Giżyn

Stan obecny

Stan własności nieznany. Prywatny albo J.S.T.

Historia

Pałac z 1922 r.
Giżyn to wieś.leżąca 18 km na płn.-zachód od Rawicza. Pierwsza wzmianka o wsi "Gisino" pochodzi z 1267 r., z dokumentu papieża Klemensa IV, gdzie wymieniono ją jako wieś płacącą dziesięciny klasztorowi w Trzebnicy. Na pocz. XV w. przeszła w ręce szlacheckie, a na skutek przesuwania granicy Wielkopolski ze Śląskiem, jakiś czas znajdowała się w obrębie powiatu kaliskiego. Już na pocz. XV w. wybudowano tu kościół, którego pleban - "Johannes Pfarrer zu Geischen" - wzmiankowany był w 1423 r. Z 1634 r. pochodzi informacja o pierwszym pastorze, zaś ok. 1652 r. we wsi powstał zbór ewangelicki. Pierwszym znanym właścicielem G. był Christoph von Seherr, zapewne ojciec Hansa Christopha ur. w 1677 r. - założyciela uzdrowiska Jedlinka. Dobra w Giżynie w poł. XVII w. były zarządzane przez burgrabię von Panwitza.
W 1. poł. XVIII w. (1739) właścicielem G. został Hans Georg von Diebitsch (1700-1757), który w lipcu 1734 r. ożenił się z Renatą Eleonorą von Tschammer. Mieli oni czworo dzieci: Hansa Ottona Moritza, Georga Heinricha, Margareth Elizabeth Erdmuthe i Magdalenę Teresę (w miarę możliwości podajemy spolszczone wersje imion). Hans Otto w 1763 r. zaślubił Annę Charlottę von Stössel, a po jej śmierci, w 1790 r. Elisabeth Amalię von Koelichen. Jego brat Georg w 1765 r. ożenił się z Fryderyką Charlottą von Frankenberg und Ludwigsdorf i miał z nią ośmioro dzieci: Karla Heinricha, Fryderykę Karolinę, Fryderykę Christianę, Heinricha Eberharda, Gottlieba Heinricha, Ernsta Wilhelma, Juliannę Henriettę oraz Augusta Wilhelma. W 1769 r. miał tu miejsce jakiś kataklizm (zaraza, wojna?), gdyż pięcioro z tychże dzieci zmarło.
Dość dokładnie opisany jest stan wsi pod koniec XVIII w., kiedy to wybudowano we wsi pastorówkę (1790). Majątek ziemski dzielił się na dwie domeny - królewską oraz prywatną z folwarkiem, należącą do von Diebitschów. Jedynym z w.w. synów Georga, który przeżył do 1820 r. był Ernst Wilhelm, ożeniony z Sofią Elizabeth von Pfeil und Klein-Ellguth, a następnie z Fryderyką Henrietta von Kottwitz. Jednak na pocz. XIX w. zamieszkał on z pierwszą żoną w Legnicy. Wieś przeszła w ręce rodziny von Schlichting.
W 1859 r. Augusta Dorota von Schlichting wyszła w Geischen za Gottloba Roberta Baera. W 1869 r. w G. urodził się ich syn Karl Adolf Baer, który w 1895 r. ożenił się z Martą Marią Magdaleną Dittberner (zmarł we Wrocławiu w 1932 r.). Pod koniec XIX w. w południowej części wsi wybudowano trzy wiatraki. W 1882 r. G. przeszło w ręce rodziny Huth, niestety nie znaleźliśmy o niej żadnych danych w serwisie GEDBAS. Wiadomo jedynie, że w 1912 r. G. należało do Ottona Hutha, a następnie jego zięcia Gustava Engelhardta. Ten w latach 1923-24 wybudował nowy pałac, według projektu firmy Klein&Wolff. Wokół dworu znajdował się 2-hektarowy park, a majątek posiadał własną cukrownię, gorzelnię, młyn oraz 200 ha gruntów. Po wojnie dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego, a na bazie dawnego majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, podlegające pod zakład w Zaborowicach. Wieś przez kilka powojennych lat nosiła nazwę Gajczyn. Gospodarstwo PGR uległo ustawowej likwidacji na pocz. lat 90. XX w., następnie zostało przejęte przez AWRSP (obecna ANR). W budynku dworu prawdopodobnie znajdowały się mieszkania. Gorzelnia jest użytkowana do dzisiaj i stanowi własność prywatną.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Strona internetowa GEDBAS Genealogy;
Strona internetowa miasta i gminy Bojanowo: https://www.gminabojanowo.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=13&subsub=46&menu=54&strona=1
Geoportal;
Mapster:
17119 @ Karte des Deutschen Reiches 1:100 000 - Generalstabskarte /1870 - 1944/
- plik mapy: KDR100_373_Guhrau_ca1893_DRMC5820373.jpg
11772547 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wschodnia (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4366_Triebusch_1940_BCUWr7231-33836-42473.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac wzniesiony na planie prostokąta, fasadą skierowany na płd., piętrowy, nakryty wysokim, czterospadowym dachem. Pośrodku obu dłuższych elewacji ryzality, zwieńczone barokowymi frontonami. Wejście poprzedzone kamiennym gankiem z filarami dźwigającymi balkon.

Park

Park z pocz. XX w. o pow. 1,929 ha, zachowany w dawnych granicach.

Inne

Oficyna.