. Park zdewastowany, zarośnięty, połowa założenia zamieniona została na pole uprawne. Jego dawne granice wytyczają szpalery wysokich drzew. Wewnątrz zachowanego drzewostanu znajdują się okazy zbliżone do pomnikowych, w tym lipy, jesiony wyniosłe i dęby szypułkowe. Na obrzeżach parku znajdują się nieliczne relikty dawnego ogrodzenia i bramy wjazdowej.

Inne

Ruiny zabudowań gospodarczych z XIX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.