Warszawa - Pałac Błękitny

Stan obecny

Pałac większej części opuszczony. W oficynie tymczasowa siedziba Teatru Żydowskiego. W części jednego ze skrzydeł restauracja.(2023)

Historia

Pałac (ul. Senatorska 35/37).
Nazwa pałacu ma swoją genezę w kolorze blachy, która pokrywała dach budowli w XVIII wieku. Historia zabytku sięga końca XVII wieku a jego fundatorem był ówczesny właściciel działki Teodor Potocki ? najpierw kapelan nadworny króla Jana III, później biskup warmiński i prymas Polski. Pierwotna forma budowli powstałej mniej więcej na przełomie wieków nie jest znana. W roku 1721 pałac drogą darowizny przeszedł w posiadanie brata Teodora Potockiego Stefana ? marszałka nadwornego koronnego. Pałac pięć lat później był już własnością króla Augusta II, który zamierzał przekształcić go w siedzibę swej córki hr. Anny Orzelskiej. W tym samym roku rozpoczęto gruntową przebudowę pałacu prowadzoną pod kierunkiem architektów: Karola Fryderyka Poppelmanna, Joachima Daniela Jaucha i Jana Zygmunta Deybla. Nowa budowla utrzymana była w duchu późnego baroku.
Dawny pałac stał się po przebudowie korpusem głównym założenia ze skrzydłami bocznymi sięgającymi ulicy Senatorskiej, ujmującymi dziedziniec honorowy. Od zachodu założenie urozmaicały obszerne oficyny boczne. Korpus główny nakryty był mansardowym dachem o błękitnym poszyciu. Dekoracje wnętrz wyprzedzały już swoją epokę i utrzymane były w duchu rokoka. Ogród założony za pałacem wyposażony był w kaskadę, fontanny i oranżerię.

Anna Orzelska opuściwszy Warszawę zostawiła pałac swemu ojcu Augustowi II. Ten zaś w zamian za dożywotne korzystanie z rezydencji wilanowskiej przekazał pałac w posiadanie Marii Zofii z Sieniawskich Denhoffowej. Pałac w Wilanowie wrócił do prawowitej właścicielki już trzy lata później. Dzięki tej nader korzystnej wymiany zyskała ona nową rezydencję w sercu stolicy gdzie mieszkała ze swym mężem ks. Augustem Aleksandrem Czartoryskim ? późniejszym wojewodą ruskim. Nowi gospodarze nie doprowadzili jednak do znaczniejszych przekształceń budowli. Dopiero za sprawą ich syna ks. Adama Kazimierza, ożenionego w 1761 roku z Izabellą z Flemmingów, wybitnego mecenasa sztuki pałac zmienił swoje oblicze. W latach 1766-1768 przebudowano apartament parterowy dla księżnej wg projektu architekta Jakuba Fontany a w latach 1770-1781 prowadzono gruntowną przebudowę pałacu pod kierunkiem architekta Efraima Schroegera. Doszło wówczas między innymi do poszerzenia korpusu głównego.

W roku 1782 pałac należał do ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego. W roku 1811 przeszedł w posiadanie ordynata Stanisława Zamoyskiego ? senatora, wojewody Księstwa Warszawskiego, ożenionego z córką poprzednich właścicieli ? Zofią. Nowy właściciel przystąpił do gruntownej przebudowy pałacu a prace powierzył architektowi Fryderykowi Albertowi Lesslowi. Prace budowlane ciągnęły się w latach 1812-1815 i do 1819. W ich trakcie doszło do niemal całkowitego przekształcenia budowli, której architekturę cechował modny wówczas surowy i oszczędny w środkach wyrazu klasycyzm. W roku 1819 umieszczono na fasadzie napis: ROKU PRZYWRÓCENIA KRÓLESTWA. W latach 1833-1838 zespół pałacowy został powiększony o dwupiętrową oficynę od ulicy Senatorskiej wzniesioną wg projektu architekta Józefa Benedykta Schmidtnera. W latach 1866-1868 doszło do gruntownej przebudowy pawilonu mieszczącego Bibliotekę Ordynacji Zamoyskiej. Projekt architekta Juliana Ankiewicza nadał budowli formy czystego renesansu włoskiego. Przebudowę wymusił fakt gromadzenia przez rodzinę wspaniałych zbiorów artystycznych, które wymagały specjalnego pomieszczenia. W tym miejscu na początku XX wieku pracował na stanowisku pomocnika bibliotekarza Stefan Żeromski.

Zagładę przyniosły pałacowi bombardowania niemieckie z roku 1939. Zabytek spłonął doszczętnie wraz z wyposażeniem i bezcennymi zbiorami. W 1945 roku pałac został odebrany prawowitym właścicielom. Po 1948 roku pałac został odbudowany wg projektu Bruna Zborowskiego i Zasława Malickiego, którzy przywrócili mu formę nadaną na początku XIX wieku przez Fryderyka Alberta Lessla wraz z późniejszymi przekształceniami.

W latach 1958–1997 w pałacu Błękitnym mieściła się siedziba Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Chińskiej. Mniej więcej w tym samym czasie był siedzibą firm komunikacji miejskiej w Warszawie (MZK, MZA, TW, ZTM)
W 1999 roku Jan Tomasz Zamoyski sprzedał roszczenie do pałacu przedsiębiorcy Józefowi Hubertowi Gierowskiemu, który odzyskał reprywatyzowany pałac w 2000 roku. Gierowski wniósł nim aport do spółki z o.o. „Błękitny Pałac”, po czym sprzedał udziały w spółce. Od tego czasu nic się tu nie dzieje, a pałac popada w ruinę.

Opis

Inne

Oficyna pałacu, 1833-35 r., nr rej.: 524/2 z 1.07.1965
Biblioteka Zamoyskich, 1816-17, 1866-68, 1949-50 r., nr rej.: 524/3 z 1.07.1965