Dąbrówka

Stan obecny

Własność prywatna.

Historia

Pałac z 4. ćw. XIX w.
Dąbrówka to wieś leżąca 7 km na płn. zachód od Rawicza. pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1423 r., aczkolwiek są wątpliwości, czy o tę właśnie Dąbrówkę chodziło. W tamtym czasie mogła ona należeć do dóbr Doninów z Sarnowy, podobnie jak Zakrzewo, Kawcze, czy Sarnówka. Z kolei pierwsze zapiski o D. w "Regestach" znajdujemy pod koniec XV w., kiedy to właścicielem D. był Andrzej Dąbrowski. Wprawdzie w zapiskach znajdujemy też wiele innych osób związanych z D., na przykład Piotra Słapa z synem Janem, czy Potencjana Dąbrowskiego, jednak w drodze żmudnego dochodzenia powiązań z wsiami sąsiednimi trzeba stwierdzić, że dotyczą one innych wsi Dąbrówka, głównie leżących bliżej miasta Poznania. Jednakowoż w zapiskach z tego okresu pojawia się Dąbrowa, która być może jest naszą Dąbrówką, a to z racji bliskości Zakrzewa. W 1475 r. Wincenty i Marcin, dziedzice Dambrowy, wymienili tę wieś na połowę wsi Kotusz od Heleny, żony Jakuba z Zakrzewa. W 1480 tenże Jakub - dziedzic w Dambrowie - sprzedał tę wieś Katarzynie, żonie Abrahama Kiebłowskiego.
Zapewne bratem Andrzeja Dąbrowskiego był ksiądz Jan D., "curatus" z Tarnowa, który w 1493 r. sprzedał Andrzejowi swoją część ojczystą - 2 łany osiadłe i 1 ł. pusty, za kwotę 50 grzywien. Sąsiednie wsie czyli Konarzewo, Gierłachowo i Golina należały wówczas do Otha Golińskiego z żoną Jadwigą. Z czasem w ręce Golińskich przeszła także część Dąbrówki. W 1514 r. Andrzej D. zamienił z Maciejem Lubaskim połowę wsi, na część wsi Lubasz w pow. pyzdrskim. W XVI w. ród Dąbrowskich w D. zanikł, a jej jedynym właścicielem na pocz. XVII w. został Piotr Goliński, syn Melchiora. W 1616 r. sprzedał on część dóbr Annie z Popowa, wdowie po Wojciechu Dachowskim. W 1646 r. syn Piotra - Jan - sprzedał D. wraz z wolnymi pastwiskami w Golinie - Hieronimowi Konarzewskiemu. Po nim odziedziczył syn Andrzej, ożeniony z Zofią Zakrzewską, następnie ich córka Teresa Ewa, zamężna za Jana Wojciecha Dzierżanowskiego h. Gozdawa. Ci mieli synów: Andrzeja i Karola. W 1732 r. Teresa Konarzewska sprzedała Dąbrówkę, Konarzewo i Gierłachowo Franciszkowi Nieświastowkiemu, a część zwaną Bakówka zamieniła na pola i lasy w Gierłachowie z Aleksandrem Bojanowskim.
W kolejnych latach Bojanowscy stali się właścicielami całej wsi. W 1736 r. należała ona do Bogusława i Karola Bb (synów Jana Olbrachta B.), a następnie do samego Karola. Ten z Anną Konstancją Wiśniewską miał syna Karola, późniejszego rotmistrza saskiego. Karol w 1746 r. zapisywał żonie Joannie de Lesthwitz, córce generała branderburskiego Jana Jerzego de L. - sumę 24 tys. złp.
W 1777 r. miała miejsce sprawa działowa pomiędzy spadkobiercami Teresy Konarzewskiej i Jana Dzierżanowskiego, a Aleksandrem Bojanowskim ożenionym z Zofią Nieświastowską i innymi. W efekcie skończyła się ona dopłatami w gotówce, m. in. dla Andrzeja i Karola Dz. W międzyczasie właścicielami D. mogli być także Sczanieccy h. Ossoria. W 2. poł. XVIII w. posesorem Dabrówki był Jan Koczorowski, syn Kazimierza i Estery Grudzielskiej, który w późniejszym okresie stał się posiadaczem wsi. W 1792 r. sprzedał Dąbrówkę i część Konarzewa kupcowi z Rawicza - Karolowi Wilhelmowi Helwigowi. Tym sposobem na kolejne ponad 100 lat wieś przeszła w ręce niemieckie.
W 1872 r. 1950-morgowe dobra należały do Niemca nazwiskiem Trowitzsch. Czysty dochód gruntowy wynosił wówczas 1922 talary. Pod koniec XIX w. na Dąbrówkę składały się trzy miejsca: kolonia z 1 domem i 19 m-cami, Dąbrówka - Golina (niem. Vorderharte) - wieś z 10 domami i 50 m-cami w tym 1 katolik, reszta ewangelicy oraz folwark, zwany też Zalesie. W 1913 r. posiadłość nosiła nazwę Eichenbronn, należała do Franza Naumanna i stanowiła tzw. "dobra rycerskie" - Rittergut. Miała 502 ha, w tym 331 ha ziemi uprawnej, 17 ha łąk i 118 ha lasów. Czysty dochód gruntowy wynosił 5942 marki. Zarządcą majątku był Paul Ransch. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła oldenburskiego i posiadało gorzelnię parową. W 1926 r. dobra miały 497,9 ha. Na obszar ten składało się 398,2 ha ziemi uprawnej, 37,1 ha łąk i pastwisk, 16,9 ha lasów, 40,7 ha nieużytków i 5 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 1979 talarów.
W 1930 r. Dabrówka stanowiła obszar dworski w pow. rawickim, należący do Franciszka Naumanna i miała 163 m-ców. W latach 1943-45 nazwę wsi pozostawiono bez zmian, czyli w postaci Eichenbronn. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
16404 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4366_(2488)_Triebusch_1911_UPKrak.jpg
11813609 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4366_Triebusch_X.1944_APP_Sygn._M.top.25-1222-1.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta, w dł. osi W-E, fasadą skierowany na północ, piętrowy i nakryty dachem czterospadowym. Budynek niegdyś z wydatnymi ryzalitami od płn. i południa, później prawdopodobnie przebudowany. Wejście poprzedzone filarowym gankiem.

Park

Park z 1. poł. XIX w. o pow. 5,5 ha, zachowany w dawnych granicach, a do tego idealnie pokrywający się ze współczesną dz. ewid. nr ...43/3. Park stanowił regularny prostokąt rozciągnięty z zachodu na wschód. Na południe od niego znajdował się bardziej dziki, rozległy teren z mieszanym drzewostanem, na którym hodowano bażanty (dz. nr ...5122/2). Pośrodku tej części naturalistycznej znajdowała się kapliczka lub jakiś symbol kultu religijnego, gdyż miejsce to na starych mapach oznaczone jest krzyżem. Obecnie jedynie zróżnicowany starodrzew dowodzi, że część ta była w jakikolwiek sposób zagospodarowana przez człowieka.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011