Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się

Dąbrówka

Dombrowka

Województwo:wielkopolskie
Powiat:poznański
Gmina:Dopiewo
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Zespół:pałacowy
Obiekt:pałac, nr rej.: 133/Wlkp/A z55.06.2005
Park:nr rej.: 1810/A z 20.08.1980 i z 14.05.2003

Stan obecny

Szkoła Podstawowa im kawalerów Orderu Uśmiechu w Dąbrówce.
ul. Malinowa 41, 62-070 Dąbrówka

Historia

Dwór (pałac?) z 4. ćw. XIX w.
Dąbrówka to wieś leżąca przy zachodniej granicy miasta Poznania, w odległości 17 km na wschód od Buku. Pierwsze wzmianki o wsi szlacheckiej D. pochodzą z końca IV w. W latach 1397-1414 występował tu Jasiek Dupiewski, a następie jego synowie: Piotr, Jan i Dobrogost. W 1414 r. pojawia się we wsi rodzina Słapów: Stanisław, Piotr oraz ich bratanek Potencjan. Z kolei Jan Słap Dąbrowski był kanonikiem (w Poznaniu?). W 1432 r. synowie Jaśka dokonali rozgraniczenia D. od Międzylesia i Dąbrowy za pomocą "opola". Do pomocy przy wyznaczaniu ściągnięto 6 starców, zaś sąd orzekł, że dziedziczka - Małgorzata (matka Dupiewskich) - ma w tym nie przeszkadzać. W 2. poł. XV w. żył jeszcze Potencjan (Słap), zaś wśród właścicieli D. pojawili się Baranowscy. W 1469 r. Jan B., kasztelan krzywiński, zapisywał po 200 grzywien posagu i wiana żonie Wichnie. Główną majętnością dziedzica były Chomęcice i taki też stan rzeczy utrzymał się do końca staropolskich dziejów wsi, czyli wchodziła ona w skład dóbr kolejnych posiadaczy Chomęcic. Wspomniany Baranowski żył co najmniej do 1495 r. Jednym z jego dochodów było oczywiście puszczanie wsi w dzierżawę i na wyderkaff. Na pocz. XVI w. w D. pojawili się także Rossnowscy. Liczne ciekawostki z tego okresu podaje "słownik historyczny..." PAN, do którego odsyłamy zainteresowanych. Na przykład w 1500 r. kmiecie ze wsi Lisówki protestowali, że wieś Dąbrówka zajęła im pastwiska na których wypasali bydło, a obecny rządca dzierżawi im tę ziemię za ćwierć owsa i dwie kury, ale nadal zajmuje ich bydło.
Kolejni dziedzice nazywali się Chomęckimi, ale z czasem w Chomęcicach pojawili się Konarzewscy z Konarzewa. Tak więc w 1550 r. (współ) dziedzicem był Jan Chomęcki seu Konarzewski. (seu - albo, łac.). Po nim dobra, czyli Chomęcice, Dąbrowę i Dąbrówkę odziedziczyli synowie: Piotr, Maciej i Jan Chomęccy. Jako płatnik poboru w 1577 r. występuje także niejaki Orzelski oraz Andrzej Dąbrowski, który płacił od 3 łanów, 3 zagrodników, 1 komornika i 1 "architekta". W tym czasie innym współwłaścicielem D. był Stanisław z Przetoka Przetocki (od 1574), następnie Maciej z Konarzewa Chomęcki, Marcin Kośmider Gruszczyński (mąż Urszuli Chomęckiej, od 1592), Piotr Przetocki, syn Stanisława (1598) i Piotr Osiecki (1609). Trzeba tu zaznaczyć, ze wiele z tych nazwisk występuje we wsi w jednym czasie. Na przykład zapiska z 1626 r. mówi o pozwie Andrzeja Reja z Nagłowic, przeciwko Osieckiemu, Wojciechowi i Adamowi Gruszczyńskim i Janowi Rossnowskiemu - jako dziedzicom Ch. i Dąbrówki. W latach 1631-32 Osieccy oraz Rosnowski sprzedali dobra konwentowi Dominikanów Poznańskich, za kwotę 6 tys. złp.
Zapewne pod koniec XVIII albo na pocz. XIX w. - po sekularyzacji dóbr kościelnych - dobra zabrał rząd pruski i utworzył tu domenę. Kolejne siedziby dworskie powstawały dla nieznanych nam z nazwiska niemieckich właścicieli. W 1885 r. Dąbrówka była wsią szlachecką, a zarazem siedzibą gminy i domeny rządowej, do której zaliczało się leśnictwo, dworzec kolei żelaznej i folwark Gurowo. Było tu łącznie 21 domów z 353 m-cami, w tym 214 katolików i 193 ewangelików; 128 analfabetów. Dobra ziemskie miały wówczas 4214 mórg rozległości. Zapewne już wtedy należały do rodziny von Tempelhoff - właścicieli również Skórzewa. Wraz z dworcem kolejowym, pod koniec XIX w. w południowej części wsi wybudowano bocznicę do załadunku płodów rolnych z majątku. Zapewne w tym samym czasie powstał we wsi opisywany dwór. W 1926 r. pod zarządem Kurta von Tempelhoff dobra miały 1050 ha obszaru, w tym 575 ha ziemi uprawnej, 30 ha łąk i pastwisk, 401 ha lasów, 37 ha nieużytków i 7 ha wody. Majątek posiadał własną gorzelnię. Do urzędu skarbowego wykazywano 2565 talarów tzw. "czystego dochodu gruntowego". W 1930 r. wieś miała 362 m-ców. W latach 1943-45 nosiła nazwę Tempelhof. Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. Na bazie gospodarstwa w 1950 r. utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo przez rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego, na pocz. lat 90. XX w. W budynku dworu przez wiele lat znajdowała się szkoła podstawowa.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
7067 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 3666_Dombrowka_agronomische_1900.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Budynek jest piętrowy i nakryty dachem płaskim, podpiwniczony, wzniesiony na nierównomiernym rzucie, w dłuższej osi NW-SE, fasadą skierowany na płn. wschód. Do 1945 r. na jego osi znajdował się duży okrągły podjazd, otaczający centralny klomb (patrz opis parku). Niegdyś od str. południowej do dworu dochodziła prostopadle dostawiona oficyna, potem ją wyburzono, a do elewacji dworu dobudowano mocno zryzalitowaną, piętrową przybudówkę. Na połączeniu brył (od płd.) znajduje się dodatkowa część parterowa.
Budynek ma skromne cechy stylowe: gzymsy i boniowane elewacje. Wejście poprzedzone jest schodami.
Zespół dworski rozciągał się na nierównomiernym rzucie, z północy na południe, wzdłuż rzeki Wirynki. Dwór wznosi się pośrodku parku, a na północ od części rezydencjonalnej znajdowało się podwórze, składające się z dwóch dużych czworoboków budynków, stykających się narożnikami. Układ przestrzenny całego zespołu jest zachowany dość dobrze, nie licząc współczesnej zabudowy wsi, powstałej w kier. zachodnim od założenia.

