Pełczyska - Pełczyska

Stan obecny

Własność J.S.T. Mieszkania.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Pełczyska to wieś leżąca przy autostradzie A2, nad rzeką Ner, w odległości 13 km na SW od Łęczycy. Istniała już w XIV wieku, a według "Liber Beneficiorum" biskupa Jana Łaskiego należała do parafii Chodów, wcielonej później do Wartkowic. Z łanów kmiecych składano dziesięciny dla kolegiaty w Łęczycy, a z łanów folwarcznych dla plebana w Chodowie. Tenże proboszcz posiadał w Pełczyskach własny łan ziemi, plus ogród i łąki. Dziedzice miejscowi w XV w. przezwali się Pełczyckimi, pieczętowali zaś herbem Jastrzębiec. W poł. XVI w. znany był Feliks P., który miał synów Kacpra, Michała i Macieja. Michał w 1588 r. dał zobowiązanie Janowi Różyckiemu (swemu siostrzeńcowi), że mu sprzeda swe części dziedziczne. Zapewne bratem Feliksa był Stanisław, który miał dzieci: Adama, Stanisława, Jadwigę i Piotra. Z tychże Stanisław miał dwoje dzieci: Mikołaja i Małgorzatę, zam. Ruszkowską. Jadwiga wyszła za Piotra Ciężkowskiego, zm. w 1645 r. Piotr ożeniony był z Marianną Myśniewską.
Pobór: Z części dziekana łęczyckiego, w 1579 r. płacono od 5 łanów, 1 zagrodnika i 5 osadników. W tym czasie karczma we wsi i osada rzeźnika były opuszczone. Z części Stanisława P. zwanego "Kądelia" płacono od 1 łanu, 2 zagrodników, 2 osadników i pustej karczmy; z części Kacpra (i jego braci) płacono od 5 łanów, w tym 1,5 opuszczonego; 3 zagrodników, młyna o 2 kołach, młyna dziedzicznego o 3 kołach, pustej karczmy i od 1 rzemieślnika po 2 grosze. Z części wdowy po Andrzeju P. - Barbary - płacono od 1 łanu i pustej osady po rzemieślniku. Był też dział Pawła Bissewskiego, z którego odprowadzano pobór od 1 łanu i 6 osadników.
Po szwedzkim "potopie" we wsi pojawił się Mikołaj Boguta Starzyński, który w 1668 r. sprzedał części wsi P. Ludwikowi Wierzbowskiemu, za kwotę 12 tys. złp. Wierzbowski wydzierżawił wieś braciom Mikołajowi i Władysławowi Rejom z Nagłowic (potomkom Mikołaja - poety - który żył ok. 100 lat wcześniej). Żoną Władysława była Teofila z Goraja, która po jego śmierci wyszła za Andrzeja Fredrę, kasztelana lwowskiego. Około 1690 r. zmarł również Mikołaj, po którym odziedziczyli synowie Karol i Jan, starosta libuski. Rok później dobra zostały Rejom odebrane i wróciły do spadkobierców Wierzbowskiego. W XVIII w. we wsi siedzieli m.in. Chlebowscy i Jezierscy. We wsi istniało ponoć źródło słonej wody, z której jeszcze w 1794 r. kasztelan Jezierski warzył sól.
Na pocz. XIX w. właścicielem był Bogumił Załuski, który zmarł w 1822 r. Kolejnym posiadaczem wsi był Józef Jarociński, ożeniony z Teklą Wierzchlejską. Mieli oni dwie córki: Jadwigę oraz Teklę. W połowie XIX w. Pełczyska wraz z Wolą Bezdziadową obejmowały 2059 mórg, a Chodów i Wola Niedźwiedzia około 840 mórg. W 1865 r. dobra Pełczyska, Chodów, Kluczewo i Wola Bezdziadowa należące do Jadwigi i Tekli Jarocińskich, zostały wystawione na licytację. P. i Wolę Bezdziadową oszacowano na 54,622 tys. srebrnych rubli, zaś Chodów (zwany także "Tumidaj") i Wolę Niedźwiedzią na 14,7 tys. srebrnych rubli. Dobra leżały wówczas w gminie Gostków i powiecie łęczyckim Guberni Warszawskiej.
Pod koniec XIX w. właścicielami P. została rodzina Boetticher, która wybudowało obecny dwór, zapewne na miejscu wcześniejszej rezydencji. Władysław Łukasz Henryk (1844-1930) był synem Jana i Wandy Wilhelminy Matyldy Rossmann, córki Henryka Wilhelma i Emilii Henrietty Schmidt. Miał pięcioro rodzeństwa: Wandę, Ludwika (ur. w 1849), Helenę (ur. w 1851), Juliana Henryka (ur. 1855) oraz Jadwigę (ur. 1856). Uczęszczał do Gimnazjum Gubernialnego w Warszawie, które ukończył w 1962 r. i zaczął odbywać praktykę rolniczą. Był uczestnikiem Powstania Styczniowego, a później administratorem cukrowni Leśmierz. Za zasługi odznaczony Orderem Krzyża Walecznych oraz Złotym Krzyżem Zasługi od prezydenta Ignacego Mościckiego.
W 1885 r. Pełczyska stanowiły wieś i folwark dominalny w pow. łęczyckim, gminie Gostków i parafii Wartkowice. We wsi było 6 domów i 101 mieszkańców, natomiast na folwarku 6 domów i 75 m-ców. W skład dominium Pełczyska wchodziły także Chodów i Wola Bezdziadowa. Ogólny obszar wynosił 1686 mórg, na co składało się 670 mórg ziemi uprawnej, 243 m. łąk, 115 mórg pastwisk, 612 mórg lasów i 46 nieużytków. Na terenie folwarku było 9 budynków murowanych, 6 drewnianych oraz młyn. Na polach majątku zaprowadzony był płodozmian 11 i 13 polowy. Po uwłaszczeniu chłopów we wsi powstały gospodarstwa osadnicze, tzw. "osady". W Pełczyskach było ich 15 z 34 morgami ziemi, w Chodowie 19 z 94 morgami, a w Woli Bezdziadowej 26 z gruntami o wielkości 308 mórg.



