Brześć Kujawski

Stan obecny

Poczta Polska i Biblioteka Publiczna. W 2020 wystawiony na sprzedaż.

Historia

Zamek z XIV w.
W odległej przeszłości, w epoce neolitu, na terenie obecnego Brześcia, a konkretnie na półwyspie dużego wówczas jeziora, znajdowała się osada kultury lendzielskiej, której istnienie potwierdziły prowadzone przez kilkadziesiąt lat badania archeologiczne.
Od XIII w. był tu ważny gród obronny, siedziba książąt kujawskich. W 1250 r. uzyskał prawa miejskie.
Zaczęło się od uroczystego nadania zakonowi krzyżackiemu, jako tymczasowego zaopatrzenia, czterech wsi, oraz zamku Dybów. Akt ten podpisał w Brześciu 23 kwietnia 1228 r. książę mazowiecki - Konrad I. Już w 1308 r. wybuchł pierwszy groźny zatarg o Gdańsk i Pomorze pomiędzy Władysławem Łokietkiem a Zakonem. Strony zjeżdżały się w Brześciu kilkakrotnie, nie osiągając jednak porozumienia. Dnia 10 lutego 1321 r. odczytano w Brześciu wyrok papieski, nakazujący Zakonowi zwrot zagrabionej ziemi pomorskiej. Krzyżacy wyrok ten odrzucili. Odtąd Brześć żył w ciągu blisko 100 lat pod stałą groźbą najazdów zaborczego sąsiada, które powtarzały się kilkakrotnie. Przez cały okres wojen z krzyżakami królowie polscy odwiedzali to miasto, bądź to podczas prowadzonych z Krzyżakami walk, bądź też układów. Wojna 13-letnia toczyła się już poza granicami ziemi brzesko-kujawskiej, a do murów Brześcia w okresie nast. 200 lat nie dotarła już żadna nawałnica wojenna.
W 1793 r. miasto znalazło się w zaborze pruskim, od 1807 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. w Królestwie Polskim. Podczas okupacji hitlerowskiej w mieście znajdowało się getto. Niemcy podczas okupacji zmienili nazwę miasta na Brest-Kujawien (1939-1942 r.), a później na Brest (Wartheland) (1943-1945 r.).
Zamek zbudowany w poł. XIV w. przez Kazimierza Wielkiego składał się z obwodu obronnego z budynkiem bramnym, wieżą główną i domem zamkowym. Władysław Jagiełło rozbudował go o dwa długie, jednokondygnacyjne domy mieszkalno - gospodarcze. W 1800 r. zamek został rozebrany przez Prusaków, którzy na fragmentach jego fundamentów (zachowały się ślady w miejscu gdzie znajdował się zamek - dop. aut.) zbudowali więzienie funkcjonujące do I wojny światowej.
Po 1918 roku budynek przebudowano w stylu późnoklasycznym na cele szkolne.
W piwnicach i przyziemiu prawdopodobnie zachowały się szczątki budowli średniowiecznej, a w budynku gospodarczym - pozostałości murów.

Ratusz z wieżą stojący pośrodku rynku, zbudowali mieszkańcy Brześcia około 1332 r. po zburzeniu starego, książęcego grodu, Krzyżacy otoczyli miasto murem z cegieł i kamieni. W 1657 r. ratusz spalili i zburzyli Szwedzi, z zubożałą ludność nie miała już środków na wystawienie nowego. Obecny usytuowany w zachodniej pierzei rynku zbudowano w 1824 r. według projektu Henryka Marconiego.

Opis

Budynek późnoklasycystyczny, trzykondygnacyjny wybudowany na planie prostokąta, na fundamentach dawnego zamku.

Ratusz - budynek późnoklasycystyczny, dwukondygnacyjny z czterokondygnacyjną, kwadratową wieżą zakończoną tarasem. Portyk o czterech kolumnach w typie jońskim.

Park

Brak typowych założeń parkowych przypisanych w.wym. obiektom. Na uwagę zasługuje Skwer Miejski usytuowany w rynku, naprzeciw ratusza, z ciekawym drzewostanem, oraz współczesnym pomnikiem Władysława Łokietka.

Inne

Stanowiska archeologiczne.
Dawny układ urbanistyczny z czworokątnym rynkiem i fragmenty murów miejskich z XIV w., dwa domy barokowe z XVIII w. liczne domy z pocz. XIX w., budynki cukrowni z końca XIX w. Na cmentarzu znajduje się grób rodziny Bacciarellich (krewnych znanego malarza).

.tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011