Mikuszewo

Stan obecny

Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży "Mikuszewo".

Historia

Pałac z k. XIX w.
Mikuszewo to wieś leżąca przy DK nr 441, w odległości 5,5 km na płd. wschód od Miłosławia. Pierwsza wzmianka w której zapisano Tomasza, kmiecia z Micuszewa, pochodzi z 1392 r. Z kolei w 1407 r. odnotowano plebana Bartłomieja, co świadczy o istnieniu we wsi kościoła. Świątynia ta w okresie do 1688 r. stanowiła siedzibę parafii, a po pożarze na pocz. XVIII w. nie została już odbudowana.
Pierwszym znanym XV-wiecznym posiadaczem wsi był Paszko Wyskota, a następnie Mikołaj Zaremba, kanonik z Czeszewa. Pierwsi miejscowi dziedzice przezwali się Mikuszewskimi, pieczętowali zaś herbem Wieniawa. Osada szybko się rozwijała, głównie dzięki dogodnemu położeniu, na szlaku wiodącym od promu w Szczodrzejewie. W poł. XV w. dziedzicem był niejaki "Strzałka" ze Strzałkowa. Miał on córki Jadwigę i Katarzynę oraz synów Jana i Jakuba, którzy w 1469 r. sprzedali znaczną część dóbr (ok. 80%) Iwanowi z Goliny, sędziemu kaliskiemu. Po zacnym sędzi odziedziczył Rafał z Goliny (kolejny syn?), który w 1489 r. dał Wojciechowi Górskiemu dwóch kmieci ze swoich dóbr Czeszewo i Mikuszewo, w zamian za kmieci z Orzechowa. Po śmierci Rafała, w 1504 r. dokonano podziału majątku. Przypadł on m. innymi siostrom: Helenie Nowomiejskiej i Barbarze Nowomiejskiej, a następnie ich synom. Ostatecznie dziedzicem Mikuszewa został w latach 20. XVI w. Maciej Nowomiejski. W 1534 r. prowadził on spór z Maciejem Czarnkowskim, kasztelanem bydgoskim. W tym czasie na dziedzinie Mikuszewskich siedziało rodzeństwo: Krzysztof, Bartłomiej, Jan i Maciej oraz siostry Jadwiga i Anna. Po Macieju N. odziedziczył Jan Nowomiejski, który był także dziedzicem w Kolnicach Wielkich. W 1536 r. zapisywał on 7 grzywien czynszu rocznie wikariuszom katedralnym poznańskim, od sumy głównej 100 grzywien. Z żoną Anną Kotlińską miał 4 córki: Zofię Helenę, Katarzynę Barbarę, Małgorzatę i Annę. W 1552 r. zapisał pannom po 200 złp. posagu, a rok później Zofia wyszła za Stanisława Komorskiego z Komorza. Z kolei Katarzyna wyszła za Tomasza Kolnickiego i miała z nim synów Hieronima oraz Wojciecha.
W 2. poł. XVI w. część Mikuszewskich przeszła na Wojciecha Przyjemskiego, pisarza ziemskiego z Kalisza, kasztelana z Lądu. Dodajmy, że w tym czasie Mikuszewscy zamiennie nazywali siebie Kolnickimi, w zależności od aktualnego miejsca zamieszkania. W 1586 r. synowie Przyjemskiego: Andrzej, Krzysztof i Rafał dzierżawili części Czeszewa, M., Chlebowa, Chwalibogowa i in. Z czasem posiadaczem opisywanych dóbr został Andrzej, starosta bydgoski, marszałek nadworny koronny, etc. Miał on synów: Adama Olbrachta, starostę kowalskiego i Stanisława, starostę konińskiego. W 1620 r. bracia dokonali podziału majątku; Czeszewo wraz z Mikuszewem przypadło Stanisławowi Przyjemskiemu. Ten z czasem został wojewodą inowrocławskim. Ożenił się z Anną z Bnina Opalińską, która wniosła mężowi 50 tys. złp. plus 10 tys. wyprawy, plus 30 tys. z miłości i 10 tys. wyprawy dorzuciła matka. Umowę przedślubną spisano w Sierakowie, dnia 4 września 1629 r.
