Dylewo

Stan obecny

Jak na zdjęciu, z roku 2012, pozostały tylko dwa skrzydła boczne dworu.

Historia

To ważne miejsce w historii dziedzictwa kulturowego regionu – do 1945 roku gromadzona była tu jedna z największych i najciekawszych kolekcji sztuki współczesnej. Przy skromnym dworze założono jeden z piękniejszych parków, z ówcześnie bardzo nowoczesną w stylu architekturą ogrodową. Właściciele Dylewa, rodzina von Rose, która przybyła tu z Meklemburgii dopiero w 1860 roku, z niewielkiego majątku szybko uczyniła miejsce piękne i bardzo nowoczesne. Franz von Rose, architekt z wykształcenia, miłośnik i znawca sztuki, stworzył w Dylewie salon sztuki współczesnej, miejsce przychylne młodym talentom.
Majątek w Dylewie miał szansę przetrwać, ponieważ przez lata funkcjonowało tu państwowe gospodarstwo rolne. Zabudowania gospodarcze i inwentarskie trwały; mleczarnia, stajnie, murowany kurnik, cielętnik, a przede wszystkim piękna, w pełni zmechanizowana obora z ozdobnymi stropami Kleina czy ogromny spichlerz z wieżyczką zegarową, były użytkowane. Po likwidacji PGR-ów, w1993 roku, nie pojawił się nabywca i nie było pomysłu na to miejsce. Wieś się wyludnia, kościół z pięknym, manierystycznym ołtarzem niszczeje, a dawny park z jego rozpadającą się, oryginalną architekturą, pochłania przyroda. W 1945 roku tylko jedna bomba spadła na środkową część pałacu, wybuchł pożar, ale ocalały boczne skrzydła, park, kościół, interesujące architektonicznie zabudowania wielkiego podwórza gospodarczo-inwentarskiego oraz cała wieś majątkowa. Ale dziś, po prawie siedemdziesięciu latach, z dawnego Döhlau pozostało niewiele. Można jedynie opowiadać o Dylewie, jak było niezwykłym, wyjątkowym miejscem i, znając historię, pojechać tam w poszukiwaniu śladów dawnej świetności. Podróż może nie będzie zbyt radosna, bo ludzie i najnowsza historia obeszli się z tym miejscem okrutnie, ale może dlatego właśnie warto, by zdążyć zobaczyć to znikające z mapy dziedzictwa kulturowego regionu miejsce.

Opis

Dzięki wykopaliskom i na podstawie analizy wątków murów wyróżniono trzy kolejne fazy budowy dworu. Najstarsza faza widoczna jest w centralnym ryzalicie pałacu, który charakteryzuje się potężnymi murami, wzniesionymi z dużych kamieni połączonych wapienną zaprawą, gdzieniegdzie reperowanymi cegłą.Środkowa faza obejmuje następujące odsłonięte części budowli: - prostopadły w planie łącznik pomiędzy ryzalitem środkowym i zachodnim dworu , charakteryzujący się grubymi murami wzniesionymi z cegieł oraz wzniesionym z kamieni południowym murem korytarza. W południowej i północnej elewacji łącznika odsłonięto po cztery otwory okienne doświetlające pomieszczenia piwniczne - weranda przylegająca od południa do środkowego ryzalitu dworu, charakteryzująca się grubymi murami wzniesionymi z cegieł i kamieni, ze specjalnym systemem ocieplania poziomu parteru werandy, która służyła jako galeria rzeźb. Do werandy przylega od południa niewielkie pomieszczenie apsydalne, które wraz z dwoma małymi, znajdującymi się po bokach, prostopadłymi w planie pomieszczeniami, służyło jako konstrukcja podtrzymująca schody prowadzące do werandy od strony ogrodu. W podpiwniczeniu werandy odsłonięto dwa otwory okienne w murze zachodnim, pozostałości sklepienia zachodniego po-mieszczenia przylegającego do apsydy oraz pozostałości schodów prowadzących na parter werandy. O tym, że weranda dobudowana została do istniejącego wcześniej centralnego ryzalitu dworu, świadczy otwór okienny oświetlający dawniej pomieszczenie 6 w środkowym ryzalicie pałacu. Ostatnia faza budowy objęła wznoszenie ścian działowych grubości główki cegły, nie mających znaczenia konstrukcyjnego, a jedynie użytkowe. Faza ta objęła zarówno pomieszczenia piwniczne środkowego ryzalitu dworu, jak i łącznika między tym ryzalitem a ryza-litem zachodnim. W sumie odsłonięto i zadokumentowano podpiwniczenia dworu składające się z 16 pomieszczeń o rozmaitym przeznaczeniu (w dokumentacji polowej wydzielono 20 pomieszczeń). Zasadnicza część odsłoniętych pomieszczeń zgrupowana jest po północnej i południowej stronie korytarza biegnącego wzdłuż osi podłużnej dworu (wschód-zachód). Pozostałe pomieszczenia związane są funkcjonalnie z werandą.

