Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Goniembice
2014, zdjęcie Zdzisław Wasiołka
Miniatura GoniembiceMiniatura GoniembiceMiniatura Goniembice

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Zdzisław WasiołkaMarek Kujawa

Goniembice

Taubenfeld

Województwo:wielkopolskie
Powiat:leszczyński
Gmina:Lipno
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Zespół:dworski, nr rej.: 1676 z 2.04.1975

Stan obecny

Stan własności nieznany. Prawdopodobnie Mróz S.A.
Stan techniczny: na progu ruiny, brakuje części okien z wszystkich stron budynku.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Pierwsza wzmianka o wsi „Gonebicze” pochodzi z 1395 r. Była ona wówczas własnością szlachecką, a wśród pierwszych dziedziców znajdujemy Szymona Gronowskiego z Gronowa i Jakusza Wyciążkowskiego z Wyciążkowa. Na pocz. XV w. we wsi wybudowano kościół i erygowano miejscową parafię. W 1415 r. pleban z Goniębic procesował się z Janem z Czerniny, dziedzicem w Rydzynie. Dziedzice toczyli liczne spory z innymi sąsiadami, np w 1419 r., gdy Jakusz W. dowodził w sporze z Wojciechem Kuranowskim, że granice wsi wyznaczone kopcami przez jego przodka (pomiędzy G. a Kuranowem) są właściwe. W okresie 1422-29 dziedzicem wsi był Opacz Goniębicki. W latach 1438-50 dziedzicem Goniębic, Wyciążkowa i Zawad był Jan Wyciążkowski. W 1438 r. zapisywał on na dobrach 125 grzywien posagu i t. wiana żonie Zofii. W 1447 r. dziedzic wyraził zgodę na erekcję kościoła w Drzeczkowie i zobowiązał się „wypłacać z G. czynsz roczny 6 grz. ufundowany przez Mikołaja (zw. Nikel) z Drzeczkowa za 70 grzywien”. W poł. XV w. dziedzicami w Goniębicach byli bracia Marcin i Jan Goniembiccy. Jan G. miał syna Jana oraz córki: Małgorzatę, Dorotę, Katarzynę i Synochę.
Nazwa wsi w obecnej postaci – Goniembice - pojawiła się w zapiskach na pocz. XVI w. W opisie będziemy jednak korzystać z nazw stosowanych w bieżących zapiskach. I tak, w 1471 r. siostry: Dorota zam. Szurkowska i Katarzyna zam. Kuczyńska, sprzedały swoje części w Wyciążkowie i Goniębicach, odziedziczone po ojcu i po stryju Marcinie, Mikołajowi Goniębickiemu (niegdyś Kuranowskiemu). Tenże Mikołaj miał syna Jana ożenionego z Anną i córkę Jadwigę. W 1510 r. wieś należała w połowie do Dłuskich, a w poł. do Wyciążkowskich, którzy byli patronami kościoła i posiadali tu folwark. Wieś miała 4 łany osiadłe, 6 łanów pustych (2 i pół ł. p. uprawiali Dłuscy), 2 stawy i młyn (opuszczony). W 1513 r. synowie Jana: Jan, Michał i Andrzej W. rozgraniczali Goniębice z Żakowem. Ciż bracia mieli także siostry: Brygidę, Małgorzatę i Katarzynę. W 1537 r. panią oprawną na G. była Elżbieta Łaskawska, żona Wojciecha, a wdowa po Andrzeju Wyciążkowskim. Z pierwszego męża pochodzili synowie: Marcin, Jan i Bieniasz (Benedykt). W 1556 r. dzielili się majątkiem, a Goniębice przypadły Bieniaszowi. W 1566 r. miał on we wsi 3 łany, karczmę i młyn korzeczny „Kozikowski”. Wiatrak we wsi należał do Marcina G., który w latach 1577 i 1581 był pozywany o to, że „posiekł łąkę zwaną Koronowy Dół w G. przy granicy z Klonowcem, należącą do plebanii w Goniębicach”.
Wdową po Bieniaszu była Barbara Drzewiecka, która w 1581 r. scedowała swoją oprawę w G. „z miłości macierzyńskiej” synowi Łukaszowi Goniębickiemu. Na przełomie XVII i XVIII w. we wsi pojawił się Jan Robaczyński z Lipna, który kupił (?) połowę G. Jego żoną była Zofia Pawłowska, której w 1621 r. zapisywał 4700 złp. posagu. Po tychże rodzicach dobra odziedziczyli: Franciszek i jego siostra Dorota R., zamężna za Krzysztofa Jaraczewskiego. Ten nie otrzymał dóbr w wianie jak to bywało w zwyczaju, lecz odkupił je od żony w 1645 r., za kwotę 30 tys. złp. Za pieniądze uzyskane z licznych dzierżaw, dziedzic był w stanie sfinansować budowę nowego kościoła (w 1686 r.), na miejscu starej, drewnianej świątyni. Krzysztof J. miał syna Jana Franciszka ożenionego z Apolinarą Raczyńską h. Nałęcz. Ciż mieli siedmioro dzieci: Cecylię, Katarzynę, Krzysztofa Andrzeja, Ludwikę, Teresę, Macieja Antoniego oraz Hieronima Franciszka. Na pocz. XVIII w. dziedzicem G. spośród całej siódemki został Maciej Antoni. Prawdopodobnie nie miał on potomstwa i z tego też powodu sprzedał wieś Leśniewskim.
