Skatalogowanych zabytków: 11364
Zarejestruj się
Miniatura Wronów
Zdjęcie Iwo Kaleta
Miniatura WronówMiniatura Wronów

Zdjęcie archiwalne

Miniatura Wronów
Zdjęcie Marek Kujawa

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Ewa MoszczyńskaIwo KaletaMarek Kujawa

Wronów

Wornau (1943-45)

Województwo:wielkopolskie
Powiat:krotoszyński
Gmina:Krotoszyn
Rodzaj obiektu:Dwór

Rejestr zabytków

Obiekt:dwór, nr rej.: 499 z 6.04.1989

Stan obecny

Dwór nie istnieje, teren prawdopodobnie prywatny.

Historia

Dwór z 1871 r.
Wronów to niewielka osada leżąca 8,5 km na płd. zachód od Koźmina Wielkopolskiego i ok. 2,5 km na wschód od Wielowsi. Jeszcze na pocz. XIX w., w miejscu tym hulały wichry i znajdowały się pola majątku Unisław albo Wielowieś. Na mapie Gilly'ego z 1803 r. ładnie widać lokalne drogi, które nawet dość dobrze pokrywają się ze współczesnymi, natomiast nie ma tam nic ponadto, żadnej osady, młyna, krzaków, lasu, a tym bardziej "czworaków z k. XVIII w." o których wspomina znany portal pseudoencyklopedyczny. W "Regestach" Dworzaczka nie znajdujemy też ani jednej zapiski poświęconej temu miejscu. W zw. z tym czas powstania folwarku szacujemy na lata 60. XIX w., zaraz po nabyciu dóbr Borzęciczki (w 1865 r.) przez grafa Ottona zu Stolberga-Wernigerode. Gospodarstwo zostało założone w ściśle pruskim porządku, przy skrzyżowaniu lokalnych dróg - z Benic do Gościejewa i z Wielowsi do Kaniewa. Budynki gospodarcze otaczały prostokąt podwórza a dom zarządców (dwór) zlokalizowano we wschodniej części folwarku. W 1872 r. mieszkał tu "amtmann" Matzdorf.
W 1888 r. Wronowo było wsią dworską w pow. koźmińskim (krotoszyńskim). Miało 5 domów ze 112 m-cami oraz 408 ha gruntów. Czysty dochód gruntowy wynosił 7055 marek. Dzięki wysokiej kulturze rolnej zarządzanego przez siebie gospodarstwa, Matzdorf doprowadził do nadania mu zaszczytnego miana "dóbr rycerskich" - Rittergut. Na pocz. XX w. w płd. części osady wybudowano kolonię mieszkalną dla pracowników majątku. Park nieco powiększono w kier. wschodnim, wybudowano też nową rządcówkę i kolejne zabudowania gospodarcze. W 1913 r. dobra miały 449 ha obszaru, w tym 401 ha ziemi uprawnej. Właścicielem majątku był Fritz Claassen.
W 1926 r. w polskiej księdze adresowej, właściciel odnotowany jest w nieco spolszczonej wersji, jako Fryc Klaasen. Dobra miały wówczas 436,25 ha obszaru, w tym 381 ha ziemi uprawnej, 35,75 ha łąk i pastwisk, 11,7 ha lasu, 5,5 ha nieużytków i 2,6 ha wody. Gospodarstwo specjalizowało się w hodowli bydła, uprawach oryginalnych nasion grochu, selekcji zbóż i ziemniaków, a także uprawie roślin lekarskich. Do podatku gruntowego wykazywano 2351 talarów tzw. "czystego dochodu".
W 1930 r. wieś liczyła 233 m-ców. Dobra Fritza Claasena miały wówczas powierzchnię 449 ha. Ponadto we wsi znajdowała się kuźnia I. Patalasa. W latach 1943-45 wieś nosiła nazwę Wornau. Po wojnie dawne dobra zostały zabrane i rozparcelowane przez Skarb Państwa Polskiego. W latach 50. XX w. powstał tu PGR albo spółdzielnia rolnicza, a dla pracowników gospodarstwa wybudowano bloki mieszkalne. Z czasem całkowicie przebudowano budynki gospodarcze, które zyskały inne przeznaczenie, wybudowano też wiele nowych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Słownik Historyczny Ziem Polskich w Średniowieczu, Inst. Historycznego P.A.N.;
Marek Jerzy Minakowski, Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl);
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
1763404 @ Gilly: Special Karte von Südpreussen 1:150 000
- plik mapy: Gilly_Spezialkarte_von_Suedpreussen_150k_BCUL_05_B2.jpg
11825286 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4270_(2419)_Bosatschin_nnv8xdv_BN_Sygn.ZZK_S-4_136_A.jpg
6804 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4270_Bozacin_1944.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wznosił się w obrębie podwórza gospodarczego, całkowicie przebudowanego w okresie po 2. wojnie światowej, prawdopodobnie pośrodku dz. ewid. 2,47/4, gdzie na mapie Geoportalu widnieje obrys nieistniejącego budynku. Z dawnej zabudowy oprócz jednej obory w płn. pierzei zachowała się tylko rządcówka (oficyna) - budynek w płd.-zach. narożniku podwórza, nakryty dachem naczółkowym i wejściem skierowany na zachód. Dokładny opis obiekty wymaga dalszych badań terenowych.

Park

Do czasów współczesnych nie zachowała się żadna z części parku i ogrodów, otaczających folwark od strony zachodniej, południowej i wschodniej. Część zachodnią częściowo wykarczowano (pole na dz. nr ...2.47/5) a resztę zajmują współczesne zabudowania, na części płd. również wznoszą się współczesne budynki. Ogrody znajdujące się po wschodniej stronie lokalnej drogi zajęły bloki mieszkalne. Kilka drzew oraz krzaki pośrodku podwórza urosło tu po wojnie i nie mają żadnego związku z parkiem.

Inne

Oficyna z 1906 r., nr rej.: 499 z 6.04.1989

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.