Królewiec

Stan obecny

Królewiec, dom nr 1
Prawdopodobnie własność prywatna.

Historia

Dwór z przeł. XIX / XX w.
Wieś Królewiec od najdawniejszych czasów występuje w zapiskach wraz z sąsiednim Mierzewem. Pierwszą wzmiankę o K. znajdujemy w 1513 r., gdy Wojciech Potulicki sprzedał tę wieś Świętosławowi Komorskiemu. Wśród kolejnych wlaścicieli wymienia się: Wydzierzewskich (2. poł. XVI w.), Mierzewskich (k. XVI w. - pocz. XVIII w.), Gembartów (pocz. - 2. poł. XVIII w.) oraz Bieńkowskich h. Korwin (od 1760 r.). W 1781 r. Jakub Filip Stanisław Bieńkowski był komornikiem granicznym woj. gnieźnieńskiego. W 1790 r. pełnił funkcję komisarza cywilno-wojskowego. Ożeniony był z Józefą Chełmską, z którą miał dzieci: Cecylię, Mariannę i Tadeusza. Jakub był synem Walentego, po którego śmierci dziedziczką Mierzewa i Królewca ex-equo z synem była wdowa - Marianna z Gembartów. Przez cały XVIII w. Królewiec określany jest mianem "pustek", czyli dobra te prawdopodobnie leżały odłogiem. Po Bieńkowskich dziedzicem Mierzewa został ok. 1830 r. Kajetan Loga. Folwarkiem zarządzali posesorzy; w Mierzewie Kozłowscy, zaś w Królewcu prawdopodobnie Moszczeńscy. Wzmianka z 1826 r. mówi o zmarłym w K. 5,5-letnim Antonim Moszczeńskim. Kolejnym dziedzicem M. i K. był Teodor Tadeusz Kaczkowski, ożeniony z Seweryną Prądzyńską, który ok. 1870 r. zamienił Mierzewo na Kołaczkowo, od barona Aleksandra Graeve. W 1885 r. Królewiec stanowił folwark należący do dominium Mierzewa. Oprócz zabudowań dworskich było tu 5 domów i 70 m-ców. W 1891 r. od barona Graeve majętność nabył Erazm Brzeski h. Bończa (1846-1928), inicjator budowy obecnego dworu w Królewcu pod k. XIX w. Erazm ożenił się z Wandą Zielonacką h. Leszczyc, córką Franciszka i Józefy Bronisz, z którą miał dziewięcioro dzieci: Zofię, Stefanię, Adolfa, Jana, Witolda, Leona, Edwarda, Tadeusza i Henryka. W okresie międzywojennym Królewiec nadal należał do obszaru dworskiego Mierzewo, a jego właścicielem był jeden z synów Erazma Brzeskiego - Jan. W 1926 r. majątek liczył 260 ha, w tym 250 ha ziem uprawnych i 10 ha nieużytków. Po wybuchu 2. wojny światowej wieś przejęli Niemcy, którzy nadali jej nazwę Königsdorf. Po wojnie stała się ona własnością Skarbu Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo w latach 90. XX w.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Geoportal;
Mapster:
1755890 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi NzE-SzW, fasadą skierowany na EzS (wschód z lekkim odchyleniem na płd.). Parterowy, podpiwniczony, nakryty czterospadowym łamanym dachem mansardowym mieszczącym mieszkalne poddasze. W fasadzie centralnie umieszczony półokrągły portyk kolumnowy dźwigający balkon. Nad nim wystawka zwieńczona trójkątnym szczytem. Po jej bokach umieszczone symetrycznie mniejsze, dwuosiowe wystawki oraz lukarny dachowe. Wejście poprzedzone półokrągłym tarasem i schodami. W północnym szczycie budynku umieszczony centralnie dwukondygnacyjny ryzalit, a raczej baszta, zwieńczony wysokim, czterospadowym łamanym daszkiem. W dachu obu elewacji szczytowych umieszczono dodatkowo po dwie lukarny, zaś w elewacji ogrodowej wystawkę analogicznie jak w fasadzie.

Park

Park z k. XIX w. o pow. 3,16 ha. Park podzielony jest na 3 działki ewid.: nr...41/1 na której stoi dwór, o pow. 1,5846 ha; nr ...41/2 o pow. 0,875 ha oraz nr ...41/3 o pow. 0,697 ha (Geoportal, 26.07.2017 r.). Pomimo zmian w kompozycji przestrzennej, park znajduje się w swoich dawnych granicach.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011