Park

Obecnie za pozostałości parku z pocz. XIX w. możemy przyjąć obszar ok. 10 ha rozciągający się na płd. wschód od zabudowań gospodarczych. Niegdyś część ozdobna miała 6,165 ha i rozciągała się - zwężającym się klinem - od podwórza gosp. w kierunku płd. wschodnim. Północną granicę tej części stanowił duży staw. Wzdłuż zach. granicy stawu biegła aleja prowadząca do głównego klombu parku i wejścia do dworu - w kier. płd. zachodnim, a w drugą stronę - do drogi prowadzącej do Skórzewa. Ponadto od strony wschodniej do parku przylegały podmokłe tereny, porośnięte zadrzewieniem naturalnym. Idąc dalej na południe (lekko na wschód) wzdłuż rzeki Wirynki, dochodziło się do dwóch grodzisk pierścieniowatych (przed torami). Na mapach opisane są jako Alte Ringroälle. Jedno - wklęsłe - pochodzi z okresu XVIII-X w., zaś drugie - stożkowate - z IX-poł. XIII w.
Do części ozdobnej parku, od południa przylegał rozległy ogród owocowy (3,1 ha - obecnie nieużytki), który obiegała aleja, łącząca się z alejkami parku. Sady przylegały także do budynków podwórza, od strony zachodniej.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Karol Barsolis Turysta Kulturowy 2 lata i 11 miesięcy temu
Dąbrówka - zespół dworsko –parkowy z folwarkiem
. Po II w.sw.. w dworze znajdowała się siedziba PGR .
Obecnie w dawnym dworze znajduje się szkoła podstawowa dla wsi Dąbrówka .
Dąbrówka – wieś pod Poznaniem w gm . Dopiewo.
Karol Barsolis Turysta Kulturowy 2 lata i 11 miesięcy temu
DWÓR- nie palac ... Dąbrówka - zespół dworsko –parkowy z folwarkiem ....dodaje aktualne zdjecia. .mam nadzieje ze znowu nie zagina ..
.
Tadeusz Hieronim ( tedesse ) Rzepka2 lata i 11 miesięcy temu
DOPIEWO – gm.
Dąbrówka
- zespół pałacowy:
- pałac, 4 ćw. XIX, nr rej.: 133/Wlkp/A z55.06.2005
- park, pocz. XIX, nr rej.: 1810/A z 20.08.1980 i z 14.05.2003
Marek Kujawa2 lata i 6 miesięcy temu
No cóż pozostaje uznać, że państwo dokonujący wpisów w rejestrze zabytków naprawdę mają ogromne problemy z klasyfikacją obiektów. W Dąbrówce zdecydowanie stoi dwór , a rejestr nadaje się tylko do niszczarki!