Cerekwica

Stan obecny

Własność J.S.T. Jeszcze w 2010 r. w dworze mieściły się mieszkania.

Historia

Dwór z 3. ćw. XIX w.
Cerekwica to wieś leżąca na północ od Poznania, w odległości 4 km na południe od Pamiątkowa; 12 km na płd. wschód od Szamotuł. Pierwsza wzmianka, w której jej nazwę zapisano jako "Czirekwicza", pochodzi z 1388 r. W tamtym czasie wieś była własnością szlachecką i należała do Mikołaja z C., jednak niedługo później znalazła się w rękach rodu Szamotulskich. Kościół we wsi wzniesiono najpóźniej na przeł. XIV i XV w., gdyż już w 1404 r. wymieniony jest pleban Piotr Czerzuch. W 1415 r. jako dziedzic wsi wzm. jest Dobrogost, a następnie jego syn Jan Świdwa z Sz., ożeniony z Elżbietą. Taż Elżbieta pisała się "de Kazimierz, Cerekwica i Kampa". Folwark w C. wymieniony jest w regestach poborowych z 1510 r., kiedy to wieś należała do Andrzeja z Szamotuł i Wincentego Świdwy; ponadto posiadali oni 2 karczmarzy i colonus. Córka Andrzeja - Katarzyna - w 1512 r. dała swoją część C. Wincentemu. W poł. XVI w. Jan Świdwa (Szamotulski), kasztelan kaliski (brat Bonawentury), za czasów panowania króla Zygmunta Augusta, oddał tutejszy kościół protestantom. W 1580 r. ten sam Jan Św. posiadał 6 zagrodników i 1 colonus (to taki chłop od pługa). W 1603 r. Zofia z Szamotuł Świdwianka, wdowa po Rokossowskim, 2-o voto żona Kucharskiego, cały swój majątek sprzedała Sędziwojowi Ostrorogowi, synowi Wacława, komesa (księcia) z Ostroroga. Ten w 1619 r. przywrócił kościół w C. katolikom, a w 1622 r. sprzedał wsie: Pamiątkowo, Cerekwica, Baworowo Wielkie, Radziny i Śmiełowo w pow. poznańskim, Janowi z Kolna Prusimskiemu. Dobra te odziedziczył jego syn, Krzysztof Prusimski, który w 1648 r. obiecał przyszłemu teściowi - Konstantemu Opalińskiemu, że swej przyszłej żonie, a jego córce - Wiktorii O. - oprawi posag 40 tys. i da jeszcze 5 tys. złp. wyprawki. Zaznaczmy jeszcze, że ów zięć był wdowcem po ś.p. Teresie Grudzińskiej. Z tej pierwszej żony miał syna Jana, który jako jedyny spadkobierca w 1653 r. sprzedał dobra Andrzejowi Przyjemskiemu, oboźnemu koronnemu, za kwotę 75,7 tys. złp. Po 2. wojnie szwedzkiej Andrzej dostał od króla kasztelanię chełmińską. Ożenił się z Katarzyną Rozdrażewską i miał z nią kilku synów, w tym Stanisława, który w 1685 r. sprzedał swoje części dóbr Krzysztofowi Przyjemskiemu (bratu?). Ten w 1693 r. sprzedał dobra Władysławowi P., staroście międzyrzeckiemu (kolejnemu bratu),a że miała na nich oprawę żona - Marianna Mycielska - w zamian zapisał jej posag na pozostałym swym majątku, czyli poł. wsi Cienin, Pępocino, etc...
W Cerekwicy tymczasem ustanowiono posesora, którym został Sebastian Twardowski. Po śmierci Władysława, dobra Pamiatkowo z Cerekwicą i przyległościami powróciły w ręce Krzysztofa Przyjemskiego. W 1715 r. dał on zobowiązanie swojej córce Zofii, że da jej całe te dobra; terminu nie określono. Zacna owa niewiasta była naonczas wdową po Adamie Gruszczyńskim i żoną Melchiora Gurowskiego. We wsi bywał także brat Krzysztofa - Andrzej (wówczas już podkomorzy kaliski) - szczególnie