Chylice- Pólko

Stan obecny

Własność prywatna - restauracja.

Historia

Najstarsza znana wzmianka pisana o Chyliczkach pochodzi z 1424 r. Książę Janusz l nadał Mikołajowi, synowi Floriana z Piaseczna, młyn W Chyliczkach. W 1471 r., W wyniku podziałów między synami Bolesława IV książę Konrad III otrzymał m.in. miasto Piaseczno i Chyliczki. Nazwę miejscowości pisano Chylice Małe (Chilicze Minor), dla odróżnienia od Chylic. Obie wsie oddzielała rzeka Jeziora (obecnie Jeziorka). Chyliczki należały do ziemi warszawskiej, a Chylice do czerskiej. Dwór książęcy znajdował się wówczas W Chylicach. W 1474 r. książę Konrad III na zasadzie zamiany uzyskał od swojej matki księżnej Barbary m.in. Piaseczno i Chyliczki. W 1497 r. przekazał żonie Annie Radziwiłłównie e wiano (tzw. dobra oprawne) m.in. Chyliczki z młynem. Księżna po śmierci swego męża w 1503 r. wielokrotnie zatrzymywała się we dworze piaseczyńskim. W 1513 r. wystawiła dla mieszczan przywilej nadający im prawo odbywania jarmarku i wyznaczający dzień targowy. Po włączeniu Księstwa Mazowieckiego do Królestwa Polskiego w 1526 r., Chyliczki stały się wsią królewską, która należała do starostwa piaseczyńskiego. Dworem zarządzali dzierżawcy rozliczający się z tenuty, czyli czynszu, z przedstawicielami skarbu koronnego. W 1545 iż królewszczyzny mazowieckie uzyskała w charakterze dóbr oprawnych królowa Bona. Według inwentarza z 1549 r. posiadłość składała się z dwóch krytych gontem budynków rezydencjonalnych. Oba były drewniane i piętrowe. W 1565 roku w Chyliczkach mieszkało 21 kmieci i karczmarz, gospodarujących na 12 włókach. W 1580 roku istniał młyn o2 kołach, należący do Andrzeja Chylicza, młynarza dziedzicznego. Lustratorzy królewscy w 1660 r. opisali wieś jako spustoszoną. W 1774 r. rezydencja piaseczyńska z folwarkiem i wsią Chyliczki znalazła się w posiadaniu prywatnym, Christiana Wilhelma Zugehoe. Nazwa folwarku Pólko pojawia się po raz pierwszy w 1766 . Folwark, gdy odbywała się tu lustracja, liczył 21 mieszkańców. Pod koniec XVIII wieku, były tu dwa młyny w tym jeden prochowy. Wśród nazwisk właścicieli folwarku lub jego części wymienia się nazwiska Grabau, Trzeciakowskich, Kowalskich, Stefani Jeżyńskiej. Na początku XX wieku stworzono tu park. Dziś park jest w większości bardzo zaniedbany. W 1930 roku na licytacji folwark Pólko kupuje Witold Trzeciakowski i porządkuje majątek. Wówczas powstaje tu basen z fontanną, platforma do tańca i alejki. Projektantem całości jest jeden z najznakomitszych ogrodników przełomu XIX i XX w. Franciszek Szanior, który był do roku 1906 głównym ogrodnikiem miasta stołecznego Warszawy. W rękach Trzeciakowskiego majątek pozostaje do 1944 kiedy to przechodzi na własność państwa. Zarządzała nim gmina, potem Technikum Hodowlano - Drobiarskie z Piaseczna, następnie spółdzielnia rolnicza Dawidy, a po niej RSP w Wólce Zodawskiej. W roku 1972 r. od płn. dobudowano obecna kuchnię. Budynek wyremontowany w latach 1976-77. Od lat 70. Znajduje się tu restauracja. (Jarosław Bochyński 2024)

Opis

Obiekt usytuowany na zachód od szosy prowadzącej z Piaseczna do Konstancina, około 2 km od Piaseczna, ok. 100 m za rzeczką Jeziórka. Wybudowany z cegły na fundamentach z kamienia granitowego, otynkowany. W piwnicy sklepienie ceglane kolebkowe, oraz nowe odcinkowe. Na parterze strop belkowy drewniany z podsufitką. Więźba stolcowo-jętkowa, połacie odeskowane pokryte blachą ocynkowaną. Na parterze i na zagospodarowanym poddaszu parkiet klepkowy. Schody z toczonymi tralkami i poręczami drewniane, drzwi płaskie nowe, okna półskrzynkowe, dwupodziałowe dwukwaterowe z zasównicami. Kolumny ganku murowane, balaski tarasów cementowe, z formy. Założony na rzucie prostokąta (ok.1:2) parterowy, W części płn. podpiwniczony, przykryty dachem mansardowym. Od wschodu ganek z czterema kolumnami o formach doryckich zwieńczony tarasem z cementowymi tralkami w balustradzie. Od zachodu taras wychodzący do dawnego ogrodu, z analogiczną balustradą. Założony na trzech poprzecznych traktach, z nieregularnym układem pomieszczeń. Elewacje gładkie, dłuższe siedmioosiowe, rozczłonowane regularnie prostokątnymi oknami. (JB 2024

Park

Park według projektu Franciszka Szaniora, wybitnego polskiego planisty i ogrodnika.
Park dworski o pow. 2,14 ha o charakterze krajobrazowym nad rzeką Jeziorką. Zajmuje teren równinny w kształcie zbliżonym do kwadratu. Park powstał w pierwszej połowie XX w.
Walory architektoniczno - krajobrazowe parku zachowane do dzisiaj, starodrzew występujący na terenie parku oraz dawny układ kompozycyjny ukształtowany przez wybitnego polskiego planistę i ogrodnika stanowią o szczególnych wartościach historycznych założenia. Z dawnych elementów parku zachowała się kapliczka z 1872 r. w parku znajdował się też mały staw - obecnie wyschnięty. Całość zespołu dworskiego Pólko, składającego się z dworu, parku i budynków gospodarczych tworzy wyraźny kompleks o określonej strukturze przestrzennej, dobrze wpisany w miejscowe warunki środowiska przyrodniczego i lokalny krajobraz. Główny układ kompozycyjny parku dzieli jego powierzchnię na trzy części: rozległa polana tworząca parter, przylegająca do niej część luźno zadrzewiona, której układ tworzą malowniczo zestawione grupy drzew i pojedyncze drzewa. Trzecia część jest silnie zadrzewiona.
Obecnie poprzez nie usuwanie samosiewów, które zarosły palanki oraz wycięcie lub obumarcie niektórych drzew kompozycja jej jest zupełnie zatarta. Ważnym elementem kompozycyjnym parku jest aleja lipowa prowadząca przez cały park. Park z trzech stron jest objęty ażurową ścianą drzew co zamyka cały układ, jednak nie ogranicza powiązań widokowych z otaczającym krajobrazem. Wyjątkiem jest część północna gdzie naturalna sukcesja spowodowała zasłonięcie dalekich widoków. Nieczytelny jest układ ścieżek parkowych.

tekst: www.piaseczno.eu

Inne

Źródła:
przegladpiaseczynski.pl
Karta zabytku K. Guttmejer
Zdjęcia z 1977 roku K. Guttmejer
„Chyliczki Dworskie” Ewa i Włodzimierz Bagieńscy