Wopławki

Stan obecny

Własność prywatna. Stan obiektu nieznany.

Historia

Dwór z pocz. / k. XIX w.
Już na pocz. XIV w. Krzyżacy wybudowali na terenie późniejszej wsi strażnicę, na którą w 1311 r. napadł litewski książę Witen (1293-1316), biorąc przy okazji do niewoli 1400 kobiet z okolicznych wsi. W rewanżu doszło do bitwy, w której Krzyżacy pokonali Litwinów zabijając ich ponad 3 tys., a zakładników uwolnili. Dowódcą wojsk zakonnych był marszałek Heinrich von Ploczk (von Plötzke), któremu w czasie bitwy objawiła się św. Maria pod lipą. To zdarzenie było później punktem wyjścia dla kultu maryjnego w Heiligelinde (Święta Lipka). Do dzisiaj w małym zagajniku pośrodku pola, na płn. od wsi, znajduje się kamień pamiątkowy poświęcony temu zdarzeniu. Po bitwie wybudowano drewniany zamek, który miał być siedzibą zarządcy dóbr w latach 1387-1389. Do dzisiaj na „zamkowym wzgórzu” zachowały się pozostałości murów tego zamku. W 2. poł. XIV wieś lokowano na 51 włókach na prawie chełmińskim. Ilość tę po kilku latach powiększono do 60. Ponoć pod koniec XV w. wieś dzierżył polski szlachcic Milewski, a nast. jego potomkowie zwani z niemiecka von Mulbe. Jednakowoż niemieckie źródła jako kolejnych właścicieli, już od pocz. XVI w. podają baronów Schenk zu Tautenburg. Dla nich to na ruinach wcześniejszego budynku, w XVIII w. wybudowano barokowy pałac, który spłonął ok. 1806 r. Wg popularnych źródeł już od 1745 r. dobra miałyby przejść w ręce rodziny Schmidt von Schmidtseck, jednak sądzimy, że stało się to dopiero po ożenku Friedricha Wilhelma Louisa von Schmidtsecka (1753-1825) z panną Tautenberg. Dziedzic zapewne otrzymał dobra w wianie, a po wspomnianym pożarze niezwłocznie (ok. 1808 r.) odbudował pałac. Obraz z jego portretem, namalowany w 1800 r., spoczywa w kętrzyńskim muzeum. Pałac był wielokrotnie przebudowywany, przy czym rozbudowa z lat 1870-80 nadała mu obecny wygląd. Kolejnym właścicielem W. był Rudolf Schmidt von Schmidtseck na Woplauken i Rastenberg, ożeniony z hrabiną Anną zu Eulenburg-Prassen. Mieli oni syna Hilmara, którego pełne nazwisko brzmiało: Ernst Elimar Louis Rudolf Hilmar Freiherr Schmidt von Schmidtseck (1863-1912). Ten studiował w Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität w Bonn. W 1882 r. został członkiem Korpusu Borussii Bonn. Po ukończeniu studiów ukończył aplikację adwokacką we Frankfurcie nad Odrą, Gdańsku i Królewcu. Został asystentem rządu w Kassel i doradcą okręgowym w Helgoland. W latach 1895-1912 r. był administratorem powiatu Rastenburg (Kętrzyn). Zapewne niedługo po urodzeniu syna Hilmara, von Schmidtsteck sprzedali majątek, lub przeszedł on drogą koligacji rodzinnych na książęcą rodzinę Schaumburg-Lippe. W latach 80. XIX w. w pałacu mieszkali (bywali?) członkowie rodziny pani baronowej, np. hrabia Richard zu Eulenburg-Prassen.
