Wtórek

Stan obecny

Teren - własność prywatna albo J.S.T.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Wtórek to niewielka wieś położona ok. 15 km na północ od Ślesina i od Kleczewa. Pierwsza wzmianka historyczna o tej wsi pochodzi z 1360 r., kiedy to była własnością klasztoru w Trzemesznie. Na pocz. XVI w. wchodziła w skład parafii Siedlimowo. Folwark od początków swego istnienia pozostawał pod zarządem dzierżawców i posesorów, zaś zyski z gospodarstwa płynęły do klasztoru oraz właściwej parafii. Dzięki biskupowi Łaskiemu wiemy, ile wynosiły te daniny na pocz. XVI w. Kmiecie płacili po 2 grosze mesznego od łanu, zaś z łanów sołtysich dawano po 3 korce żyta i tyleż owsa. Folwark (a konkretnie jego ziemie) zwane były Daniszewem; z roli tej dawano dziesięcinę plebanowi w Siedlimowie. W zapiskach znajdujemy nieliczne informacje o sprawach majątku. Na przykład w 1649 r. posesorem W. był ksiądz Marcin Starczewski, którego pozywał dziedzic Orchowa – Stanisław Czarliński – o zbiegłego poddanego który ukrył się w klasztorze, a opat nie chciał go wydać. W 2. poł. XVIII w. posesorem był Antoni Lesiewski, a następnie Władysław Walknowski, opat trzemeszeński i jego spadkobiercy. W 1781 r. wykonawcą testamentu biskupa bandeńskiego był kantor katedralny poznański – Klemens Walknowski.
Po okresie Księstwa Warszawskiego, w ramach tworzonego Królestwa Polskiego, część parafii Siedlimowo została rozdzielona pomiędzy okoliczne kościoły. Na skutek tego Wtórek znalazł się w parafii wilczyńskiej. W XIX w. dzielił się na folwark i kolonię i leżał na terenie powiatu słupeckiego, w gminie Wilczagóra, tuż przy granicy pruskiej. W 1827 r. we wsi było 12 domów, w których mieszkało 110 osób. W 1885 r. wraz z kolonią Głęboczek folwark miał 14 domów, zamieszkałych przez 150 osób. W części wiejskiej były tylko 3 domy i 49 m-ców. Dobra liczyły 803 morgi obszaru, na co składało się 655 m. ziemi uprawnej, 80 m. łąk, 35 m. pastwisk, 11 m. lasu i 22 morgi nieużytków. Było tu 12 budynków murowanych i 6 drewnianych. W celu osiągania dobrych plonów, na polach majątku zaprowadzony był 13-polowy płodozmian. Ponadto majątek posiadał własną olejarnię i cegielnię. Od 2. połowy XIX w. należał do Stanisława i Józefy Robowskich, rodziny pochodzącej z Gostonia. Dnia 3 marca 1895 r. we Wtórku urodził się Witold Robowski. Ożenił się 13 września 1923 r., niestety danych jego żony nie znamy. W 1926 r. pod zarządem Robowskiego majątek liczył 356 ha obszaru. W czasie wojny b. dziedzic Wtórka służył w AK, gdzie osiągnął stopień majora służby stałej artylerii. Jego oddziałem była Komenda Główna AK – sztab pułku „Baszta”. W 1944 r. brał udział w powstaniu warszawskim, pod ps. „Witold”, gdzie został zabity przez Niemców. Po wojnie pochowano go na cmentarzu powązkowskim.
W 1945 r. majątek przeszedł na Skarb Państwa Polskiego, a jego ziemie rozparcelowano. Wieś stała się typowo rolniczą, zaś dwór prawdopodobnie przeznaczono na mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty), Biblioteka Kórnicka P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski dla Przemysłu, etc.. 1930;
Powstańcze Biogramy: https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/witold-robowski,37512.html
Geoportal
Mapster:
11794392 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P39-S26-C_WILCZYN_1935_BWNG_UL.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór we Wtórku wybudowany był na rzucie litery „L”, fasadą skierowany na południe, gdzie od głównej drogi dochodziła krótka alejka zakończona okrągłym podjazdem. Pomimo dokładności dawnych map nie jesteśmy w stanie jednoznacznie stwierdzić, że budynek widniejący współcześnie na mapie sat. jest dawnym dworem. Lokalizacja jest zgodna w ok. 80-90%, natomiast nieco inaczej wygląda rzut obiektu. W celu dokładnego ustalenia niezbędne są dalsze badania terenowe.
Układ przestrzenny zespołu dworskiego został całkowicie zniekształcony. Przecięty był lokalną drogą na część rezydencjonalną (północną) i gospodarczą (południową). W okresie powojennym zburzono część zabudowań gospodarczych oraz przebudowano kilka pozostałych, adaptując je do współczesnych celów. Granice zespołu oraz nieistniejącego parku oddają jedynie granice działek ewidencyjnych, wyznaczone po wojnie, zapewne na podst. zachowanych reliktów zespołu. Czyli patrząc od str. płd są to: 70/2 do 70/7, zaś po płn. stronie drogi – od 26/7 do 27/2. Dwór zlokalizowany był (jest?) na dz. nr 26/9.

Park

Park dworski z 1. poł. XIX w. miał do 1945 r. 4,089 ha powierzchni. W okresie powojennym został całkowicie wykarczowany, a stawy wyschły. Zachowały się po nich tylko wgłębienia terenu. Reszta parku zamieniona została na pola uprawne.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011