Kasper Leśniewski ożeniony był z Marianną Kembłowską, z którą miał syna Bogusława – późniejszego księdza oraz córkę Helenę. Tąż wydano za Ludwika Nagłowskiego, regensa grodzkiego kościańskiego, który przy okazji otrzymał posesję dóbr w G. W 1753 r. K. Leśniewski sprzedał wieś Andrzejowi z Bukowca Schlichtingowi, za kwotę 55 tys. złp. Tenże Andrzej, jeszcze przed spłaceniem księdza, odsprzedał dobra Janowi Turno - wówczas kapitanowi regimentu konnego wojsk królewskich. Obaj spłacili Leśniewskiego w 1747 r. W 1758 r. Jan Turno, już jako cześnik poznański awansował na pułkownika. Ożeniony był z Kordulą Gorzeńską h. Nałęcz (1737-1816), córką Antoniego – łowczego kaliskiego i Ludwiki Błeszyńskiej, której w tymże roku zapisał 100 tys. złp. posagu i t. wiana. Dziedzic jako zasłużony żołnierz i patriota odznaczony został orderem świętego Stanisława. Z czasem awansowany został na stopień generała. Zmarł w Radomicku, dnia 11 marca 1792 r. Z jego związku z Kordulą pochodziły dzieci: Katarzyna, Adam, Kazimierz i Ludwika. Córka Katarzyna wyszła za Antoniego Onufrego Skarżyńskiego h. Bończa, z którym trzymali G. i Wyciążkowo pod koniec XVIII w. Zmarła ona 9 kwietnia 1800 r. w Wełnie, a pochowana została w Parkowie. Miała z Onufrym córkę Teresę, zamężną za Ignacego Wawrzyńca Lipskiego h. Grabie, a nast. za Leona Pstrokońskiego. Tejże brat - Adam (1775-1851) ożenił się z Urszulą Prusimską; miał z nią synów Aleksandra i Wincentego oraz córkę Aleksandrynę. Kolejny brat - Kazimierz (1778-1816) ożenił się z Wiktorią Rogalińską i miał z nią siedmioro dzieci. Ostatnie z rodzeństwa – Ludwika – wyszła za Adama Mateusza Goetzendorf-Grabowskiego h. Zbiświcz, a nast. za Franciszka Ksawerego Zienkiewicza h. Siestrzeniec.
Kordula Gorzeńska–Turno była dziedziczką Goniębic do swojej śmierci w 1816 r. W 1814 r. wraz z synem Kazimierzem Turno, generałem w. p., wybudowali we wsi kościół murowany z wieżą. Świątynia stanęła staraniem proboszcza Michała Skarżyńskiego, który również partycypował w kosztach tej budowy. Skarżyński miał prywatny kapitał, ponieważ był dziedzicem Żakowa, pełnił ponadto funkcję sędziego pokoju pow. wschowskiego. Zmarł w wieku 62 lat, dnia 20 stycznia 1815 r. Młody dziedzic Kazimierz Turno nie nacieszył się długo życiem. Zmarł rok po matce w wieku 38 lat, dnia 8 listopada 1817 r. Pochowany został w grobowcu rodzinnym w Dobrzycy. W Goniębicach gospodarowała jego siostra Katarzyna z mężem Antonim. Gdy dziedzic zmarł w 1824 r., dobra przekazano jego bratu - Franciszkowi Ksaweremu Skarżyńskiemu - ożenionemu z Antoniną Cieślińską. Mieli oni trzy córki: Kordulę zam. za Edmunda Krynkowskiego, Apolonię (1814-1847) zam. za Hipolita Sczawińskiego h. Prawdzic oraz Mariannę zam. za Rajmunda Sczawińskiego. Na pocz. lat 40. XIX w. dzierżawcą dóbr w G. był Włodzimierz Bojanowski h. Junosza (1819-1865), ożeniony z Emilią Rychłowską. Ok. 1846 r. Bojanowski prawdopodobnie odkupił majątek od Sczawińskich. Był on bratem Bronisławy Bojanowskiej (córki Józefa i Marianny Rychłowskiej), zamężnej za Kazimierza Grabowskiego (syna Aleksandry Gorzeńskiej i Adama Grabowskiego). Włodzimierz i Emilia mieli siedmioro dzieci, jednakowoż w 1850 r. dziedzicem G. został brat Emilii – Walerian Rychłowski, który ożenił się z Jadwigą Modlibowską h. Dryja. Gdy w Goniębicach rodziła się ich pierwsza córka Maria Kunegunda Leokadia, posiadali już oni świeżo kupione dobra Drobnin. Zapewne około 1851 r. majątek sprzedano Józefowi Teodorowi Karolowi Cioromskiemu z Leszna. Tenże Józef w 1842 r. ożenił się z Bertą Storck z Trzebani (mała osada k. Osieczny), z którą mieli dwóch synów: Maksymiliana Józefa (1843-1920) oraz Hipolita Eugeniusza Alfonsa Mieczysława (1852-1928). Cioromscy oprócz Goniębic posiadali dobra: Wyciążkowo, Żakowo, Koronowo i Klonówiec. Goniębice dostał po ojcu Maksymilian Cioromski. Hipolit pod k. XIX w. zaślubił Marię von Mieczkowską (1857-1917) z Belęcina, z którą trzymali Klonówiec.