Park

Osiemnaście lat związany był z Dylewem Adolfo Wildt (1868–1931) – znakomity mediolański rzeźbiarz, mistrz marmuru, symbolista, wizjoner, który umiał w marmurze wyrzeźbić ludzkie uczucia, i którego prace dziś są bardzo poszukiwane na rynku sztuki. Dylewo to również największe dzieło słynnego wschodniopruskiego projektanta ogrodów – Johanna Larassa. Park krajobrazowy o malowniczej, wyszukanej kompozycji, ze stawem o nieregularnym brzegu, z wyspą i półwyspami, bogatym, różnorodnym drzewostanie, z siecią wijących się alejek, zaskakującymi osiami widokowymi. To park o wspaniałej architekturze ogrodowej, z mostkami, wiaduktem nad i tunelem pod drogą, z piękną kamienną grotą. O rzeźbach, które niegdyś zdobiły park, głównie dziełach Wildta, trudno dziś mówić – nieliczne przewieziono do Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, reszta została zniszczona lub zaginęła. Ostatnią, znakomitą rzeźbę przedstawiającą twórcę parku Johanna Larassa, wyrzeźbioną przez Wildta w formie wgłębionego tonda w wielkiej kostce różowego, karraryjskiego marmuru, ukradziono z parkowej wyspy w 2001 roku! Służby konserwatorskie i muzealne wiedziały o jej istnieniu. Od 1945 roku leżała przewrócona w błocie, aż zlitowali się nad nią złodzieje…

Inne

Budynki przemysłowe: dwie gorzelnie, młyn, tartak, cegielnia oraz budynki inwentarskie należały do najnowocześniejszych w ówczesnych Prusach Wschodnich.
Źródła:
zdjęcie archiwalne:
https://www.bildarchiv-ostpreussen.de/cgi-bin/bildarchiv/suche/show_foto.cgi?lang=polski&showmenu=1&bildinfos=1&id=57902
zdjęcie z 2012r, autor p. J. Jakutowicz ,
ze strony :https://zabytek.pl/pl/obiekty/dylewo-zespol-palacowo-parkowy/1
Historia:Fragmenty na podstawie:
https://www.polskieradio.pl/8/2911/Artykul/915401,Dylewo-zapomniane-dziedzictwo
Audycję przygotowali Małgorzata Jackiewicz-Garniec i Piotr Matwiejczuk.
Fragmenty opisu dworu pochodzą :http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Swiatowit_rocznik_poswiecony_archeologii_przeddziejowej_i_badaniom_pierwotnej_kultury_polskiej_i_slowianskiej/Swiatowit_rocznik_poswiecony_archeologii_przeddziejowej_i_badaniom_pierwotnej_kultury_polskiej_i_slowianskiej-r2003-t5_(46)-nB/Swiatowit_rocznik_poswiecony_archeologii_przeddziejowej_i_badaniom_pierwotnej_kultury_polskiej_i_slowianskiej-r2003-t5_(46)-nB-s255-260/Swiatowit_rocznik_poswiecony_archeologii_przeddziejowej_i_badaniom_pierwotnej_kultury_polskiej_i_slowianskiej-r2003-t5_(46)-nB-s255-260.pdf