Bronisławki

Stan obecny

Dawny folwark zajmuje firma rolnicza "ROL-BIG\\\". Dwór - mieszkania.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Ziemie obecnej osady Bronisławki w czasach staropolskich przez ponad 200 lat (k. XV w. - poł. XVIII w.) wchodziły w skład dóbr możnej rodziny Czarnkowskich i stanowiły część majątku Kruszewo. Od około 1829 r. Kruszewo dzierżyło małżeństwo: Teofila z d. Zabłocka h. Łada i Roman Eustachy Swinarski h. Poraj (1792-1848), piszący się z Wybranowa. Majątek odziedziczył ich syn Ernest August Mikołaj (1824-1891), który w 1849 r. w Poznaniu zaślubił Bronisławę Raczyńską h. Nałęcz (1830-1888). Zapewne to właśnie on założył w połowie XIX w. folwark, któremu nadał nazwę od imienia żony - Bronisławki. W 1862 r., także w Poznaniu spisał testament regulujący sprawy majątków. Mieli z Bronisławą sześcioro dzieci: Kazimierza, Mieczysława, Helenę, Witolda (zwanego "Sapieha"), Wandę i Jadwigę. Majątek odziedziczył prawdopodobnie najstarszy z nich, Kazimierz. Niektóre źródła podają, jakoby w 1870 r. Kruszewo sprzedał (zamienił) Roman Swinarski, jednak jest to niemożliwe, albowiem ten już nie żył a Roman - syn Kazimierza miał się urodzić dopiero w 1885 r. Początkowo folwark zwany był podobnie jak majątek główny - Kruszewo. Funkcjonowała już także jego niemiecka nazwa - Oberhof. Leżał w ówczesnym powiecie czarnkowskim. W 1880 r. dominium w Kruszewie liczyło prawie 13 tysięcy mórg rozległości. Na Kruszewo ponadto składała się wieś z 53 domami zamieszkałymi przez 509 osób oraz sołectwo posiadające dodatkowo 515 mórg gruntów. W samych Bronisławkach było 20 domów z 350 m-cami, w tym 324 katolików i 19 ewangelików; 87 analfabetów. Do majątku należała gorzelnia, cegielnia i młyn parowy "o sile 38 koni". W 1870 r. od Swinarskiego w zamian za Obrę k. Chodzieży majątek wziął von Wallenberg. W 1907 r. sprzedał całość dóbr hr. Potulickiemu, oficerowi wojsk austriackich. Ten doprowadził kruszewskie dobra do krachu finansowego, na skutek którego zostały częściowo rozparcelowane. Wówczas to pozostawiono Bronisławki jako samodzielny majątek. W 1926 r. liczył on 305 ha, w tym 228 ha ziem uprawnych, 58 ha łąk i pastwisk, 17 ha lasów i 2 ha nieużytków. Przynosił 766,8 talarów czystego dochodu gruntowego. W okresie międzywojennym jego właścicielem był Antoni Prell, który kupił te dobra od Karolewskiego. Gospodarstwo specjalizowało się w uprawie i selekcji uznanych odmian ziemniaków. W 1936 r. w Poznaniu został urzędowo otwarty testament Ernesta Swinarskiego, jednak na sprawie nikt się nie pojawił. We wrześniu 1939 r. Niemcy aresztowali dziedzica Prella wraz z innymi ważniejszymi Polakami, np kierownikiem szkoły Polarczykiem, czy powstańcem wielkopolskim Janem Górznym. Po wojnie dobra zabrał Skarb Państwa Polskiego, a na terenie folwarku utworzone zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne. Jego pierwszym administratorem został Mieczysław Klera z Czarnkowa. Na skutek przemian 1989/90, PGR został ustawowo rozwiązany w latach 90. XX w. W dworku urządzono mieszkania i taką funkcję pełni on do czasów obecnych. Bronisławki jako osada wchodzą w skład sołectwa Kruszewo.
źródła:
Wikipedia
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich...
Teki Dworzaczka (Regesty)
Wielka Genealogia Minakowskiego
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych woj. Poznańskiego, 1926
Strona internetowa: Kruszewo.eu, http://kruszewo.eu/historia-kruszewa?showall=&limitstart=
Wszystkie prawa zastrzeżone (P.Z.)

Opis

Dwór o skromnych cechach klasycystycznych, parterowy z mezzaninem i nieznacznymi ryzalitami przechodzącymi w piętrową wystawkę, spinającą obie elewacje. Jedno z wejść znajduje się w przybudówce dostawionej do północnego szczytu budowli. Drugie umiejscowiono w prawej części fasady. Do południowego szczytu dostawiona jest parterowa przybudówka, nakryta dachem dwuspadowym.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. 1,5 ha. Dwór usytuowany jest w jego wschodniej części. Od tej strony rozciąga się podwórze gospodarcze tworzące regularny prostokąt ograniczony zabudowaniami. Układ przestrzenny w znacznej mierze jest zachowany, dzięki czemu możemy dość precyzyjnie określić powierzchnię całego zespołu, która wynosiła 5,6 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011