Bożęcin

Stan obecny

Własność ANR albo prywatna.

Historia

Dwór z 1. poł. XIX w..
Pierwsza wzmianka o wsi zapisanej wówczas jako „Gottswalt” pochodzi z 1349 r. Skąd W. wzięła rok 1336? – nie wiemy. W okresie XVI – XVII w. majątek należał do rodziny von Sack, która pochodziła ze Śląska, a od 1678 r. do rodziny Kitzki. Pod koniec XVIII w. ówcześni właściciele wybudowali we wsi późnobarokowy dwór, nakryty czterospadowym dachem. We wsi było wówczas 20 tzw. „dymów” (1782). W 1834 r. Adolf Hanst Edler von Graeve kupił nieruchomość, która pozostała w tej szlacheckiej rodzinie do 1945 r. W 1845 r. Adolf przebudował dwór, nadając mu modną wówczas, piękną w swojej prostocie, neoklasycystyczną formę. Liczba m-ców wsi w 1858 r. powiększyła się do 355; mieszkali oni w 27 gospodarstwach domowych. Nazwa wsi w XIX w. funkcjonowała także w postaci Gr. Gotteswalde. W 1879 r. majątek należący do Emila von Graeve (1826–1904) liczył 1860 ha, w tym 1032 ha ziemi uprawnej, 171 ha łąk, 84 ha pastwisk, 535 ha lasów, 17 ha nieużytków i 21 ha wody. Czysty dochód gruntowy podawany do wyliczenia podatku wynosił 9601 marek. Możemy jedynie się domyślać, że na pocz. XX w. część ziem sprzedano albo rozparcelowano, gdyż popularne źródła podają pow. majątku 920 ha. W tamtym czasie posiadał on własną gorzelnię i mleczarnię. Po śmierci Emila w 1904 r. dobra odziedziczył jego syn – Otto Edler von Graeve (1872-1948). Ten był lordem na Gotteswalde i Neuhofie, pruskim majorem, zaś po służbie osiadł w małym miasteczku Anhalt Gernrode. W 1913 opublikował swoją główną pracę „Meine Wünschelrutentätigkeit”. Jego pasją było różdżkarstwo i dziedziny niekoniecznie z pogranicza nauki, np wróżbiarstwo. W 1914 r. udał się parowcem do USA, a rok później do niemieckiej kolonii w Syrii, gdzie również poszukiwał cieków wodnych. Pracował też jako wróżbita na Półwyspie Synaj i w Palestynie. W 1918 r. w Schwedderberg koło Gernrode znalazł źródło wody mineralnej, używanej do odkrytego basenu. Miejsce to nazwano jego imieniem – Ottobad. W 1920 r. okrył źródła termalne z wodą o temp. 25 st. C., w miejscowości Wiesenbad. Wodę wykorzystywano w miejskiej łaźni, zaś wydajność źródła wynosiła 210 litrów na minutę. Kolejne zlecenie na poszukiwania otrzymał od miasta Reutlingen, tam jednak wiercenie studni na głębokość 126 metrów się nie powiodło.
Otto von Graeve dnia 1 kwietnia 1902 r. zaślubił w Gdańsku pochodzącą z tego miasta Elsbeth Schrey (1882-1970), z którą miał czterech synów i trzy córki. Rodzina mieszkała w majątku do stycznia 1945 r., kiedy to opuścili dom uciekając przed nadciągającą armią radziecką. Liczba mieszkańców wsi pozostała niezmieniona aż do wybuchu 2. wojny światowej. W ostatnich dniach przed nadejściem Rosjan wielu z nich wyjechało i nigdy nie powróciło. Po wojnie pałacyk został wyremontowany i nieco przebudowany, dzięki czemu zachował się w dość dobrym stanie. Gospodarzem przez wiele lat było zapewne Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po przemianach politycznych 1989/90 i ustawowej likwidacji PGR-u, właścicielem obiektu została Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, która w 1996 r. wystawiła dwór na sprzedaż.
Źródła:
Portal internetowy Ostpreussen: https://www.ostpreussen.net/ostpreussen/orte.php?bericht=422;
Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche… Berlin, 1879;
Wikipedia.DE; https://de.wikipedia.org/wiki/Otto_Edler_von_Graeve
Pałace i dwory Warmii i Mazur, oferta sprzedaży, AWRSP Olsztyn, 1996
Geoportal.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór klasycystyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi NEzN-SWzS, fasadą zwrócony na NWzN (płn. zachód z odchyleniem na zach.), podpiwniczony, murowany z cegły i otynkowany, nakryty dwuspadowym dachem. W obu elewacjach umieszczone pośrodku, nieznaczne, dwukondygnacyjne ryzality. W tym od strony fasady, znajduje się portyk filarowy małego porządku, dźwigający balkon nad którym wznosi się skromna wystawka zwieńczona trójkątnym frontonem. Okna i drzwi pod balkonem zamknięte od góry łukami. W elewacji ogrodowej, po obu stronach wystawki dachowej dobudowano dwie facjatki, co zniekształciło pierwotną koncepcję architektoniczną. Na elewacjach skromny detal architektoniczny, m.in. ozdobne obramienia okien i boniowanie. Układ wnętrz dwutraktowy. Pow. użytkowa dworu wynosi 800 m. kw.

Park

Park krajobrazowy z XIX w. o pow. ok. 5,74 ha. Pomiaru dokonaliśmy wg zewn. granic kilku działek ewid. składających się na park. Na osi dworu zachował się ładny staw, a we wnętrzach parku urozmaicony starodrzew. Zachowała się też aleja modrzewiowa prowadząca do dworu. Na obrzeżach parku znajduje się cmentarz rodowy rodziny von Graeve.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011