Krotoszyn

Stan obecny

Prawdopodobnie mieszkania.

Historia

Dwór z 2. poł. XIX w.
Szczegółową historię miasta Krotoszyn przedstawiliśmy na karcie obiektu "pałac" w naszym katalogu. Dawny dwór wznosi się 70 m. w kier. północnym (z lekkim odch. na zachód) od kościoła p.w. świętego Andrzeja Boboli. W rejestrze zabytków opisany jest błędnie jako leżący przy ul. Zamkowy Folwark, zaś faktycznie leży w połowie długości ul. Zacisze, pomiędzy Rawicką a Kobylińską. Właśnie ta ul. Kobylińska przechodzi w ul. Zamkowy Folwark, począwszy od skrzyżowania z ul. Zacisze, w kier. zachodnim.
Opisywany dwór wybudowano dla administratorów / zarządców folwarku Theresienstein, być może w miejscu wcześniejszego budynku z k. XVIII w., gdyż folwark zaznaczony jest już na mapie Gilly'ego z 1802 r. Istnieje też możliwość, że folwark przynależał do dóbr Osusz, należących od pocz. XVII w. do 2. poł. XVIII w. do Rozdrażewskich.
Dwór zlokalizowany był ok. 500 m. na W/NW od pałacu, zwanego "pałacem Gałeckich". Pałac spokojnie mógłby się nazywać "pałacem Potockich" albo "Taxisów", ale niech tam... W końcu Franciszek Gałecki był jedynie jednym z kilku właścicieli, którzy podczas licznych przebudów nadali pałacowi jego obecną postać.
Folwark "zamkowy" po 1820 r. dostał nazwę Teresienstein, zapewne od imienia nieznanej nam Teresy... W 1872 r. T. wraz z Nowym Folwarkiem (Neuvorwerk) znajdował się pod zarządem "amtmanna" Gustava Scholtza. Pod koniec XIX w. folwark "awansował" do rangi domeny książęcej (Fürstlich Domäne), w skład której wchodziły ponadto Neuforwerk, Schaeferhof i Niederau. W 1913 r. majątek miał 861 ha obszaru, zaś czysty dochód gruntowy wynosił 10374 marki. Właścicielem Księstwa Krotoszyńskiego był wówczas Albert Maria Lamoral Fürst von Thurn und Taxis z Regensburga. Zarządcą folwarku była pani Wanda Scholtz, wespół z Karlem Bieneckiem z domeny Birkenstein. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. folwark ponownie otrzymał nazwę "zamkowego", ale już tylko na mapach, gdyż przestał spełniać swoją funkcję zapewne przed 1926 r. Sądzimy tak, ponieważ nie został odnotowany w popularnych księgach adresowych okresu międzywojennego.
Po 2. wojnie światowej dawne dobra zostały rozparcelowane, a pozostałości folwarku stały się typowym terenem miejskim i zostały włączone w obręb administracyjny miasta Krotoszyna. Na bazie dawnych zabudowań powstały współczesne firmy, na przykład Pugor Sp. z o.o.
Źródła:
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Pomiary i analizy: Geoportal
Serwis Mapster:
11825286 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4270_(2419)_Bosatschin_nnv8xdv_BN_Sygn.ZZK_S-4_136_A.jpg
11811928 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4370_(2492)_Krotoschin_1896_APP_Sygn._M.top.25-1226.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Dwór wzniesiony na planie prostokąta w dł. osi N-S, fasadą skierowany na zachód, aczkolwiek dawny dwór posiadał znaczny ryzalit (z wejściem?) od str. wschodniej. Niestety na chwilę obecną nie posiadamy zdjęć ani innych informacji dot. dworu. Trudno też ocenić (na podst. samych zdjęć sat.), szczegóły dot. architektury oraz na ile zachowana jest substancja zabytkowa budynku.

Park

Brak. Obecnie jest to teren miasta. Założenie, czyli dawny folwark, w XIX w. otoczone było naturalnym drzewostanem, zarazem otaczającym od płn. kościół ewangelicki.

Inne

Cmentarz ewangelicki z 2. poł. XIX w., ul. Rawicka

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011