Głuchowo

Stan obecny

Prawdopodobnie własność J.S.T.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Głuchowo to wieś leżąca przy autostradzie A-2, w odległości 12,5 km na płd. zachód od centrum Poznania i 9 km na płn. wschód od Stęszewa. Pierwsze wzmianki o wsi, która należała wówczas do kapituły poznańskiej, pochodzą z pocz. XV w. i dotyczą głównie jej granic, np w 1433 r. miał miejsce proces o rozgraniczenie G. i Rosnowa. Czasami też chłopi naruszali owe granice, a to podczas wypasów, a to podorując się za daleko. Niszczono też kopce graniczne, zaś w 1531 r. zapisano, że z tego powodu konieczne jest odnowienie granicy z Chomęcicami. Sytuacja kmieci w G. zapewne nie była zbyt dobra, bo w 1491 r. jeden uciekł, a z kolei kilka lat później inny zubożał. W 1509 r. we wsi było 12 łanów kmiecych, 6 łanów osiadłych i 6 opuszczonych. Kmiecie płacili czynsz od jednego łanu w wysokości: po 3 wiardunki i 4 grosze, ponadto 4 ćwierci owsa, 2 kapłony (koguty) i 15 jaj. Żalili się, że płacą "owies, kapłony i jaja z ról opuszczonych, czego dawniej nigdy nie płacili". W tamtym czasie we wsi był dwór regensa (nadzorcy) z dwiema zagrodami (w tym czasie opuszczonymi) oraz karczma. Sam pan zarządca chwilowo zamieszkał w Poznaniu, na co chłopi znowu narzekali, że "regens przymusił ich zimą zwozić drzewo z Chomęcic do niego do Poznania na odległość 2 mil, co wymagało 2 dni na wyrąb i zwózkę. Skarżą się, że panu Zbąskiemu, gdy szedł na wojnę, dali barana, beczkę piwa i 14 kogutów".
- Po więcej tego typu ciekawych informacji, zainteresowanych odsyłamy do "Słownika Historyczno - Geograficznego...".
Na pocz. XVI w. wieś przeszła w ręce prywatne, a jej dziedzicami stali się hrabiowie z Górki: Łukasz i Andrzej. Oczywiście G. służyło jedynie do pomnażania zysków, poprzez puszczanie ziemi na wyderkaf lub w dzierżawę, co też Górkowie czynili do 1566 r. W tymże roku Łukasz Górka, wojewoda poznański, sprzedał Głuchowo i Orle p. Poznaniem Maciejowi Smoguleckiemu, za kwotę 10 tys. złp. Kolejny wielmoża również nie siedział w G., lecz w swoim Smogulcu. W 1585 r. sprzedał G. i Orle Andrzejowi Krzyszkowskiemu, zaś ten dał je w dożywotnie użytkowanie Annie Kurnatowskiej. Dziesięć lat później sprzedał wieś Wojciechowi Gajewskiemu, staroście ujskiemu, synowi Jana - sędziego ziemskiego z Poznania. Ciż Gajewscy pisali się z Błociszewa i byli herbu Ostoja (przyp.). Jedynym spadkobiercą Wojciecha był jego bratanek - Łukasz - syn Erazma, burgrabiego grodu w Kościanie. Łukasz ożenił się z Anną z Czacza; zmarł około 1635 r. W 1640 r. dobra odziedziczył ich syn - Wojciech, starosta wschowski. Siedem lat później sprzedał Śródkę, Orle, Głuchowo, Pakawie i in., Hieronimowi Radomickiemu h. Leszczyc, wojewodzie inowrocławskiemu. W tym samym roku wojewoda dał wszystko swojemu synowi Marcinowi, jednak ten niebawem (1649) zmarł, pozostawiając po sobie sporo długów. Długi te spłacał jego brat Kazimierz, który został zmuszony do sprzedaży licznych dóbr, głównie w pow. poznańskim.
Okres 2. wojny szwedzkiej i zawierucha wojenna, spowodowała przerwę w zapiskach o wsi G. na ok. 30 lat. Przez ten czas nastąpiła gruntowna zmiana właścicieli oraz przynależność wsi do innego klucza dóbr. W 1681 r. jej posiadaczem był Jan Bogucki, który zmarł 12 marca 1682 r. i pochowany został u Bernardynów poznańskich. We wsi pozostała wdowa, Anna Zbijewska oraz bratanek Piotr Bogucki (syn Augustyna B.). Boguccy siedzieli tu najprawdopodobniej do połowy XVIII w., kiedy to Konstancja Bogucka wyszła za Borzęckiego. Zmarła ona w 1763 r. i tradycyjnie pochowana została u Bernardynów. W G. ważną postacią był ekonom Jan Tarnawski. Jego syn Jan ożenił się z Katarzyną Chełkowską, a w 1754 r. w Konarzewie urodził się tychże syn - Wincenty. Z zapisek można wywnioskować, że w tamtym czasie Konarzewo stanowiło klucz majątkowy, w skład którego wchodziło Głuchowo. Majątek zarządzany był przez tenutariuszy, którymi w 2. poł. XVIII w. byli Zielińscy, a następnie Zakrzewscy h. Dziwa. Od około 1766 r. Głuchowo pozostawało pod zarządem Józefa Dybysławskiego z żoną Rozalią z Borzęckich. Posesorami pod koniec XVIII w. byli Józef Rożnowski h. Grzymała z żoną Wiktorią Jagodzińską. Około 1800 r. w Głuchowie wybudowano nowy dwór, w którym 22 czerwca 1801 r. urodził się syn Rożnowskich - Medard Antoni (zm. w lutym 1802). Nie znajdując w Regestach ani słowa o "dziedzicach" wsi zakładamy, że należała ona do ówczesnego skarbu państwa (pruskiego).
