Skatalogowanych zabytków: 11365
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Marek Kujawa

Nowa Wieś Górna

Neudorf

Województwo:wielkopolskie
Powiat:poznański
Gmina:Suchy Las
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Obiekt:dwór, nr rej.: 1912/A z 6.07.1983

Stan obecny

Stan własności nieznany.
Stan techniczny dworu - b. dobry.

Historia

Dwór z k. XVIII / poł. XIX w.
Nowa Wieś Górna jest to część miasta Poznania, leżąca pomiędzy Radojewem a Umultowem i ok. 1 km na zachód od Nowej Wsi Dolnej. Przed wchłonięciem przez miasto, była to samodzielna wieś z folwarkiem.
Podobnie jak w całej Wielkopolsce, na pocz. XV w. właściciele wsi zaczęli posługiwać się nazwiskami tworzonymi od ich nazw, tak więc i dziedzice N. nazwali się Nowowiejskimi. W 1495 r. Wawrzyniec Nowowiejski zapisywał po 100 grzywien posagu i wiana żonie Helenie, córce Wojciecha Wathy z Bobowicka. Na pocz. XVI w. Wojciech N. winien był 20 grzywien posagu szwagrowi (genero suo) Wojciechowi Sepieńskiemu, za swoją rodzoną siostrę Barbarę. Z kolei wzmianka z 1509 r. mówi o Wawrzyńcu N., który wyruszył na wojnę (wyprawę turecką?) i obiecał oddać "po pierwszym szczęśliwym powrocie" 110 grzywien, pożyczone od swego kuzyna Wojciecha Nowowiejskiego.
W 2. poł. XVI w. dziedzicami byli bracia Baltazar i Jan. Płatnikiem poboru w 1580 r. był Jan N., który posiadał tu 4 półłanki, 5 zagrodników, 3 komorników, 3 osadników i 2 łany puste. W 1586 r. Baltazar sprzedał bratu swoją część wsi i obiecał, że "stawi do akt" swą żonę Eufemię Berkanównę i skasuje jej "oprawę wiana" z tej części. W 1609 r. Jan, syn tegoż Jana, sprzedał N. swemu bratu stryjecznemu - Rafałowi N., za kwotę 6800 złp. Dziesięć lat później Rafał dał wieczyste użytkowanie N. swojej żonie - Anie Golskiej. Miał z nią synów (ilu?), w tym Pawła; później Anna zmarła, a dziedzic ożenił się z Anną Tarnowską. W 1629 r. sprzedał wieś Wojciechowi Bojanowskiemu h. Junosza. Choć opis ten tworzymy z wielką starannością, nie sposób uniknąć pomyłek, gdyż nazwa Nowawieś (i to zaledwie w mianowniku) występuje w Regestach prof. Dworzaczka aż 1024 razy. Regesta te dotyczą głównie Nowejwsi k. Szamotuł, ale też kilkunastu innych, usianych w niewielkiej odległości od miasta Poznania.
Wojciech Bojanowski pisał się z miejscowości Parskie. Jeszcze w 1629 r. sprzedał N. - Samuelowi Targowskiemu, sekretarzowi króla Zygmunta III. I w tym momencie opisu powinniśmy od razu przejść do Góreckiego na pocz. XVIII w., jednak spróbujemy dojść, jak przebiegały losy tej posiadłości na przestrzeni kolejnych 70 lat. I tak, Targowski od razu po zakupie N., dał tę wieś "ku chwale boskiej" Maciejowi Manieckiemu, podkomorzemu poznańskiemu, zastrzegając dla siebie część dochodów. Po Mańkowskim mieli dziedziczyć kolejni podkomorzowie poznańscy. Dochody z majątku miały być przeznaczone na wykup jeńców z tatarskiej niewoli. W efekcie Nowejwsi nie odziedziczył syn Macieja - Hieronim Maniecki, który był sędzią ziemskim poznańskim, lecz podkomorzy pozn. Władysław Leszczyński. Później prawdopodobnie reguły tej zaniechano, bo z rąk Leszczyńskiego wieś przeszła na Mikołaja Przybyszewskiego, pisarza ziemskiego wschowskiego, a następnie na Stefana Bojanowskiego h. Junosza. Syn Stefana - Bogusław B. - w 1662 r. sprzedał N. Janowi Proskiemu, synowi Stanisława, także pisarza ziemskiego. W 1664 r. Jan Proski, syn Stanisława, sprzedał wieś Krzysztofowi Unrugowi, synowi Jerzego. Unrug był zasłużonym pułkownikiem królewskim, a za zasługi w wojnach przeciwko kozakom, Tatarom i Rosji, a także w wojnie szwedzkiej, dostał od króla przywilej na lokację miasta Unrugowo na prawie niemieckim. W kolejnych latach dostał również starostwo gnieźnieńskie. W 1681 r. sprzedał N. Wojciechowi Konstantemu Brezie, za kwotę 10 tys. złp. I dopiero w tym momencie opisu nie potrafimy powiązać Brezy (?) z kolejnym dziedzicem - Janem Góreckim, synem