Brudzew

Stan obecny

Własność Jednostki Samorządu Terytorialnego.

Historia

Dwór z pocz. XX w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1252 r., z dokumentu ks. Kazimierza który m.in. potwierdzał dziesięciny z Brudzewa klasztorowi sulejowskiemu. Do 1288 r. wieś należała do zakonu cystersów. Na pocz. XV w. wieś należała do rodu Pomianów; z czasem przyjęli oni nazwisko Brudzewskich. Następnie w posiadaniu Jarandów, aż do 1552 r., kiedy to wieś przeszła jako wiano na Janusza Latalskiego h. Prawdzic. Od 1579 r. właścicielem był Stanisław Górka h. Łodzia, następnie Łaszczowie h. Prawdzic. W 1621 r. Piotr Łaszcz nadał mieszczanom specjalny przywilej swobód i przekazał im część gruntów. Brudzewski zamek zniszczyli Szwedzi w czasie "potopu". w 2. poł. XVII w. właścicielami miasta zostali Radolińscy h. Leszczyc. W XIX w. podawano, że Brudzew leży 8 wiorst od Koła. Był tu murowany kościół parafialny, uposażony przez braci Mikołaja, Stanisława i Jana Jarandów, urząd gminy i szkoła elementarna. Kościół ten 100 lat wcześniej spłonął i był odbudowywany przez proboszcza ks. Lesickiego, kustosza uniejowskiego. Drugi kościół fundowany był przez kasztelana wojewodę - Radolińskiego już przed 1480 r. Prawdopodobnie w tej wsi urodził się Wojciech z Brudzewa, nauczyciel Mikołaja Kopernika. Po Radolińskich miasteczko było własnością Mycielskich a następnie Szczanieckich. W 2. poł. XVIII w. jako wiano stało się własnością Krzysztofa Kurnatowskiego h. Łodzia. W 1827 r. wieś liczyła 47 domów i 430 m-ców, a w 1859 r. 55 domów i 808 m-ców. W skład majętności wchodziły: osada; folwarki: Brudzew (Goleszczyzna), kolnica, Wiktorów i Nowawieś; wieś Cichowa; osady: Tarnów i Olimpia oraz osada wieczysto-dzierżawna - Bierznia. Do 1864 r. dobra te liczyły 5094 morgi, z czego później odparcelowano 1720 mórg dla mieszczan, włościan i dawnych kolonistów. Ok. 1885 r. na 2893 morgi majątku składało się: 1321 m. ziem uprawnych, 278 m. łąk, 169 m. pastwisk, 14 m. ogrodów, 901 m. lasów. Resztę stanowiły wody, nieużytki i tereny pod budynkami. Pod koniec XIX w. była to nadal własność Kurnatowskich herbu Łodzia, przy których dworze znajdowała się niewielka fabryka rękawiczek. W 1892 r. zmarł Alfred Kurnatowski, po którym odziedziczył jego najmłodszy syn Wacław. W XIX w. na wzgórzu wznosiły się jeszcze ruiny zamku, z zachowanymi piwnicami i podziemnymi sklepieniami. Relikty te nie przetrwały do czasów obecnych. W 1900 r. z inicjatywy Wacława Kurnatowskiego wybudowano obecny dwór. Ostatnią właścicielką 354-hektarowego majątku została jego córka, Maria Cecylia Kurnatowska, a zarządcą był Józef Kiszkurno, 3-krotny mistrz świata w strzelaniu do rzutków. W 1939 r. dziedziczkę wypędzono z majątku, w którym zamieszkał sthurbanfuhrer Gleunstein. Po 2. wojnie światowej majątek rozparcelowano, a ziemię rozdzielono pomiędzy dawnych pracowników folwarcznych. W budynku dworu utworzono szkołę, która istniała tu do 1989 r.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902
Wikipedia
Księga Adresowa Polski, 1930
Serwis internetowy Gminy Brudzew:
http://www.brudzew.pl/historia-brudzewa/item/270-historia-brudzewa
Zdjęcie: Adam Paździoch, z galerii Sz.P. w Brudzewie, w serwisie społecznościowym NK.
Zdjęcie archiwalne - p. Joanna Śmierzchalska, również z galerii na NK.

Opis

Dwór eklektyczny. Budynek wzniesiony na planie zbliżonym do litery "L", przy czym główna bryła zorientowana jest w kierunku W-E, a ta dostawiona od północy w kierunku N-S. Główna bryła parterowa, nakryta dachem mansardowym z mieszkaniami w obu kondygnacjach mansardy. W fasadzie wystawka zwieńczona trójkątnie. W dachu krytym dachówką ceramiczną znajdują się liczne lukarny.

Park

Park z 2 poł. XIX w. o pow. 6,5 ha. Zaniedbany, z częściowo zarośniętymi stawami połączonymi kanałem - na południe od dworu. Od północy z parkiem graniczy dawne podwórze gospodarcze.

Inne

Zabudowania gospodarcze
Pomnik Wojciecha z Brudzewa
Fragmenty fortyfikacji z XVII w.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011