Kętrzyn

Stan obecny

Obecnie niedostępny, w remoncie.
Nie znamy statusu własności obiektu. Do 2018 r. podlegał pod J.S.T.

Historia

Zanim powstał zamek, który przetrwał do naszych czasów, w Kętrzynie wznosił się drewniano ziemny gród założony około 1329 roku, zniszczony przez Litwinów w 1345 i 1347 roku. Położenie wcześniejszego założenia nie jest dziś znane. Po roku 1350 zaczęto wznosić nowy zamek krzyżacki, podległy komturii bałgijskiej. Nie jest do końca znane datowanie budowy zamku. Niektórzy badacze są skłonni datować zakończenie budowy już w końcu XIV wieku. Inni cały proces wznoszenia warowni widzą w latach 1360-70. Zamek sąsiadował od strony zachodniej z miastem lokowanym na prawie chełmińskim w roku 1357. Założenie wznosiło się po zewnętrznej stronie wschodniego odcinka murów obwodowych miasta i otoczone było z trzech stron rozlewiskami Stawu Młyńskiego zasilanego przez rzekę Guber. Założenie składało się z trzech skrzydeł budowanych z cegły, posadowionych na kamiennym cokole. Nie posiadało wież. Od północy wznosił się główny, trójkondygnacyjny, podpiwniczony budynek, posadowiony na planie prostokąta. Przyziemie budynku zostało zajęte przez pomieszczenia gospodarcze. Ponad nim, na wysokości piętra umieszczono komnaty reprezentacyjne oraz od wschodu kaplicę, piętro wyżej zajęły pomieszczenia o funkcji magazynowej i obronnej. Skrzydło północne posiadało charakterystyczne szczyty, dekorowane tynkowanymi blendami oraz ceglanymi sterczynami. Kompozycja ta została zrekonstruowana po 1962 roku. Elewacja budynku były skromniejsze, dekorowane płaskimi wnękami. Pozostałe dwa skrzydła były niższe i węższe. Niewielki dziedziniec otoczony został drewnianym gankiem, ułatwiającym komunikację między skrzydłami. Wjazd do zamku umieszczono od strony zachodniej. Został on obudowany w ryzalit z niewielkim wykuszem z 1528 roku. Założenie zaopatrzone było w zewnętrzne mury obwodowe, wzmocnione w trzy baszty z XVI wieku. Baszty posadowione od strony Stawu Młyńskiego miały cylindryczny kształt, wieża północno wschodnia posadowiona była na planie czworokąta. Po zewnętrznym systemie obronnym do dziś zachowały się jedynie fundamenty.
W roku 1454 zamek został zdobyty przez mieszczan kętrzyńskich. Na XVI wiek przypada kilka modernizacji związanych z funkcjonowanie zamku jako siedziby elektorskiej. W roku 1622 powstała okrągła wieża schodowa, zlokalizowana w narożniku dziedzińca wewnętrznego. Na I połowę XVIII wieku przypada rozbiórka fortyfikacji zewnętrznych. Przed wybuchem I Wojny Światowej w zamku mieściła się kwatera komendanta wojskowego a później siedziba urzędu skarbowego. W roku 1945 zamek strawił pożar. Na lata 1962-67 przypada odbudowa zabytku i przystosowanie go do celów muzealnych i bibliotecznych. W ramach rekonstrukcji objęto samą bryłę średniowiecznej warowni. Zrezygnowano przy tym z rekonstrukcji wnętrz. Siedziba prokuratora kętrzyńskiego zaskakuje swą nikłą wartością obronną i użytkową. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy doszukiwać się w peryferyjnej lokalizacji zamku oraz miejscowych uwarunkowaniach. Był on bowiem chroniony naturalnymi warunkami swego położenia- otoczony stawami oraz fosą, ponadto w niedalekiej odległości wznosił się wspaniały pod względem obronności zespół inkastelizowanego kościoła św. Jerzego.