Gmurowo

Stan obecny

Własność prywatna.
Dziękujemy właścicielowi za umożliwienie wykonania zdjęć tego pięknego obiektu.

Historia

Pałac z 1871 r.
W dawnych wiekach wieś nie istniała. Były tu tylko rozległe łąki, jeziora, strugi, bory, lasy i dąbrowy. Tereny późniejszej wsi przez wieki należały do majętności Stare, o której pierwsza wzmianka pochodzi z 1409 r. Pomiędzy Starem a sąsiednimi wsiami Wysoką i Rudną rozciągały się duże niezagospodarowane tereny, na których w XIX w. Prusacy założyli folwarki: Marienwalde i Orlandshof. Ten drugi nosił nazwę przyjętą od nazwiska właścicieli Starego - Orlandów. W 1871 r. Guido Orland wybudował w otoczeniu rozległego parku obecny pałac. W 1886 r. Orlandowie sprzedali 321-hektarowy majątek rodzinie Jahn. Nowy dziedzic Georg Jahn zmarł młodo, przed 1892 r., pozostawiając wdowę, zamężną później za Wilhelma Schulze-Rose. 22 listopada 1892 r. w pałacu Orlandshof urodził się Johannes Georg Jahn, późniejszy historyk sztuki. W 1885 r. folwark leżał w powiecie wyrzyskim i wchodził w skład okręgu dominalnego w Starem. Cały okrąg dworski liczył ogółem 1295 ha oraz 18 domów z 279 m-cami. Z tego Orlandshof posiadało 8 domów i 54 m-ców. Młody Jahn pod opieką ojczyma wyjechał do Lipska, gdzie ukończył naukę w szkole podstawowej. Następnie uczył się w gimnazjum w Dessau, zaś w 1913 r. ukończył liceum. Później rozpoczął studia historii i filologii współczesnej na Uniwersytecie w Lipsku. W latach 1917-18 uczestniczył w 1. wojnie światowej. W 1919 r. był wolontariuszem w Galerii Sztuki w Dreźnie, rok później asystentem naukowym w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu w Lipsku. Po habilitacji w 1927 r. był wykładowcą w Lipsku, aż do wybuchu wojny. Po 1946 r. pracował w Muzeum Sztuk Pięknych w Lipsku. Od 1956 był profesorem Wydziału Historii Sztuki na Uniwersytecie Karola Marksa w Lipsku. W latach 1952 do 1959 był także profesorem wizytującym na Uniwersytet Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze, zaś w latach 1958 i 1964 również kierownikiem Kunsthistorisches Institut MŚP. W 1961 r. Jahn stał się pełnoprawnym członkiem Saksońskiej Akademii Nauk. W 1962 r. przeszedł na emeryturę, zmarł w Lipsku, 17 lutego 1976 r. Jego potomkowie ponoć przyjeżdżali oglądać pałac w latach powojennych.
W 1907 r. majątek nabył od rodziny Jahn kolejny Niemiec, Alfred Hartmann. W 1910 r. dobra nabył K. Felicki, który po siedmiu kolejnych latach odsprzedał je Adalbertowi Gmurowskiemu. W 1926 r. pod zarządem Wojciecha Gmurowskiego dobra liczyły 321,2 ha i dostarczały 893,79 ha talary czystego dochodu gruntowego. Na ogólny areał składało się 272,5 ha ziem uprawnych, 25 ha łąk i pastwisk, 15 ha lasów, 6,5 ha nieużytków oraz 2,2 ha wód. Po wejściu Niemców do wsi, we wrześniu 1939 r. Gmurowscy zostali wywłaszczeni z majątku. Po 2. wojnie światowej dobra przejął Skarb Państwa Polskiego. Na terenie dawnego folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, zlikwidowane ustawowo w latach 90. XX w. Po przemianach 1989/90 pałac wraz z parkiem przeszedł w ręce prywatne.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Teki Dworzaczka (Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Forum Dawna Piła, http://forum.dawna.pila.pl/viewtopic.php?f=4&t=1188;
Prof. Dr. phil. Georg Johannes Jahn:
http://research.uni-leipzig.de/catalogus-professorum-lipsiensium/leipzig/Jahn_476.pdf
Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/Johannes_Jahn;
Geoportal, Mapster:
http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/025K/P36-S24-B_WYSOKA_1932.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac eklektyczny. Budynek wzniesiony na planie prostokąta, na kamiennej podmurówce i wysokich piwnicach, w dłuższej osi zbliżonej do N-S, fasadą skierowany na zachód. Parterowy, nakryty dwuspadowym dachem mieszczącym poddasze, z 4-kondygnacyjną wieżą od południa. W 5-osiowej fasadzie weranda na osi. W elewacji ogrodowej również okazała weranda dźwigająca taras, poprzedzona wysokimi schodami. W obu elewacjach stylowe wystawki dachowe zwieńczone trójkątnie. Wieża z krenelażem i sterczynami w narożnikach.

Park

Park z 2. poł. XIX w. o pow. ok. 6 ha. Park zajmuje środkową i wschodnią część działki ewidencyjnej nr ...4/54 o pow. 8,8453 ha (Geoportal, 20.02.2017 r.).

Inne

Spichlerz

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011