W 1885 r. na Goniembice składała się wieś oraz dominium w pow. wschowskim. Nosiła niem. nazwę Golembitz (albo Golembice), stąd też w niektórych polskich zapiskach nazywana była „Gołębicami”. We wsi znajdowało się 16 domów ze 121 m-cami wyznania katolickiego; 21 analfabetów. Dziedzic był patronem kościoła parafialnego, który należał do dekanatu śmigielskiego. Domena posiadała 1018 mórg, a w jej skład wchodziła także osada Winnica (Weinberg). Na terenie dominalnym znajdowało się 6 domów z 90 m-cami, w tym 2 ewangelików; 22 analfabetów. W lutym 1887 r. Maksymilian ożenił się w pałacu w Sulejewie z Elżbietą Littman (z d. Seidel), wdową z Sulejewa i Pustopola, córką Karola Seidel ze Śląska. Co się stało z Elżbietą nie wiemy, natomiast już w 1889 r. dziedzic ożenił się ponownie, z Katarzyną Glazer, z którą miał syna Bronisława Brunona (1890-1941). Bruno Cioromski ok. 1920 r. zaślubił Kazimierę Nowakowską (1894-1946), z którą mieli trzy córki: Marylę, Barbarę i Wandę zamężną za Kazimierza Wockę.
Wuj Brunona czyli Hipolit Cioromski (1852-1928) ożenił się z Marią Mieczkowską, z którą miał syna Józefa. Zmarł on w Klonówcu, pochowany zaś został w Goniembicach. W latach 30. XX w. Józef C. był dziedzicem Klonówca, a także wójtem pobliskiej gminy Lipno. W 1926 r. pod zarządem Cioromskich majątek miał pomiędzy 260 a 308 ha obszaru (różnice w poszczególnych K.A.), w tym 228 ha ziem uprawnych, 19 ha łąk i pastwisk, 7 ha lasu i 6 ha nieużytków. W celu oszacowania podatku, do urzędu skarbowego wykazywano 756 talarów czystego dochodu gruntowego. Wieś liczyła 223 m-ców; była tu gorzelnia należąca do majątku, kuźnia F. Styzy, warsztat kołodziejski F. Marszała, sklep kolonialny W. Rygusa, wiatrak S. Dolczewskiego i in. Prawdopodobnie przed 1939 r., G. jeszcze raz zmieniły właściciela (???), którym został Kazimierz Przybyła. Po wybuchu 2. wojny światowej Brunona Cioromskiego aresztowali Niemcy i został on osadzony w obozie Dachau w Górnej Bawarii, gdzie zmarł 4 lutego 1941 r. Po wojnie dobra w Goniembicach zostały zabrane przez Skarb Państwa Polskiego. W latach 50. XX w. utworzono tu Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną. W 2011 r. nazwę wsi – Goniębice – zmieniono urzędowo na Goniembice.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, I.H. P.A.N.
Teki Dworzaczka (Regesty, Monografie) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Księga adresowa Polski dla przemyslu..., 1926;
Marcin Libicki „Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce”, wyd. II, Poznań, 1996
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, z dn. 23.12.2010 r., Dz. Ustaw z 2010 r. nr 257, poz. 1741.
Geoportal;
Mapster:
1755915 @ WIG - Mapa Szczegółowa Polski 1:25 000 /1929 - 1939/
- plik mapy: P41-S23-E_LESZNO_1933.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie nierównomiernego prostokąta, w dłuższej osi zbliżonej do W-E, fasadą skierowany na południe, na wysokich piwnicach, piętrowy, z nieznacznym, ozdobnym ryzalitem w fasadzie. Pomiędzy wieżą a ryzalitem niewielki taras, na który prowadzą schody ujęte murkami. W płd.-zach. narożniku umieszczono trójkondygnacyjną wieżę.

Park

Park z XIX w. o pow. ok. 3,3 ha. Zachowany w dawnych granicach. W płn. części stary cmentarz (prawdop. rodowy).

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.