Lubawa

Historia

Ruiny najważniejszego zamku biskupstwa chełmińskiego wznoszą się na wschód od otoczonego murami miasta, na sztucznie uformowanym wzniesieniu w widłach rzeczek Sandeli i Jesionki. Dziś z założenie zamkowego czytelne pozostają mury oporowe platformy zamkowej dochodzące do 4 m wysokości, fragmenty kamieniarki bramy głównej, oraz dolne, ukryte pod ziemią kondygnacje skrzydeł wraz z piwnicami.
Najpierw w połowie XIII wieku funkcjonowała drewniana warownia, najprawdopodobniej wzniesiona na innym miejscu. Budowla ta nie przetrwała jednak długo gdyż już wkrótce została zniszczona podczas wojny z Prusami. Budowę zamku datuje się na lata 1303-1311 a inicjatywę jego powstania przypisuje się biskupowi Hermanowi. W roku 1330 zamek został znacznie zniszczony przez wojska litewskie jednak później jego budowa była kontynuowana i zakończyła się rozbudową prowadzoną w latach 1363-1385 pod rządami Wikbolda Dobilsteina. Jednak to za czasów panowania Arnolda Stapila (1402-1416) zamek uzyskał swoją ostateczną formę. W roku 1998 rozpoczęły się badania archeologiczne, które naświetliły nieco proces kształtowania się zamku.
Był to proces długi, jednak od początku realizowany konsekwentnie i dążący do powstania regularnego w formie kasztelu. Założenie składało się z murów obwodowych posadowionych na planie czworoboku o wymiarach 71 m/74 m. Wewnątrz umieszczone było założenie posadowione na planie kwadratu o boku około 50 m, składające się z czterech skrzydeł okalających dziedziniec.
Pomiędzy częścią wewnętrzną a murami obwodowymi znajdowało się międzymurze. Wjazd do zamku ulokowano od zachodu. Od tej samej strony do założenie dostawione było przedzamcze a dalej wznosiło się miasto. Część wewnętrzna wzmocniona była przez cztery czworoboczne, narożne wieżyczki, z których wieżyczka północno zachodnia w latach późniejszych stała się główną.
W połowie XV wieku nastąpiło modernizacja zamku, która objęła głownie system obronny dostosowując go do obrony artyleryjskiej. W latach 1627-1637 z inicjatywy biskupów Jakuba Zadzika oraz Jana Lipskiego miała miejsce kompleksowa przebudowa gotyckiego zamku w późnobarokową rezydencję. W trakcie prac skrzydło zamku zostało przekształcone w barokowy pałac biskupi.
Wieża główna podwyższona została do wysokości 80 m i umieszczono na niej zegar oraz rzeźby. Opisy inwentarzowe zachowane do naszych czasów mówią o świetności rezydencji i jej doskonałym wyposażeniu. Szczególnie w obrębie izb biskupich oraz kaplicy. Koniec XVIII wieku wraz z regresem politycznym i gospodarczym przyniósł również upadek dla rezydencji.
Ostatnim biskupem rezydującym w pałacu i jednocześnie tym, który podjął decyzję o jego opuszczeniu był Jan Karol Hohenzollern (1785-1795). W roku 1815 zamek spłonął a w roku 1826 ocalałe resztki zostały rozebrane.