Pobiedziska

Stan obecny

Pozostałości.

Historia

Dwór obronny z XIV / XVIII w.
Pobiedziska to miasto leżące 27 km na wschód od Poznania. Pierwotnie były grodem, który wg legendy Kazimierz Odnowiciel zbudował na miejscu zwycięstwa odniesionego nad Pomorzanami. Gród wraz z zamczyskiem był dziedzictwem kolejnych książąt wielkopolskich. W 1233 r. Władysław Odonicz dał swoje części P. klasztorowi z Lądu. W 1246 r. w Pobiedziskach, książę Przemysław I wystawił dokument lokacyjny dla wielu okolicznych wsi. Rok później zwolnił poddanych klasztoru w Obrze z podatków i ciężarów państwowych. Siedział na zamku (czyli zapewne w opisywanym dworze) do 1258 r., kiedy to sprzedał wójtostwo pobiedziskie, zarazem nadając mu liczne przywileje. Oficjalnie od 1253 r. Pobiedziska należały do Bolesława, syna Odonicza. Na prawie niemieckim P. lokowane były w 1266 r. W 1278 r. na zamku odbył się zjazd, na którym ks. Bolesław i Przemysław II pozwolili wojewodzie Benjaminowi na założenie klasztoru w Wieleniu. Po wojnie na pocz. XIV w. P. na krótko znalazły się w rękach Henryka, księcia śląskiego. W 1312 r. dostali je jego synowie Bolesław i Konrad. Niedługo później gród powrócił do korony polskiej. W 1331 r. został najechany przez Krzyżaków, którzy zburzyli kościół p.w. świętego Michała i zamek. W XVI w. na jego miejscu wybudowano nowy kościół, murowany, konsekrowany w 1596 r. przez sufr. gn. Jana Gniazdowskiego. W P. był także drugi kościół, wybudowany przez Władysława Jagiełłę oraz kaplica p.w. NMP, którą odbudowano w 1746 r., a runęła pod koniec XIX w. Przy pierwszym kościele w 1331 r. powstała szkoła, a w 1423 r. szpital, założony przez króla Jagiełłę.
Wracając do losów zamku. - Prawdopodobnie na pocz. XV w. został odbudowany. lecz nie wiemy w jakiej postaci. Pobiedziska były ważną miejscowością, bo już wtedy leżały przy głównym trakcie do Poznania, nazywanym "wielką drogą". Przebywał tu król Władysław w 1410 r., a osiem lat później witał w nim wraz z królową i całym dworem, biskupów wracających z soboru w Konstancji. W 1425 r. miasto złożyło przysięgę na wierność królowi. Od tego momentu jest puszczane w dzierżawę, a w 1442 r. Władysław II oddaje je w dożywocie Łukaszowi Górce (z Górki Miejskiej), wojewodzie poznańskiemu. Nadanie to w 1471 r. potwierdził król Kazimierz Jagiełło. W 1492 r. dobra wróciły do króla, a w 1500 r. Jan Olbracht zastawił je za 1800 zł. węgierskich Rafałowi Leszczyńskiemu. Kolejnych transakcji na P. dokonuje król Zygmunt I, a w 1513 r. odnawia dawne przywileje miasta na prawie niemieckim. Miastu przypadały dochody z jatek rzeźnickich, piekarskich i szewskich, ponadto od straganów, łaźni i z lasów. Mieszczanie zwolnieni byli z opłat targowych w promieniu 7 mil. W zamian musieli przez 3 dni kosić łąki i dostarczać podwód. Targi odbywały się we wtorki, ponadto odbywał się jeden jarmark w roku. W XVI w. jeszcze trzykrotnie przywilej ten potwierdzali polscy królowie: w 1561 r. Zygmunt August, w 1576 r. Stefan Batory i w 1598 r. Zygmunt III Waza. Tenutariuszami miasta w XVII w. byli Opalińscy, a w XVIII w. Niegolewscy h. Grzymała. Po śmierci Andrzeja N. w 1769 r. tenutę objął po nim Felicjan Niegolewski. W latach 1773-75 dostał P. Radzimiński, sędzia gnieźnieński. Później P. znalazło się w rękach niemieckich. Zamek (dwór) stracił na znaczeniu i popadł w ruinę. W 1885 r. Pobiedziska były miastem w pow. średzkim. Liczyły wówczas 2255 m-ców. W 1939 r. miasto miało 4255 m-ców, a obecnie ponad 8 tys. Relikty późnośredniowiecznego dworu znajdują się na wyspie, na Jeziorze Małym.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Geoportal;
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Na chwilę obecną brak jest jakichkolwiek materiałów źródłowych n.t. architektury dawnego zamku.

Park

Brak.

Inne

Pierwszy w Polsce Skansen Miniatur, zlokalizowany przy drodze do Gniezna.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011