Tupadły

Stan obecny

Pozostałości. Własność prywatna.

Historia

Dwór z poł. XIX w.
Tupadły to wieś leżąca 4,5 km na płn.-wschód od Złotnik Kujawskich. Pierwsza pisana wzmianka pochodzi z 1488 r., kiedy to biskup Piotr z Bnina, ustanawiając kolegiatę w Kościelcu, dał jej jako uposażenie między innymi dziesięcinę z Tupadeł. W 2. poł. XVI w. wieś wraz z pobliskimi Kobelnikami należała do Jana Tupalskiego (Tupadlskiego). Pod koniec tego stulecia właścicielką 5 łanów kmiecych i 3 zagrodników w Tupadłach była Barbara Kaczkowska, wdowa po Andrzeju Kaczkowskim. Pod koniec XVII i w XVIII w. wieś należała do Wolskich. I tak, około 1694 r. wymieniany był Jakub - syn Jana, następnie Maciej z żoną Marianną, w połowie stulecia Franciszek, a w latach 1777-1796 Aleksander Wolski.
W XIX w. majątek należał m.in. do niemieckiej rodziny nazwiskiem Klug, w rękach których pozostawał aż do 2. wojny światowej. To prawdopodobnie dla nich wzniesiony został nieistniejący już dwór. Około 1885 r. we wsi znajdowało się 7 domów, zamieszkałych przez 132 osoby, w tym 88 katolików i 44 ewangelików. Katolicy swoją parafię mieli w Liszkowie, a ewangelicy w Dąbrowie (Elsendorf). Areał majątku liczył 274 ha, w tym 260 ha ziem uprawnych i 6 ha łąk. W 1891 r. ogólna powierzchnia majątku wzrosła do 407,67 ha, specjalizował się on w uprawie buraków cukrowych. W ciągu kolejnych 40 lat w strukturze i stanie własności majątku nie zaszły większe zmiany. W 1926 r. właścicielem dóbr o pow. 326 ha był Hans Klug. Na obszar ten składało się 270 ha ziem uprawnych, 50 ha łąk i pastwisk 6 ha nieużytków (drogi, place itd.). Do urzędu skarbowego wykazywano 1745 talarów tzw "czystego dochodu gruntowego". W 1930 r. wieś liczyła 156 mieszkańców, był tu także kowal E. Lewandowski oraz wiatraki: należący do właściciela majątku i drugi należący do E. Schülke’go. W latach 1939-1945 wieś znajdowała się w rękach niemieckich i nosiła nazwę Sagenfeld. Po wojnie majątek został znacjonalizowany, ziemie rozparcelowano, a w budynku dworu utworzono mieszkania. Przez lata popadał on w ruinę, a na przeł. XX i XXI w. został sprzedany prywatnemu właścicielowi i podobno miał zostać odrestaurowany. Niestety nowy właściciel ograniczył się do rozbiórki naziemnej części obiektu i od tamtej pory ruiny dworu zarastają krzakami.
Opracowanie własne na podst. dostępnych źródeł w Internecie i badań terenowych.
Wszystkie prawa zastrzeżone!
Zdjęcia z 1996 r. są screenami z archiwalnego filmu TVP, link: https://youtu.be/UQ6wKsCdGTQ

Opis

Dwór eklektyczny. Był to budynek piętrowy, nakryty dachami o łagodnych spadach krytymi papą, wzniesiony na rzucie odwróconej litery "L", częścią wewnętrzną zwrócony w kier. ogrodu. Wejście skierowane na północ osłaniał portyk filarowy dźwigający balkon. Elewacje ozdobione gzymsami, boniowaniem i ciekawymi zdobieniami okien.

Park

W otoczeniu ruin dworu zachował się zaniedbany i częściowo wykarczowany park z poł. XIX w. o pow. ok. 2,65 ha. Jego ozdobą był staw z wyspą, w części południowej, wokół którego zgrupowane są pozostałości dawnego sadu. Wnętrza północnej części parku zaorano. Przeznaczenie powstałych w ten sposób poletek jest nieznane (2012 r.). Pozostałości parku znajdują się głównie (w ok. 90%) na dwóch dz. ewid. o numerach 18/32 oraz 18/37.

Inne

Cmentarz rodowy.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011