Małachowo - Złych Miejsc

Stan obecny

Dom nr 35, mieszkania.

Historia

Dwór z XIX w.
Pierwsze wzmianki w zapiskach o "Złych Miąsic Małachowie" pochodzą z k. XV w. Niestety nie znamy etymologii tej dziwnej nazwy. Wcześniej wraz z pozostałymi miejscowościami o nazwie Małachowo, wieś stanowiła jedną całość. Jej podział nastapił prawdopodobnie na przełomie XIV / XV w. Szerszy rys historyczny i więcej informacji z XVI - XVIII w. można znaleźć w opisie Małachowa - Szemborowic w naszym katalogu. Podobnie jak w tamtej wsi, Małachowscy byli posiadaczami M.- Z.M. do ok. 1732 r. Pierwszy dwór w M. Zlych Miąsic istniał już w 1527 r., kiedy to Anna 2-o v. Siedlecka dała połowę wsi wraz z dworem obecnemu mężowi. Kluczowe znaczenie dla historii wsi ma okres 1690-99, w którym słowo "Miąsic" z jej nazwy zastąpiono słowem "Miejsc". Wśród nielicznych współwłaścicieli wsi o innym nazwisku (nie licząc wszelkiej maści mężów panien Małachowskich), na przestrzeni ponad 250 lat możemy wymienić: wspomnianego już Siedleckiego, braci Radeckich (1562) oraz braci Jana i Marcina Moszczeńskich, z których jeden drugiemu w 1612 r. zapisał dług i zastawił mu w tej sumie: "Naprzód płoskę ku Witakowcu dwoygiem stai wzdłuż, a wszerz sześcią zagon, niezasianą, którą będzie powinien owsem po zimie tenże pan Jan zasiać. Item zaś ku Miroscze drugą płoskę dwojgiem stai wzdłuż, a czterema zagonami wszerz, zasianą oziminą. Item zaś za strugą ku Niechanowu dwojgiem stai płoskę wzdłuż, a wszerz czterema zagonami, niezasianą ugorną in haereditate villae Małachowo Złych Mięsic".
Kontynuując listę współwłaścicieli lub posesorów wsi musimy wymienić: Wojciecha Siedleckiego; Marcina Moszczeńskiego, syna Jakuba (1614); Samuela Hieronima Bieganowskiego (1687); w tym samym roku Jana Kaczkowskiego, miecznika inowrocławskiego oraz Michała Działyńskiego (1700). Z kolejnych zapisek wynika, że właścicielem wsi został Działyński, a odwieczni dziedzice - Małachowscy - zostali zdegradowani do roli posesorów. Na pocz. XVIII w. byli to: Adam Małachowski ożeniony z Katarzyną Dydyńską, a następnie (ok. 1732) ich syn Tomasz i córka Zofia zamężna za Antoniego Kamińskiego. Następnie dziedziczką części wsi była Krystyna Eleonora Borsza-Drzewiecka, wdowa po Adamie Feliksie Mięsickim, a ok. 1750 r. Bartłomiej Drzewiecki. Druga część M.- Z.M. należała zapewne przez cały czas do Dydyńskich. W zapiskach pojawiają się też córki Macieja Moszczeńskiego: Marianna, zamężna za Krzysztofa Brudzewskiego i Kazimiera, zamężna za Piotra Borsza-Drzewieckiego. Posesorami w tym czasie (do ok. 1782 r.) byli Żurawscy: Stanisław (zm. w 1776), Adam ożeniony z Marianną Molską i ich syn Mateusz. W 1784 r. Mateusz scedował sumy zapisane na dobrach przez Drzewiecką, swemu wnukowi Józefowi Żurawskiemu. Po kolejnych 3 latach ten dokonywał podziału dóbr ze swym bratem Franciszkiem. W 1789 r. spadkobiercy Bartłomieja Borsza-Drzewieckiego i jego żony Anny Chmielewskiej, synowie: Jan, Paweł i Ignacy sprzedali poł. wsi czwartemu bratu - Stanisławowi. Właścicielem części wsi należącej do Dydyńskich został Bonawentura, ożeniony z Brygidą Dembińską. Na pocz. XIX w. podział M.