Gościejewice

Stan obecny

Rolgos Sp. z o.o.

Historia

Dwór z k. XVIII / XIX w.
Gościejewice to wieś leżąca 5,5 km na płn. wschód od Bojanowa. Pierwsza wzmianka o G. pochodzi z 1310 r., kiedy to weszły one w skład dystryktu ponieckiego, ustanowionego przez księcia śląskiego i wielkopolskiego Henryka II. Niegdyś znane także jako Gościejewo; w zapiskach najwięcej mutacji tej nazwy powstało w XV w., np Gosczeyewice w 1407 r., etc. Już na pocz. XV w. we wsi wybudowano pierwszy dwór, zaś miejscowi dziedzice tradycyjnie nazwali się Gościejewskimi. Po Henryku nastał Pietrasz (Piotr) G., który występował w zapiskach w okresie 1401-30, ożeniony z Dorotą Łęcką, a następnie ich syn Jan Gościejewski. We wsi występował też brat Piotra - Jakub oraz brat Doroty - Helbrant, czy też Elbrant, który w 1463 r. kupił od Jana "łany z dworem w końcu wsi, obok młynów". Jan Gościejewski (zapewne już z kolejnego pokolenia) zwany "Ciołek" w 1473 r. zapisywał żonie Barbarze po 50 grzywien posagu i wiana. Część wsi sprzedał on wyderkafem Piotrowi Sasowi. Gdy Sas wyjechał na wyprawę wojenną i nie wracał, król nadał te części Andrzejowi Górskiemu.
W 1475 r. poszczególne części Gościejewic nabył Maciej Kawiecki; zarówno od Jana, jak i jego brata Piotra (dziedzica w Chwałkowie), a także od wspomnianego Górskiego. W 1482 r. zapisywał na części wsi, dworze i sołectwie po 300 grzywien posagu i wiana swej żonie Jadwidze. Sześć lat później sprzedał część tzw. "ciołkowską" i "saszynowską" oraz inne dobra, Marcinowi Ponieckiemu (z Ponieca). Potomkiem "Ciołka" był Wojciech G., który w 1489 r. zapisywał po 100 zł. węgierskich posagu i wiana żonie Urszuli. Jeszcze inną część wsi trzymał w tym czasie Bernard Pruski, który na pocz. XVI w. przezwał się Gościejewskim. W 1507 r. zapisywał on na poł. G. po 150 grzywien posagu i wiana, swej żonie Annie Kurskiej. W 1509 r. odkupił łan zwany "Myczkowski" od Katarzyny Włostowskiej, a cztery lata później kolejne 2 lany od Wojciecha, Mikołaja, Marcina i Anny Gościejewskich. W kolejnych latach we wsi pojawili się także Pampowscy, a w poł. XVI w. Jan Malechowski, który ożenił się z Barbarą Gościejewską. Tak więc w 1563 r. płatnikami poboru w G. byli Jan M., który posiadał 17 i pół łanu, karczmę, 7 komorników i wiatrak doroczny oraz Ambroży P., który posiadał 3 łany i 3 komorników. W 1590 r. cała wieś miała 21 łanów i 8 zagrodników.
Jan M. miał trzech synów: Andrzeja, Wojciecha i Stanisława, z których G. otrzymał Wojciech Malechowski. Ten w 1597 r. zapisywał na 1/2 swoich dóbr po 8300 zlp. posagu i wiana przyszłej żonie Zofii Niegolewskiej h. Grzymała. Mieli oni synów Albrycha (Olbrachta) i Jana, którzy w 1630 r. dokonali podziału majątku. Olbracht czyli Wojciech wziął G., zaś Jan - Sowiny plus dopłatę 15 tys. zlp. W 1636 r. Wojciech (młodszy) zapisywał na 1/2 G. 15 tys. złp. posagu swej żonie Katarzynie Swinarskiej. Taż Katarzyna samotnie (tzn z synami) przetrwała we wsi szwedzką nawałę, a w 1664 r. zastawiła wieś Stefanowi Los-Golińskiemu. Tymiż synami byli Jan, Adam i Franciszek, który obrał drogę zakonną. W 1670 r. sprzedali oni dobra Mikołajowi z Werbna Pawłowskiemu, a ten 9 lat później - Kazimierzowi Rogowskiemu, synowi Wojciecha. Jeszcze w 1687 r. znajdujemy informację o Adamie Malechowskim, który podczas sprzedaży wsi zostawił sobie jednego poddanego, a w tym roku dal go Piotrowi Jakóbowi Broniszowi. Informacji o Broniszu nie znaleźliśmy, w każdym razie na pocz. XVIII w. jakaś jego krewna - Zofia Bronisz - wyszła za Krzysztofa Hińczę-Rogowskiego i tym sposobem Rogowski został właścicielem wsi. Jego córką była Barbara, która w 1714 r. wyszła w Poniecu za wdowca Jana Bronikowskiego, zaś synem Tomasz - kolejny dziedzic Gościejewic. Gwoli formalności dodajmy, że Tomasz pochodził z drugiej żony dziedzica - Katarzyny Modlibowskiej. Gdy Krzysztof R. zmarł, to ona została "dożywotnią" posiadaczką Gościejewic.
