Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Łekno
Dla Portalu PolskieZabytki Renia Szczepanek 2015

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek KujawaJakub Andrzejewski

Łekno

Lekno, Klostersee (1939-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:wągrowiecki
Gmina:Wągrowiec
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Obiekt:dwór, nr rej.: A-722 z 9.09.1991

Stan obecny

Obiekt zamieszkany.
Własność Gminy Wągrowiec.

Historia

Dwór \\\"pastorówka\\\" z pocz. XIX w.
Początki Łekna datowane są na wczesne średniowiecze. Istniał tu gród z ok. VI/VII w., a na jego miejscu ok. 997-1005 r. wzniesiono świątynię z romańską rotundą, która była jednym z pierwszych ośrodków chrześcijan na tych terenach. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z bulli papieża Innocentego II, z 1136 r. Kolejną wzmiankę zawiera dokument fundacyjny zakonu cystersów z 1153 r. Zakon pochodzący z Altenburga pod Kolonią, sprowadzony został przez Zbiluta Pałukę z Kozielska (lub Panigrodza), który darował cystersom liczne dobra, w tym Łekno. Na miejscu dawnego grodu mnisi rozpoczęli budowę zabudowań klkasztornych, zaś na miejscu rotundy pierwszy kościół - oratorium. W 1282 r. miejscowość wymieniona została jako Villa Luckna, w dokumencie sygnowanym przez Filipa Firmanusa, legata apostolskiego. Wieś Lukna wymienia też dokument z 1283 r. sygnowany przez Przemysława II. W zakonie byli tylko i wyłącznie mnisi niemieccy. Polski kościół nie miał najmniejszego wpływu na poczynania zakonników, ci zaś prowadzili liczne sprawy sądowe, głównie o swoje majątki, w tym kilkadziesiąt wsi i jezior. Słynne też były przywary zakonników, w tym obżarstwo i opilstwo. W 1383 r., w czasie wojny Grzymalitów z Nałęczami wieś została spalona, jednak nie to było przyczyną odejścia stąd cystersów. Budowle klasztorne wzniesione na pocz. XIII w. na niestałych reliktach grodu zawalały się; np pod koniec XIV w. runął dach kościoła. Podjęto próby ratowania klasztoru, jednak ok. 1396 r. cystersi przenieśli się do Wągrowca. Dobra łekneńskie w drodze zamiany stały się własnością królewską. Wieś odbudowano później, zaś w 1548 r. otrzymała od króla Zygmunta Augusta prawa miejskie. Początkowo była gniazdem rodowym Łekińskich. Ok. 1550 r. właścicielem Łekna był Nikodem Łekiński, który ufundował nowy kościół na miejscu starszego, zbudowanego jeszcze przez cystersów. W 1583 r. syn Emerencji Łekińskiej, Andrzej Jeżewski darował całe części swych dóbr, w tym Łekna, Walentemu Kmicie. Na przeł. XVI i XVII w. dziedzicem był Wojciech Izdbieński z Ruśca, a od 1615 r. Andrzej Żernicki, podstarości kaliski, ożeniony z Dorotą Blankiemborkową. Mieli syna Andrzeja, który wyderkował dobra m.in. Gałczyńskim i ostatecznie utracił je na rzecz Rudzkich. W 1. poł. XVIII w. właścicielem Łekna i Rabczyna był już Wojciech hr. Opaleński, starosta bolesławski i później wojewoda sieradzki. Na przestrzeni XVIII w. dobra pozostawały w rękach posesorów, m.in. Witkowskich, Brzezińskich i Kazimierza Niedzielskiego. W 1767 r. Opaleński sprzedał dobra swej przyrodniej siostrze, Józefie Rydzyńskiej, za kwotę 200 tys. złp. Ta po ośmiu latach sprzedała Łekno wraz z Kiedrowem, Rąbczynem, Nowąwsią, Koźlanką i Zanysłowem Jakubowi Radońskiemu, staroście powidzkiemu. W 1796 r. wszystkie majątki cystersów przeszły na rzecz skarbu państwa pruskiego, a ich zgromadzenia zostały rozwiązane. Łekno stało się tzw. domeną fiskalną, a jego pierwszym prywatnym właścicielem został Zerboni. W poł. XIX w. majątek znalazł się w rękach barona Rekk, po którym odziedziczyła je wdowa. W 1863 r. od baronowej nabył je Sobierajski z Kopanicy, a następnie przeszły w ręce hrabiów Bnińskich. W 1880 r. dobra Łekno o pow. 2400 mórg nabył porucznik Arno Rasmus, za kwotę 325,75 marek. Łekno utraciło prawa miejskie w 1888 r. Na miejscowość składała się wieś oraz dominium o pow. 2389 mórg. W skład dominium wchodził też folwark Ludwikowo. Oddzielny majątek posiadało probostwo, któremu podlegał też odległy o 4 km od Wągrowca folwark Miechurzewo z 836 morgami gruntów. Na pocz. XX w. w majątku wybudowano obecny dwór, jednak niedługo później został on rozparcelowany, gdyż dóbr nie wymieniają późniejsze, popularne księgi adresowe. W 1930 r. Łekno liczyło 843 m-ców. Po 2. wojnie światowej pozostałości folwarku stały się własnością Skarbu Państwa Polskiego a dwór przeznaczony został na cele mieszkaniowe.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Artykuł Wojciecha Pastuszki "Gród, klasztor, cmentarz - 30 lat Ekspedycji Archeologicznej" na stronie internetowej: "Archeowieści, Z pasją o przeszłości";
Artykuł Włodzimierza Skupienia "Gród Łekno. Historia potegi i upadku." na stronie internetowej: "Taraka. Magazyn rozwojowy".
Księga Adresowa Polski, 1930;
Mapster: http://www.amzpbig.com/maps/3169_Wongrowitz_1940.jpg
Wikipedia.
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór parterowy, wzniesiony na planie prostokąta w dłuższej osi N-S, fasadą zwrócony na wschód. Wejście umieszczone centralnie, ujęte lizenami. Razem z oknami po bokach, również ujętymi lizenami, całość udaje klasycystyczny portyk. Nad wejściem pseudobarakowa wystawka zwieńczona trójkątnie, z szerokim oknem zamkniętym od góry półkoliście. Dach naczółkowy mieszczący poddasze, z mieszkaniami w szczytach, kryty eternitem.
Założenie dworskie stanowiące XIX -wieczne dominium leży nieco na południe od dawnej wsi Łekno z centralnie umieszczonym kościołem. Jego układ przestrzenny jest całkowicie nieczytelny.

Park

Park dworski o pow. ok. 0,4 ha, niegdyś prawdopodobnie zajmujący cały prostokąt rozciągający się do tzw. "Łysej Góry" o pow. ca. 2,45 ha. Obecnie teren ten stanowią działki nr ...32/3 i ...32/4 - łącznie 1,82 ha obszaru (Geoportal). Stare drzewa rosną też od strony wschodniej, gdzie otaczały nieistniejący staw oraz pozostałości wysychającego jeziorka.
Park przy kościele o pow. ok. 0,85 ha, rozciągający się od kościoła do jeziora. Podzielony jest na niewielkie działki i częściowo wykarczowany od str. N-W. Na jego terenie stary cmentarz.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.