Skatalogowanych zabytków: 11365
Zarejestruj się
Miniatura Graboszewo
Dla Portalu PolskieZabytki Renia Szczepanek 2015
Miniatura GraboszewoMiniatura Graboszewo

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Graboszewo

Graboschewo

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wągrowiecki
Gmina:Wapno
Rodzaj obiektu:Dwór

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Dwór z k. XIX w.
Wieś powstała zapewne dopiero na przeł. XV / XVI w.; w 1558 r. stanowiła tzw. pustki i należała do plebana Rospęckiego z Dziewierzewa. Często jest mylona z bardziej znacznym Graboszewem spod Konina, również w Wielkopolsce. Przez wieki razem z Dziewierzewem wieś należała do kolejnych proboszczów, m.in. Stanisława Smoguleckiego (ok. 1569), Jana Wielewickiego (ok. 1599) i Gozimirskich (XVIII w.). Niestety nie znaleźliśmy żadnej wzmianki dot. wieku XVII-go. Proboszczowie wydzierżawiali wieś, m.in. Malickim a później Chwałkowskim. Pierwsze wzmianki o prywatnych właścicielach Graboszewa pochodzą dopiero z 1775 r., kiedy to dziedzice Józef i Michalina Radzimińscy zawierali ugodę z Walentym Gozimirskim, wojskim wschowskim i jego bratem księdzem Władysławem, kanonikiem warmińskim. Po III rozbiorze Polski Prusacy utworzyli tu folwark, który w 1. poł. XIX w. należał do Walentyna Mielęckiego h. Ciołek, (zm. w 1828 r.), ożenionego z Teklą Koczorowską. Mieli łącznie pięcioro dzieci, z których Józef (1816-1876) ożenił się z Walerią Zuzanną Klarą Jarmułt-Mlicką h. Dołęga. Miał z nią troje dzieci: Stefana, Jana i Annę. W 1850 r. w Graboszewie z Heleną Mielęcką (siostrą Józefa) ożenił się Jakób Józef Stanowski h. Rawicz (1818-1889), syn kapitana Legii Honorowej z czasów Napoleona i Marcjanny Bieńkowskiej. Powtórnie ożenił się z Jadwigą Kłobukowską, której rodzice zamordowani zostali podczas rzezi galicyjskiej. W 2. poł. XIX w. dziedzicami na pewno byli już właściciele Dziewierzewa, Franciszek Moszczeński h. Nałęcz (1830-1892), syn Mateusza i Heleny Domiechowskiej, ożeniony z Laurą Eleonorą Węsierską h. Belina (1850-1867). To właśnie dla nich pod koniec XIX w. wzniesiony został we wsi obecny dwór. W 1885 r. wieś stanowiła dominium w pow. wągrowieckim o pow. 1364 mórg. Było tu 6 domów ze 124 m-cami wyznania katolickiego. Po Mateuszu Graboszewo odziedziczył Witold Moszczeński, który w 1894 r. sprzedał wieś na subhaście, za kwotę prawie 200 tys. marek, Karolowi Bnińskiemu z Czeszewa. Ten po zaledwie 2 latach odsprzedał wieś Leopoldowi Grabczewskiemu z Prus Zachodnich, za kwotę 233 tys. marek. W 1912 r. majątek nabył Kazimierz Ponikiewski z Chraplewa k. Szubina. 8 września tego roku zaślubił w Kaliszu Jadwigę Fundament-Karśnicką h. Jastrzębiec, córkę Piotra i Kunegundy Rychłowskiej. Mieli oni czworo dzieci: Stanisława (1013-1979), Witolda (1914-1979), Marię (1915-1986) oraz Feliksa. Kazimierz miał siostrę Helenę (1872-1966), która w 1892 r. wyszła za Józefa Chrzanowskiego h. Nowina (1863-1935). Z tego związku narodziły się 3 córki: Janina (1893-1978), Maria i Aniela. Janina Chrzanowska w 1920 r. wyszła za Józefa Jarmułt-Mlickiego h. Dołega, dziedzica Ostrówka nad Gopłem. Mieli oni dwóch synów: Andrzeja (1920-1941) i Jana Stanisława (1921-1997), ożenionego z Ireną Heleną Zalewską. W 1926 r. pod zarządem Józefa Chrzanowskiego folwark liczył 369 ha i dostarczał 1069,38 talarów czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 334 ha ziemi uprawnej, 15 ha łąk i pastwisk, 15 ha lasów oraz 5 ha nieużytków. Dobra po ojcu odziedziczyła Janina, jednak zamieszkała z mężem w Ostrówku, zaś dobrami w Graboszewie zarządzał w ich imieniu Stanisław Dąbrowski. Po wybuchu 2. wojny światowej w majątku pojawili się niemieccy zarządcy. Początkowo niejaki Bysche, następnie Potratz. Wieś w tym czasie nosiła nazwę Graben. Po wojnie na terenie folwarku działała m.in. Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (1953-56) oraz Kółko Rolnicze. Dwór wraz z folwarkiem przez pewnien czas był także własnością RSP w Stołężynie, następnie przeszedł w ręce prywatne. Na przełomie XX / XXI w. budynek został wyremontowany. W 2012 r. w części wynajmowanej lokatorom spaliła się część poddasza oraz dachu budynku.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Biuletyn samorządowy Gminy Wapno "Wieści Gminne", nr 11-12, listopad/grudzień 2015
Głos Wągrowiecki:
http://www.gloswagrowiecki.pl/home/wydarzenia/newsy/24-zapowiedzi/4493-pon-paac-w-graboszewie
Geoportal, Mapster:
http://www.amzpbig.com/maps/3070_Exin_1936.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą zwrócony na wschód. Budynek składa się z dwóch części: północnej, parterowej nakrytej dachem dwuspadowym i dostawionej do niej prostopadle cz. piętrowej, również nakrytej dachem dwuspadowym. Na osi fasady ryzalit zwieńczony wystawką, z gankiem kolumnowo-filarowym osłaniającym wejście. Pomiędzy ryzalitem a częścią piętrową szeroki balkon wsparty na filarach i prostym belkowaniu. Drzwi balkonowe w niewielkiej facjacie z trójkątnym daszkiem.

Park

Park z XIX w. zajmujący wraz z dworem dz. ew. nr 302806_2.0001.66/1 o pow. 1,9866 ha (Geoportal, 15.02.2017 r.). Park pozostaje w swoich dawnych granicach.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.