Tomasz Hińcza-Rogowski ożenił się z Joanną Malczewską h. Awdaniec, 2-o v. Miaskowską h. Bończa i miał z nią syna Krzysztofa. W 1759 r. Krzysztof H.-Rogowski dokonał zamiany G. za Grabonog, z Karolem Bogusławem Mojaczewskim, podpułkownikiem wojsk koronnych. Dwa lata po transakcji coś tam się przypomniało Rogowskiemu, bo pozywał Mojaczewskiego, zaś ten w 1761 r. dopłacił mu kwotę 26 tys. złp. Żoną Mojaczewskiego była Anna Mielęcka h. Ciolek; miał z nią dzieci: Jana, również płk. wojsk koronnych, Andrzeja (por. w. k.), Stanisława, Adama, Wiktorię i Karolinę. Z tychże dzieci kolejnym dziedzicem Gościejewic został Adam Mojaczewski.
Na pocz. XIX w. właścicielem wsi został Dionizy Budziszewski, ożeniony z Ludwiką Modlibowską h. Dryja. W 1834 r. ich córka Ludwika wyszła za Franciszka Żychlińskiego h. Szeliga, ewangelika, posesora Tarchalina. Z kolei w 1843 r. córka Albertyna wyszła za Stanisława Modlibowskiego i zamieszkała z nim w nowo zakupionym Siedleminie w pow. pleszewskim. Syn Dionizego i Ludwiki - Jozef Michał Dionizy - został dziedzicem pobliskich Sowin, gdzie zmarł w 1888 r. Pod koniec lat 40. XIX w. Budziszewscy sprzedali majątek w ręce niemieckie.
W 1872 r. właścicielem wsi z niemiecka zwanej "Gosciejewic" był książę Hatzfeldt z zamku Trachenberg na Śląsku. Dobra miały 2429 mórg, w tym 2107 m. ziemi uprawnej, 204 m. łąk i pastwisk, 106 m. lasów i 12 m. wody. Czysty dochód z ziemi szacowano na 3080 talarów. W 1880 r. wieś Gusswitz leżała w pow. krobskim i dzieliła się na część wiejską, kolonię Klapalowo oraz dominium. We wsi znajdowało się 21 domów ze 161 m-cami, w tym 89 katolików i 72 ewangelików; 32 analfabetów. Z kolei na terenie domenalnym było 11 domów z 220 m-cami, w tym 76 katolików, 144 ewangelików; 74 analfabetów. Majątek miał 2425 mórg obszaru. W 1913 r. dobra rycerskie G. miały 619 ha (wraz z Kłapowem), a w ich skład wchodził też Tarchalin z 293 ha obszaru. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła i posiadało pług parowy. Właścicielem był wówczas oberleutnant Wilhelm Reinecke, zaś dzierżawcą Hermann Versen.
W 1926 r. majątek G. wraz z folwarkiem Kłapowo należał do Komunalnego Związku Kredytowego w Poznaniu, przy ul. 27. grudnia nr 8. Posiadał gorzelnię i specjalizował się w hodowli bydła cz.-białego rasy nizinnej. Na 611,3 ha obszaru składało się 521,9 ha ziemi uprawnej, 52,3 ha łąk i pastwisk, 26,7 ha lasu, 7,3 ha nieużytków i 3,1 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 3076 talarów. W 1930 r. wieś liczyła 613 mieszkańców. Było tu spółdzielcze Kółko Rolnicze, ponadto karczma B. Dembińskiego, murarz B. Radon i szewc M. Kubiak. Przez cały okres 2. wojny światowej wieś nosiła nazwę Gusswitz, natomiast w 1943 r. zmieniono jedynie nazwy folwarków przyległych; Klapowa - na Kleingußwitz i Wydartowa - na Langgußwitz. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Na pocz. lat 50. na bazie dawnego majątku utworzono PGR, zlikwidowany ustawowo w latach 90. XX w. przez rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego. W 1993 r. powstała spółka "Rolgos", obejmująca obecnie także Sowiny, Tarchalin, Potrzebowo oraz Waszkowo, Wydawy i Janiszewo w gm. Poniec.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
6794 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4266_Bojanowo_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek wznosił się w płn.-wschodniej części parku, w odległości ok. 130 metrów na płd./płd. wschód od współczesnego budynku biurowego. Wybudowany był na planie wydłużonego prostokąta, w dł. osi zbliżonej do W-E, fasadą skierowany na płd. z lekkim odchyleniem zachodnim, piętrowy z wyższą częścią środkową. Wejście osłonięte było filarowym gankiem dźwigającym balkon.
Układ przestrzenny zespołu jest (nie licząc braku samego dworu) w znacznej mierze zachowany.

Park

Park z aleją dojazdową (dębową) z XVIII w. o pow. 11,8 ha. Przy pomiarze uwzględniliśmy dawną część ozdobną parku (wschodnia połowa), plus dwa stawy i planty leżące po płd. stronie podwórza gospodarczego. Nie uwzględniliśmy zadrzewionych obszarów w części południowej, które stanowiły mieszany las.

Inne

Oficyna i spichlerz z 1855 r.
We wsi kaplica filialna par. ponieckiej, p.w. Matki Boskiej Różańcowej.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011