Skatalogowanych zabytków: 11428
Zarejestruj się

Użytkownicy współtworzący opis i dane obiektu

Iwo KaletaSławomir KirschMarek Kujawa

Psie Pole

Hundsfeld

Województwo:wielkopolskie
Powiat:krotoszyński
Gmina:Koźmin Wielkopolski
Rodzaj obiektu:Pałac

Rejestr zabytków

Obiekt:pałac, nr rej.: 472 z 16.01.1984

Stan obecny

Własność prywatna.
Pałac po remoncie.

Historia

Pałac z k. XIX w.
Psie Pole to osada leżąca 4 km na płd. zachód od centrum Koźmina Wlkp. W czasach staropolskich nie istniała, zaś folwark o nazwie Psiepole powstał w dobrach koźmińskich prawdopodobnie dopiero pod koniec XVIII, lub na pocz. XIX w. Bardziej prawdopodobne jest to drugie, gdyż nazwa wsi nie znalazła się w kontraktach sprzedaży dóbr koźmińskich, zawieranych pomiędzy Sapiehami a Kalkreuthami. Z kolei liczne zapiski występujące w źródłach historycznych dotyczą innej wsi "Psie Pole". Leżała ona koło Wyganowa w gminie Kobylin i prawdopodobnie zanikła w 1. poł. XIX w.
Po plajcie rodziny Kalreuthów w 1837 r., majątek koźmiński podzielono celem sprzedaży na niewielkie klucze, zaś Psiepole weszło w skład klucza staniewskiego, wraz ze Staniewem, Kaniewem i "propinacjami". W 1837 r. miasto wprowadziło także nowe regulacje podatkowe, wprowadzając "opłatę brukową i mostową". Z opłaty tej zwolnione zostały Psiepole, Lipówiec, Czarnysad i Staniewo. We wsi w tym czasie były tylko 4 duże domy, zamieszkiwane przez 78 osób. W 1841 r., od fiskusa miasta Koźmina, wieś kupił Edward Majunke. Zapewne to on nadał obecny kształt folwarkowi, który założono na rzucie regularnego prostokąta, rozciągniętego z zachodu na wschód, którego wschodnia połowa stanowiła część rezydencjonalną. Po Majunke właścicielem folwarku był Seweryn Radoński, a następnie Krystian Klauss. W 1872 r. właścicielem wsi Hundsfeld (z obszarem 1841 mórg i dochodem 1526 tal.) był Fryderyk Böhm z miejscowości Weissenhof koło Legnicy, zaś administratorem niejaki Neumann.
W 1888 r. wieś stanowiła dominium o pow. 481,65 ha, w tym 434,8 ha ziemi uprawnej, 7,7 ha łąk, 22,68 ha lasu i 16,47 ha nieużytków. Czysty dochód gruntowy wynosił 4577 marek, czyli był podobny jak w 1872 r. (kwota ta stanowiła równowartość 1525,67 talarów). Gospodarstwo specjalizowało się w uprawie buraków cukrowych. We wsi było 7 domów ze 134 m-cami, w tym 67 katolików i 67 protestantów. Pod koniec XIX w. dobra nabył Oskar Kulał, a następnie Komisja Kolonizacyjna, która sprzedała wieś Hundsfeld - Erichowi Frankowi, synowi Alfreda (1852-1940). Alfred Frank pochodził z Jarocina, gdzie posiadał miejsce o nazwie własnej "Marschew", dzielnicy Frankenau w Jarocinie (tłum. Google). Możemy jedynie przypuszczać, że to Frank wybudował, zapewne na miejscu starszego dworu, opisywany pałac. W końcu to za jego panowania majątek otrzymał zaszczytne miano dóbr rycerskich - Rittergut.
W 1913 r. dobra Hundsfeld miały 260,4 ha, w tym 254,3 ha ziemi uprawnej. Czysty dochód gruntowy wynosił 2553 marki. Właścicielem wsi przez cały czas był Erich von Frank. Po wyzwoleniu Polski w 1920 r. dziedzic, który w rozwój gospodarstwa włożył dużo swojego serca, podjął decyzję o pozostaniu w Psim Polu. W 1926 r. majątek pod jego zarządem miał 254 ha, w tym 244 ha ziemi uprawnej, 6,4 ha lasu, 3 ha nieużytków i 0,6 ha wody. Czysty dochód gruntowy wynosił 852 talary.
Siostrą Ericha była Ilsa, która wyszła za pilota - Ferdinanda von Hiddessena (1887-1971). Hiddessen jako pierwszy (i chyba jedyny) wykonał lot nad Paryż podczas 1. wojny światowej i zrzucił nad miastem kilka lekkich bomb. Efektem oprócz niewielkich zniszczeń była jedna ranna dziewczyna. Podczas 2. wojny światowej był on pilotem Luftwaffe.
Rodzina Franków opuściła majątek w styczniu 1945 r. w obliczu nadciągającego frontu. Po wojnie dawne dobra zabrał i rozparcelował Skarb Państwa Polskiego. W ostatnich latach pałac został gruntownie wyremontowany.
Źródła:
X. Stanisław Łukomski "Koźmin Wielki i Nowy. Monografia historyczna." Poznań, 1914;
Forum internetowe "Ahnenforschung.Net;
Wikipedia.DE: https://de.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_von_Hiddessen
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... 1880-1902;
Teki Dworzaczka (Monografie, Regesty) Biblioteki Kórnickiej P.A.N.;
Księga Adresowa Gosp. Rolnych Woj. Poznańskiego, 1926;
Guter=Adreßbuch für die Prowinz Posen, wyd. 2, Lipsk 1913;
Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin, 1872;
Księga Adresowa Polski ..., 1930;
Geoportal;
Mapster:
11811910 @ Topographische Karte 1:25 000 (Meßtischblatt) cz. wsch. (Ostdeutschland) /1870 - 1945/
- plik mapy: 4170_(2345)_Koschmin_1911_APP_Sygn._M.top.25-1185-1.jpg
Wszystkie prawa zastrzeżone!

Opis

Pałac neogotycki, stylizowany na dwór obronny / zamek. Wzniesiony na planie nieregularnego prostokąta, w dł. osi N-S, fasadą skierowany na zachód, jedno i dwupiętrowy, z ryzalitem pośrodku elewacji wschodniej i wieżyczką w tej samej elewacji - w płn.-wschodnim narożniku.
W elewacji zachodniej od północy reprezentacyjna, trójkondygnacyjna baszta, od południa ryzalit, zaś pomiędzy nimi wejście z gankiem w stylu mauretańskim, o orientalnie wyciętych łukach nad smukłymi kolumnami. Ponadto w elewacji południowej trójkondygnacyjna wieża, również zwieńczona krenelażem. Całość dodatkowo urozmaicona licznymi blankami i sterczynami.
Niestety w Internecie nie są dostępne zdjęcia budowli od str. wschodniej, która to elewacja również może być bardzo ciekawa, choćby ze wzgl. na widoczny (na mapie sat.) w płn. części podjazd do wejścia w pobliżu narożnej wieży.

Park

Park z k. XIX w., zachowany w dawnych granicach, na dz. ewid nr ...1,55/1 o pow. 1,17 ha.

Inne

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011

Komentarze

Aby skomentować obiekt, zaloguj się. Jeżeli nie masz jeszcze konta w serwisie, zarejestruj się.

Ten obiekt nie został jeszcze skomentowany.