Pod koniec XIX w. majętność Woplauken stanowiła tzw. „dobra rycerskie” i posiadała 1124 ha, a w jej skład wchodził także Prömbock (również dobra rycerskie) z dodatkowymi 165 ha gruntów. Czysty dochód gruntowy wykazywany jako podstawa do wyliczenia podatku wynosił ogółem 10356 marek. Właścicielem folwarku W. był w tamtym czasie Adolf I. Georg (Schaumburg-Lippe z Buckeburg). Administratorem dóbr pod koniec XIX w. był F. Meyer z Queden. Adolf był synem księcia Georga Wilhelma Schaumburga-Lippe'a (1784-1860) i Idy Karoline Luise Waldeck-Pyrmont (1796-1869). Pozostawił ośmioro dzieci, niestety nie wiemy czy któreś z nich pozostawało lub zarządzało stosunkowo małym majątkiem Woplauken. W 1907 r. nieruchomość obejmowała 1400 ha, w tym 340 ha lasu. Właściciele siedzieli tu do końca 2. wojny światowej i za długo zwlekali z ucieczką przed nadciągającą Armią Radziecką. Wyruszyli w drogę na kilka godzin przed dotarciem Rosjan, lecz wojsko zdążyło otoczyć grupę uchodźców i otworzyć do nich ogień. Dziedziczka wraz z dziećmi zdołała uciec po lodzie „Frischen Haffs” (?). Mniej szczęścia mieli właściciele pobliskiego majątku Turwągi (Thurwangen), gdzie rosyjscy żołnierze zastrzelili Idę Poerschke wraz z córką i zięciem. Nie wiemy jaki był związek pomiędzy rodzinami z miejscowości oddalonych od siebie o 10 km, w każdym razie taka informacja znajdowała się w opisie Wopławek na stronie „Ostpreussen”. Obecnie przysiółek Turwągi występuje jedynie na starych mapach. Wprawne oko dojrzy tam jeszcze zarys fundamentów dworu i resztki zdziczałego parku...
Po wojnie na terenie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, a konkretnie Przedsiębiorstwo Hodowli Zarodowej z podległymi zakładami w Sławkowie, Kotkowie i Parczu. Dwór zachowany był w dobrym stanie, więc umieszczono w nim m.in. biura zakładu. Jeszcze pod koniec swojego istnienia PGR rozpoczął remont budynku, którego już nie zakończył z powodu przemian politycznych okresu 1989/90. Po ustawowej likwidacji PGR-u gospodarstwo przeszło pod zarząd AWRSP, która w 1996 r. wystawiła popadający w ruinę budynek na sprzedaż. Nowy właściciel od kilku lat porządkuje park i remontuje dwór.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Portal internetowy Ostpreussen:
https://www.ostpreussen.net/ostpreussen/orte.php?bericht=292;
Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche… Berlin, 1879;
Wikipedia.DE; https://de.wikipedia.org/wiki/Adolf_I._Georg_(Schaumburg-Lippe);
Pałace i dwory Warmii i Mazur, oferta sprzedaży, AWRSP Olsztyn, 1996;
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór neobarokowy. Budynek wzniesiony na nierównomiernym rzucie, zbliżonym do litery „L”, w dłuższej osi (korpus gł.) N/NE-S/SW, czyli fasadą zwrócony na zachód (W/NW). Elewacja wschodnia posiada dwie nierówne przybudówki; mniejszą pośrodku i większą od strony południowej, która w zasadzie stanowi odrębną bryłę (skrzydło). W fasadzie od zachodu znaczny, dwupiętrowy ryzalit pośrodku, zwieńczony neorenesansowym szczytem. Podobne szczyty znajdują się: w korpusie od str. zachodniej, w mniejszej przybudówce (ryzalicie) od północy, w większej przybudówce (skrzydle) od str. płd. i od północy. Wszystkie poszczególne części dworu nakryte są wysokimi dachami dwuspadowymi. Jeszcze w latach 90. XX w. we wnętrzach znajdowała się stolarka drzwiowa i okienna, a także kominki z marmuru. Już w tamtym okresie runęła południowa część dachu dworu.

Park

Park z XIX w. o pow. 14,1 ha. Pomiaru dokonaliśmy w granicach działek ewid. na których znajduje się park wraz z tzw. „Wopławskim Lasem” i „Wopławskimi Bagnami”, czyli zachodnią częścią parku.

Inne

Brama wjazdowa, nr rej.: 2986 z 28.01.1993
Spichlerz neogotycki
Zabudowania folwarczne XIX / XX w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011