Od 1817 r. w zapiskach pojawiają się Józef Fijałkowski z żoną Henryką (z d. Baum albo Braun) Tschuschka. Trzy lata później w G. urodziła się córka Francisko Borgiano i Marianny Skaławskiej - Izabella Zuzanna. Jako posesorzy wymieniani są (1822) Franciszek Skaławski z żoną Marianną Krzyżańską. Siedzieli oni w G. do lat 30. XIX w., a następnie posesorem został Tadeusz Trąmpczyński ożeniony z Gabrielą Fijałkowską. W 1846 r. w G. urodziła się ich córka Klaudyna Józefa. Już 5 lat później zarząd nad majątkiem przejął Antoni Jaraczewski (1809-1870), ożeniony z Walerią Fijałkowską. Mieli co najmniej sześcioro dzieci; byli to: Józef (ur. 1841), Henryk (ur. 1843), Stefania Klaudyna (1846), Wiktor Teofil (1851), Michał (1858) oraz Krystyna Izabela (1864). Stefania wyszła za Jana Sypniewskiego h. Odrowąż, sędziego z Poznania i to oni przejęli zarząd nad majątkiem (około 1865 r.). W 1866 r. w Głuchowie urodziła się ich córka Jadwiga Anna (zm. w 1876). Rok później urodził się Kazimierz Antoni Witold (zm. 1868), a w 1868 r. kolejny syn - Bernard Stefan (zm. 1945). Dziedzic Antoni Jaraczewski umarł na tyfus, dnia 22 grudnia 1870 r.
W 1885 r. Głuchowo dzieliło się na wieś oraz dominium o pow. 786 mórg. Było tu 31 domów i 276 m-ców, w tym 263 katolików i 13 ewangelików; 53 analfabetów. Pod wsią znajdowało się grodzisko średniowieczne, tradycyjnie zwane "szańcem szwedzkim". Dobra po ojcu odziedziczył najstarszy syn Józef. W 1887 r. sprzedał on majątek hrabiemu Dzieduszyckiemu, właścicielowi dóbr konarzewskich. Niestety nie wiemy, kiedy i w jaki sposób dobra przeszły w ręce Czartoryskich. W 1926 r. wieś należała do księcia Adama Czartoryskiego z Pełkini w Małopolsce. Dzierżawcą 220,25 - hektarowego majątku był Marceli Karpiński. Na obszar ten składało się 210 ha ziemi uprawnej, 1 ha łąk oraz 9,25 ha nieużytków. Do oszacowania podatku wykazywano kwotę 1159 talarów tzw. "czystego dochodu gruntowego". W 1928 r. wieś liczyła 358 m-ców, majątku ziemskiego nie wyszczególniono. Co ciekawe, Głuchowo całkowicie przeoczono w K.A. z 1930 r. We wsi w tym czasie było dwóch kowali: W. Grobelny i A. Marczyński, mleczarz Stanisław Kaczmarek oraz rzeźnik St. Flaczyński. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Hagedorn. Po wojnie ziemie dawnego majątku rozparcelowano, zaś folwark stał się elementem typową wsi rolniczej. Na chwilę obecną nie posiadamy danych, czy istniała tu spółdzielnia rolnicza lub PGR. Dwór prawdopodobnie wyburzono dawno temu, gdyż miejsce po nim zdążyło zarosnąć i jest słabo widoczne na mapach sat.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski dla Przemysłu..., 1928;
Geoportal;
Mapster:
11825811 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3666_(1996)_Dombrowka_1911_nnvwb69_BN_Sygn.ZZK_S-28_486_A.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór w Głuchowie znajdował się w płn. zachodniej części parku, około 25 metrów na wschód od widniejącego tu budynku (gospodarczego, oficyny?), nakrytego czterospadowym dachem. Wzniesiony był na planie obróconej litery "T", w dłuższej osi W-E, czyli "daszkiem" w osi N-S. Fasada dworu najprawdopodobniej skierowana była w kier. zachodnim, gdyż tu właśnie dochodziła aleja wjazdowa od strony północnej.
Układ przestrzenny zespołu zachowany jest w bardzo nikłym stopniu. Podwórze całkowicie przebudowano, zmieniono też przebieg lokalnych dróg.

Park

Park dworski z 2. poł. XIX w., zachowany w dawnych granicach. Wykarczowano jedynie sady znajdujące się po wschodniej stronie części ozdobnej. Łącznie park miał 3,9 ha obszaru, w tym część ozdobna (zachowana) ok. 1,9 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011