Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Tarnowo Pałuckie
Dla Portalu PolskieZabytki Renia Szczepanek 2015

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJakub Andrzejewski

Tarnowo Pałuckie

Holzkirche

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wągrowiecki
Gmina:Wągrowiec
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Obiekt:dwór, nr rej.: A-441 z 21.07.1983

Stan obecny

Zamieszkany. Własność Gminy Wągrowiec.

Historia

Dwór z XVIII w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z bulli papieża Honoriusza II z 1218 r., który wymienia Tarnowo pośród posiadłości cystersów łekneńskich, a potem wągrowieckich. Już przed 1392 r. w Tarnowie istniał kościół p.w. świętego Mikołaja, plebanem w tym okresie był Tomisław. Nie wiadomo dokładnie, kto wybudował ten kosciół; wg miejscowej legendy - skądś przypłynął w czasie powodzi i osiadł na wzgórzu. W 1404 r. papież Innocenty VII przychylił się do prośby opata Krystyna, o prawo patronatu nad plebanią. Warto tu zauważyć, że pomiędzy K.K. a chciwymi i bezwzględnymi cystersami toczyła się niepisana wojna. Niemieccy zakonnicy stanowili bardzo hermetyczne grono i niechętnie przyjmowali w swe szeregi obcych. Nie bardzo też chcieli podporządkowywać się polskiemu Kościołowi. Po śmierci proboszcza Macieja kontrolę nad parafią objął zakonnik Tylman. W 1463 r. opat Konrad sprzedał sołectwo z karczmą niejakemu Wojciechowi, za 20 grzywien. Świeżo upieczony sołtys w pakiecie otrzymał 2 łany wolne, 2 łąki, 2 zagrody oraz prawo do wolnego polowania, rybołóstwa oraz innych dochodów. Został także uwolniony od wszelkich obciążeń i podatków, w zamian za 2 grzywny wręczane co roku przeorowi. Opat uchwalił także, że kmiecie mają płacić tyle samo co inni poddani, na rolach klasztornych zobowiązani są do zaorania i skoszenia po jedym morgu, a zamiast innych obciążeń mają płacić po pół grzywny rocznie od łanu. Wszyscy mieszkańcy Tarnowa mieli też płacić tzw. "wieprzowe" po 8 skojców, a zamiast goszczenia opata podczas sądów opackich - po 6 skojców. Na pocz. XVI w. probostwo posiadało folwark z ogrodem, 2 łany ziemi ornej z łąkami, grunta dla rybaka, wikariusza i pod szkołę, a także zagrodę z karczmą. Plebani posiadali także prawo do połowu ryb na jeziorze Rgielsko dla dwóch rybaków, ale jedynie siecią. Połowy niewodem były zabronione. W latach 1579-1600 wieś miała 6 śladów osiadłych, w tym jeden sołtysi. Przez cały późniejszy okres pozostawała w dzierżawie. W księgach kościelnych z Tarnowa znajdujemy niewielu tutejszych posesorów i zarządców. W większości zapiski dotyczą okolicznej szlachty, np. z Rgielska. Jedynie w 1683 r. jest wzmianka o factorze (kimś w rodzaju zarządcy) Wojciechu Rynczeskim ożenionym z Marianną, którym w listopadzie tego roku urodził się syn Marcin Antoni. Z ogromnej ilości kolejnych zapisek wyłowiliśmy informację, że 25 lutego 1774 r. we wsi została pochowana 105-letnia Barbara Bukowska. Okres ten (1773-75) był ważny dla Tarnowa, albowiem sejm wyznaczył wówczas komisję do rograniczenia tej wsi i innych posiadłości klasztornych, od sąsiednich dóbr szlacheckich.
Po 1793 r. rząd pruski wcielił wieś do domeny w Wągrowcu. Prawie do końca XIX w. znajdowała się ona w rękach niemieckich. W 1885 r. miała 23 domy i 223 m-ców, w tym 194 katolików i 29 ewangelików. Na 498 ha ogólnej powierzchni przypadało 396 ha ziem uprawnych i 50 ha łąk. W tym okresie był tu także niewielki majątek ziemski ze 138 ha gruntów, należący do P. Stubenraucha. Prawdopodobnie to właśnie do niego należał opisywany dwór. W 1905 r. Dziennik Poznański donosił, że wieś szlachecką Tarnowo pod Wągrowcem, o pow. ok. 700 mórg. przejął na własność dom bankowy Drwęski & Langner. Była to firma, która skupowała majątki niemieckie w celu przekazywania ich w ręce rolników polskich. Tak też się stało w tym wypadku. Zaledwie po tygodniu, 14 czerwca 1905 r. majątek nabył od tej firmy dzierżawca probostwa z Piły, Polak Franciszek Lyksz. Niestety nie wiemy w jaki sposób gospodarstwo przeszło w ręce Józefa Plechowiaka, pod którego zarządem dobra w 1926 r. liczyły 129,2 ha. Na ogólny areał składało się 112,5 ha ziem uprawnych, 14,8 ha ląk i pastwisk oraz 1,9 ha nieużytków. Folwark dostarczał 375 talarów czystego dochodu gruntowego. Wieś Tarnowo stanowiła gminę, a w 1930 r. liczyła 253 m-ców. Była tu też karczma należąca do K. Dzikowskiego. Po 2. wojnie światowej dawne dobra przejął Skarb Państwa Polskiego. Dwór stał się prawdopodobnie zwykłym domem mieszkalnym i taką funkcję pełni do dzisiaj.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Wielka Genealogia Minakowskiego;
Księga Adresowa Gospodarstw Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski, 1930;
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P37-S24-I_WAGROWIEC_1934.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dłuższej osi NW z N - SE z S, fasadą skierowany na SW z W (płd.-zachód z lekkim odchyleniem zachodnim). W fasadzie budowla posiada nietypowy dwukolumnowy portyk ujmujący wejście główne oraz balkon na wysokości 1. pietra. Portyk ten zwieńczony jest trójkątnym frontonem. W południowej części fasady nieznaczny ryzalit w formie alkierza, z lekko wysuniętym fragmentem dachu. Na całości budynku dach naczółkowy, kryty eternitem.

Park

Pozostałości parku z XIX w. o pow. 0,6 ha. Wraz z budynkiem dworu znajdują się na dz. ew. nr ...26/17 o pow. 1,4899 ha (Geoportal, 1.07.2017 r.).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.