Mieli oni syna Piotra, który w 1660 r. sprzedał Czeszewo, Mikuszewo i in. Mikołajowi Przybyszewskiemu, pisarzowi ziemskiemu ze Wschowy, za kwotę 41 tys. florenów. Żona Mikołaja - Helena Gorzeńska - młodo zmarła, zdążywszy spłodzić 3 synów: Stanisława, Jana i Władysława. Z tejże trójki dobra czeszewskie odziedziczył Stanisław Przybyszewski, który z czasem został sędzią grodzkim bydgoskim. Ożenił się on z Krystyną Chociszewską. W 1686 r. sprzedał majątek Andrzejowi Marcjanowi Zebrzydowskiemu, staroście rogozińskiemu, za kwotę 44 tys. złp. Dodajmy tu, że ciż Zebrzydowscy pisali się z Więcborka i Zebrzydowic, pieczętowali zaś herbem Radwan. We Wrześni pojawili się już w poł. XVI wieku.
Andrzej Z. z żoną Marianną Opalińską (podwójną wdową) miał 2 synów: Jana Stefana i Mikołaja Konstantego - który po ojcu objął starostwo w Rogoźnie. Mikołaj został starostą, natomiast dobra w Czeszewie i Mikuszewie wspólnie odziedziczyli obaj bracia. Przez wiele lat puszczali oni swe wsie na wyderkaf i w dzierżawę. W 1718 r. Jan Z. sprzedawał Cz., M. Budziłówko i pustki Chlebowo Hieronimowi Kołaczkowskiemu, sędziemu ziemskiemu wschowskiemu. Kołaczkowski toczył liczne sprawy sądowe, głównie z osobami które posiadały prawa majątkowe do Czeszewa i Mikuszewa. Jednak w 1726 r. okazało się, że kłótliwy ten sędzia nie został posiadaczem dóbr, lecz jedynie ich posesorem. Na skutek nieznanych nam transakcyj posesja ta w latach 40. XVIII w. przeszła na Sebastiana Żegockiego, syna Franciszka.
Jan Zebrzydowski miał córkę Elżbietę, która ok. 1720 r. wyszła za Jana Zabłockiego, syna Jana. Ten początkowo został posesorem dóbr, a następnie ich właścicielem. Dziedzic zmarł 10 września 1753 r. i pochowany został u reformatów w Kaliszu. Z jego związku z Elżbietą pochodził syn Ignacy oraz córka, bodajże Estera (?). W latach 60. Ignacy Zabłocki był już pułkownikiem w wojsku pruskim, a na pocz. lat 70. wybudował w Czeszewie nowy dwór. Dnia 28 sierpnia 1768 r. na podst. umowy z grudnia 1766 r., Elżbieta z Zebrzydowskich Zabłocka sprzedała majątek księciu Antoniemu Chryzostomowi Barnabie Jabłonowskiemu h. Prus, wojewodzie poznańskiemu, ostatniemu kasztelanowi krakowskiemu, kawalerowi orderu Orła Białego i świętego Huberta. Kwota transakcji opiewała na 240 tys. złp. Z tego córki (siostry Ignacego Z.) dostały po 25 tys. posagu. Były to panie: Julianna, zamężna za Wojciecha Czarneckiego, komornika granicznego brzesko-kujawskiego, Estera zamężna za Wojciecha Cedrowskiego oraz panna - Marianna.
Czeszewo graniczyło wówczas z Orzechowem Macieja Mielżyńskiego i toczyły się ciągłe spory o granice tej wsi, które nie były do końca ustalone. W takim stanie nabył je książę, a w 1786 r. w Czeszewie doszło do jego ugody z Wawrzyńcem Pierzchlińskim, od którego wziął Kębłowo w zamian za Orzechowo. W 1808 r. książę przeniósł się do Mikuszewa, a Czeszewo zostało sprzedane księciu orańskiemu. Od 1838 r. należało do króla holenderskiego, a od 2. poł. XIX w. - książąt Sachsen-Meiningen. W 1872 r. dobra należały do księcia Bernharda Friedricha Wilhelma Albrechta Georga von Sachsen-Meiningen i jego żony Marie Elisabeth. Zarządcą w Cz. był Amtmann Naumann. Rok później von Meiningen dokupili Szczodrojewo (ob. Szczodrzejewo) od szambelana Gorzeńskiego.