podczas uroczystości rodzinnych, chrztów, ślubów, etc. Ciekawostką jest, że księdzem był jego syn - Władysław Przyjemski, "proboszcz pyzdrski z licencji ojca swego Andrzeja P." Pozostałymi bracia młodego księdza byli: Krzysztof, Ignacy i Józef. W 1724 r. ich kuzynka Zofia, która wg kompromisu z 1721 r. odziedziczyła połowę dóbr Pamiątkowa i in., sprzedała im P., C. itd...za (naprawdę niewielką) kwotę 18 tys. złp. Bracia nie okazali szacunku do rodzinnych dóbr i w 1727 r. sprzedali wszystko Franciszkowi z Bnina Radzewskiemu, podkomorzemu pozn., za kwotę 120 tys. złp. Żoną pana podkomorzego była Zofia z Czarnkowskich.
W 2. poł. XVIII w. dobra przeszły w ręce Jana Nepomucena Dobrzyckiego h. Leszczyc, ożenionego z Ewą Koszutską. W 1785 r. w P. urodziła się ich pierworodna córka Salomea Zofia Franciszka, a w 1791 r. Wirydianna Weronika Anna. Dziedzic w owym czasie był już znanym wielmożą, a z racji częstego pobytu na dworach i paradowania przed królem, kawalerem orderu świętego Stanisława, a później także szambelanem królewskim. W Cerekwicy posesorem ustanowiono Nepomucena Koszutskiego, ożenionego z Ludwiką Płonczyńską. W 1828 r. dziedziczka Dobrzycka wybudowała w C. nową świątynię. Później we wsi siedzieli (do ok. 1848 r.) Radzimińscy h. Lubicz, a następnie Cerekwica przeszła w ręce niemieckie. W 1881 r. właścicielem był Robert Barth, a następnie, do 2. wojny światowej Rimannowie.
W 1885 r. wieś C. miała 6 domów i 59 m-ców wyznania katolickiego. Kościół parafialny podlegał dekanatowi obornickiemu. W części dominalnej znajdowało się 7 domów ze 123 m-cami, w tym 19 ewangelików; 39 analfabetów. Pod koniec XIX w. we wsi wykopano "żale, z których wydobyto urny pokryte miskami, łyżki podobne do filiżanek, pięknie zdobione, z uchami; jajkowate gruchawki". Pod koniec XIX w. rozbudowano dwór, we wsi powstała także stacja załadunkowa przy nowo wybudowanej linii kolejowej. W płn. części C. założono cmentarz.
W 1926 r. majątek Franciszka Rimanna liczył 363,64 ha, w tym 330 ha ziemi uprawnej, 24 ha łąk i pastwisk, 1 ha lasu, 0,14 ha nieużytków i 8 ha wody. Do wyliczenia podatku gruntowego wykazywano 1843 talary tzw. "czystego dochodu". W 1930 r. wieś liczyła 178 m-ców. W latach 1943-45 przezwano ją Rimmansfelde. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
5537 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3466_Wargowo_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na wschód - na osi wejścia kościoła, parterowy, nakryty dachem naczółkowym, z wystawką na osi zwieńczoną trójkątnym frontonem. Do północnego narożnika dobudowana poprzeczna oficyna, fasadą skierowana na płn.
Układ przestrzenny zespołu jest w znacznym stopniu przekształcony.

Park

Pozostałości parku z k. XIX w. o pow. około 2 ha (przed 1945 r. - 3,0 ha). Od zachodu park kończył się wg granicy dz. ewid. nr ...42/3, od południa i wschodu ograniczony był lokalnymi drogami. W cz. wschodniej parku po wojnie powstały działki mieszkańców. Od str. płn. znajdowało się podwórze gospodarcze.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011