- Z.M. najprawdopodobniej zanikł, być może scalili ją Prusacy, a może drugą część przemianowano na Kępe, które wcześniej w zapiskach nie występowało? Dziedzicem M.- Z.M. w 1. poł. XIX w. był Marceli Gutowski, który w 1825 r. ożenił się z chłopką ze wsi, Małgorzatą Młynowską. Rok później urodził im się syn Józef. W 1832 r. w zapiskach pojawia się Walerian Żelechowski, jednak sądzimy, że w tamtym czasie dziedzicem M.- Z.M. był już Michał Ulatowski, posiadacz także M.- Wierzbiczan, ożeniony z Emilią Nowacką. Posesorem w owym czasie był Romuald Waliszewski ożeniony z Józefą de Szultz (pis. oryg.). W Małachowie rodzili się ich synowie: Ludwik Romuald w 1836 r. i Romuald Antoni w 1838 r. Z kolei dziedzice, Ulatowscy mieli dwoje dzieci: Władysława Edmunda Stanisława (1828-1882) ożenionego z Wandą Chełmicką h. Nałęcz oraz Józefę (1831-1880), zamężną za Stanisława Hulewicza h. Nowina. Majątek w tym czasie stanowił dominium o pow. 1468 mórg, do tego dochodziło dominium M.- Kępe I i II z 436 mórg. Ze związku Wandy i Władysława Ulatowskich pochodziło siedmioro dzieci, w tym: Emilia Waleria (1854-1913) zamężna za Maksymiliana Pokrzywnickiego (1847-1905) i Paulina zamężna za Edmunda Sobeskiego. Emilia zaślubiła Maksa w dniu 26 kwietnia 1882 r., w M.- Wierzbiczanach, na krótko przed śmiercią ojca w dn. 17 czerwca tegoż roku. Mieli troje albo czworo dzieci, w tym Teresę Marię Józefę, zamężną za Aleksandra Karola Jaxa-Konarskiego. Pod koniec XIX w. Ulatowscy prawdopodobnie sprzedali dobra hrabiemu Żółtowskiemu h. Ogończyk, następnie wieś nabyła pruska Komisja Kolonizacyjna która rozparcelowała dobra. Majątku nie wymienia żadna z dostępnych ksiąg adresowych okresu międzywojennego. W czasie 2. wojny światowej Niemcy włączyli administracyjnie wieś do M.- Kepe (podobnie jak M.- Szenborowice), o czym świadczy nazwa wsi z tego okresu: "zu Malvenkamp". Po 2. wojnie światowej na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo na pocz. lat 90. XX w. We wsi zachował się (niezbędne badania terenowe) dwór Ulatowskich, w którym obecnie znajdują się mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), wydanie z 05.09.2017.;
Mapster:
5609 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/, plik mapy: 3572_Witkowo_1911.jpg
Geoportal.
Nazwy niemieckie: Wikipedia.de
Opis w znacznej mierze stanowi wnioski własne autora i w żadnej mierze nie należy korzystać z niego jako podstawy źródłowej dla innych opracowań.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Budynek który prawdopodobnie jest dawnym dworem w Małachowie - Złych Miejsc, wzniesiony jest na planie prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do N-S, fasadą zwrócony na zachód. Układ przestrzenny zespołu dworskiego uległ tu całkowitemu zatarciu.

Park

Pozostałości parku z 2. poł. XIX w. znajdują się na trzech różnych dz. ewid. i mają nie więcej niż 0,22 ha. Pozostała część parku, rozciągająca się niegdyś w kierunku wschodnim została zajęta przez kolejne działki i współczesną zabudowę (Geoportal, 4.09.2017 r.).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011