Ok. 1880 r. Mikuszewo stanowiło gminę i dominium, a wraz z Czeszewem miało 10525 mórg rozległości. W skład gminy wchodziły: Mikoszewo - domena, folwark Budy i folw. Budziłówko. Było tu łącznie 29 domów z 444 m-cami, w tym 366 katolików i 78 ewangelików; 138 analfabetów. Na pocz. XX w. majątek nabyła Komisja Kolonizacyjna, oczywiście w celu likwidacji i następnie parcelacji. Na powstałych w ten sposób gospodarstwach osadzono rolników niemieckich. Po wyzwoleniu Polski resztówka po majątku stała się własnością podporucznika Zdzisława Baranowskiego. Ten ożeniony był z córką Józefa Chełkowskiego h. Wczele i Marii Donimirskiej h. Brochwicz - Zofią Chełkowską, jedną z czternaściorga rodzeństwa. W 1929 r. urodziła się Zofia Baranowska, która wyszła za Przemysława Łebińskiego i miała z nim syna Witolda oraz córkę Bogumiłę. Było to jednak w okresie powojennym i nie ma z historią Mikuszewa nic wspólnego.
W okresie międzywojennym wsi nie wymienia ani Ks. gospodarstw rolnych z 1926 r., ani też popularna Ks. Adresowa Polski z 1930 r. Wprawdzie folwark z dworem przestał pełnić funkcję ośrodka zarządu dóbr, jednakowoż jeszcze na mapach z 1944 r. nadal opisywany jest jako "Gut", czyli zespół dworski. W latach 1939-45 wieś nosiła nazwę Meinitz, podobnie jak w okresie do 1918 r. Po wojnie dawne dobra stały się elementem typowej wsi rolniczej. W pałacu najprawdopodobniej mieściły się mieszkania, a w czasach współczesnych przejęli go obecni użytkownicy.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811687 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3871_(2136_2137)_Pogorzelice_1911_APP_Sygn._M.top.25-1576-1.jpg
16381 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3871_Pogorzelice_X.1944_UPKrak.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac (a raczej okazały dwór) eklektyczny, łączący elementy klasycyzmu, renesansu i tzw. "kostiumu francuskiego". Budynek podpiwniczony, piętrowy, nakryty czterospadowym, dość łagodnym dachem, z kwadratową, 4-kondygnacyjną wieżą w prawej części fasady, nakrytą dachem mansardowym. Centralnie umieszczony ryzalit posiada potrójną arkadę w kondygnacji parteru i okna akcentowane pilastrami na kondygnacji piętra. Wyżej wznosi się fronton w stylu renesansu północnego.

Park

Park z 2 poł. XIX w. o pow. 4,57 ha. Pomiaru dokonaliśmy po granicach drzewostanu i stawu w części płd.-wschodniej. "Park" traktujemy jako założenie według jego dawnych przedwojennych granic, a nie pow. działki jaką wyznaczyli powojenni geodeci. Tak więc na park składają się działki ewidencyjne o numerach: największa ...86 o pow. 3,565 ha, ...85/2, ...84/1, ...84/2, ...87, ...88 i ...89. W parku zachowana jest aleja lipowa prowadząca do dworu oraz alejki i szpalery z k. XIX w. Na drzewostan składa się około 22 gatunków, w tym głównie graby pospolite. Pomniki przyrody to 8 lip drobnolistnych o obw. w pierśnicy do 380 cm, 3 kasztanowce, 2 buki pospolite o obw. 310 i 290 cm oraz klon o obw. 310 cm.

Inne

Zabudowania gospodarcze, 2 poł. XIX w.
Rządcówka
Czworak, k. XIX w.
Kapliczka maryjna "Królowej Korony Polskiej" z orłem, 1928 r., odbudowana w 1947 r.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011