Jana. Ten w 1720 r. sprzedał N. Aleksandrowi Zaydlicowi h. Korzbok, synowi Jana Baltazara i Elżbiety Kręskiej. Dziesięć lat później od Aleksandra dobra odkupił jego brat Jan Kasper, podkomorzy dworu berlińskiego. Tegoż synem był Jan Baltazar (imię po dziadzie), któremu ojciec w 1744 r. udzielił pełnomocnictwa celem sprzedaży dóbr Gądki. Kilka lat później posesorem N. został Aleksander Goślinowski h. Junosza, komornik wschowski - dziedzic Napachania i właściciel kamienicy przy ul. Świętosławskiej w Poznaniu. Zmarł on w Nowejwsi, dnia 1 kwietnia 1782 r. Jego pierwszą żoną była Anna Nieżychowska h. Pomian, zaś drugą Franciszka Gądkowska. Prawdopodobnie z Anną miał syna Adama, ożenionego z Konstancją Gorczyszewską h. Gozdawa, ci zaś syna Stanisława (1783-1859). Z braku zapisek przypuszczamy, że bratem Adama był Zygmunt, nazywany już "dziedzicem" N. Zapewne to Zygmunt był budowniczym pierwotnego dworu w Nowejwsi.
W 1803 r. w Szemborowie syn Zygmunta i Justyny z Malczewskich h. Abdank - Aleksander - ożenił się z Nepomuceną Tuszyńską, córką Ignacego (tenutariusza, czyli inaczej dzierżawcy Sz.). Zygmunt Goślinowski zmarł dnia 8 maja 1809 r. Jego bratanek Stanisław był wówczas dziedzicem Rokietnicy. W tych odległych czasach nie istniał jeszcze podział na N. "Górną" i "Dolną", natomiast wieś nazywano Nowąwsią pod Radojewem. W poł. XIX w. jej dziedzicem był Franciszek Ogrodowicz (1776-1850) i to zapewne on wybudował nowy dwór na fundamentach starszej budowli. Z pierwszą n.n. żoną miał dwoje dzieci, zaś drugą żoną została w 1824 r. Agnieszka Joanna Lange. Miał z nią syna Jana Stanisława (1829-1859), ożenionego z Józefą Ulatowską h. Jastrzębiec. Zmarł w dniu 8 listopada 1850 r., zaś dziedziczka 26 lat później, dnia 8 marca 1876 r. Trzy lata później synowa - Józefa - sprzedała Nowąwieś von Treskowowi z Radojewa.
W 1885 r. dobra miały 1046 mórg obszaru. We wsi znajdowało się 8 domów ze 108 m-cami, w tym 2 ewangelików. Do Poznania (ze stacją kolei żelaznej, pocztą i telegrafem) było stąd wówczas 8 km, zaś do najbliższego gościńca 5 km. W 1926 r. właścicielem 256-hektarowych dóbr był Herman von Treskow z Radojewa. Na ogólny obszar składało się 165,34 ha ziemi uprawnej, 14,47 ha łąk i pastwisk, 30 ha lasu, 44,29 ha nieużytków i 1,9 ha wody. Do oszacowania podatku wykazywano 660 talarów tzw. "czystego dochodu gruntowego". W 1930 r. wieś formalnie nosiła już nazwę Nowawieś Górna, stanowiła obszar dworski w pow. poznańskim i miała 72 m-ców. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. Dwór prawdopodobnie przeznaczony został na mieszkania.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11798543 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P39-S24-A_POZNAN_POLNOC_1933_LoC_G6520_s25_.P6.jpg
11821587 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3567_Posen-Nord_IX.1944_uniberk_C056971449.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek parterowy, nakryty dachem naczółkowym, fasadą skierowany na południe. Fasadę akcentuje centralnie umieszczony, kolumnowy ganek, osłaniający wejście, zwieńczony trójkątnie. Układ wnętrz dwutraktowy, z sienią na osi. Przed dworem na osi znajduje się okrągły podjazd.

Park

Dookoła dworu występują pozostałości parku, zapewne XIX-wiecznego, o trudnej do oszacowania powierzchni, ze wzgl. na powojenny podział geodezyjny i współczesną rozbudowę miasta.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Tomek Malik7 lat i 7 miesięcy temu
Obiekt w rękach prywatnych otoczony wysokim murem, za którym rosną gęste drzewa. Nie ma możliwości zobaczenia choćby wierzchołka dachu.
Marek Kujawa2 lata i 4 miesiące temu
Przepraszam, za późno zobaczyłem Twój komentarz Tomku. A niech już zostanie, że stan "nieznany". W ogóle na pocz. miały być trzy zdania opisu, a potem się zaczęło...Śledztwo jak u Poirota :) I jeszcze świetna wiadomość - MAPSTER ponownie działa!!!