Na pocz. XX w. dobra przeszły w ręce jednego z pięciorga dzieci Władysława Henryka - Władysława (ur. 1883 r.). W młodości był on studentem na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1930 r. jego dobra w P. obejmowały obszar 470 ha. Dziedzic nie ożenił się i nie pozostawił potomstwa. W 1933 r. w gminie Gostków utworzono gromadę Pełczyska, obejmującą wieś P., Kolonię, Kolonię A, osadę P. oraz folwark P. Po 2. wojnie światowej dawne dobra przejął Skarb Państwa Polskiego. W 1949 r. na bazie folwarku powstała Stacja Hodowlana należąca do Spółdzielni Gminnej "Samopomoc Chłopska". Dwór przeznaczony został na mieszkania i taką funkcję pełni do dzisiaj.
Źródła:
Strona internetowa "Miasto Łęczyca", art. z dnia 30.08.2021, autor UM Łęczyca (mk2) "Odsłonięcie tablicy nagrobnej Władysława Boettichera".
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik Historyczno-Geograficzny P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11833839 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- 4128_C_Brunnstadt_(Osorkow)_XII.1944_nn4cspk_BN_Sygn.ZZK_S-27_643_A.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór piętrowy, bezstylowy, fasadą skierowany na południe, z niewielką kwadratową wieżą od strony zachodniej, w korpusie i na poprzecznym skrzydle nakryty dachami dwuspadowymi.

Park

Pozostałości zdewastowanego parku o pow. ok. 4 ha, w płd. części dz. ewid. nr 98/20. W parku dwa stawy; w części wschodniej i w cz. płd.-zachodniej staw z wyspą.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011