Bielewo

Stan obecny

Własność J.S.T.

Historia

Dwór z 2. poł. XVIII w.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1302 r., gdy jej właścicielem był komes Leonard. Wieś była gniazdem rodowym Bielewskich herbu Leliwa. W 1479 r. znajdujemy tu braci niedzielnych Jana i Stanisława, którzy procesowali się z Michałem de Bielewo. Część wsi w tym samym czasie posiadał Jan Strzelecki, który żonie Małgorzacie zapisywał 100 grzywien posagu i tyleż wiana. Od około 1510 r. drugi folwark we wsi posiadali Markowscy herbu Szeliga. Następnie, nieprzerwanie przez ponad 100 lat była ona w posiadaniu Bielewskich, z których ostatnimi właścicielami na Bielewie byli Zygmunt i Andrzej. Po śmierci tegoż wdowa Zofia wraz z synem Zygmuntem, zawarli kontrakt sprzedaży połowy wsi z Jerzym Iłowieckim. W okresie wojen szwedzkich właściciele zmieniali się dość często; znajdujemy tu Olęckich herbu Rawicz, Malczewskich, Skaławskich i Białęskich. W poł. XVIII w. dziedzicem Bielewa był Andrzej z Sienna Potworowski herbu Dębno, ożeniony z Marianną z Trepków. Po śmierci Andrzeja (ok. 1765 r.) ta wyszła za Adama Konstantego Mielęckiego. Synami jej i Andrzeja byli: Jan Adam, Aleksander Stefan oraz Andrzej. W 1786 r. dokonali oni podziału majątku, na mocy którego Jan ? szambelan królewski wziął Andrychowice i Kowalewo, Aleksander sumy w gotówce, a najmłodszy Andrzej - Bielewo. Zapewne to z jego inicjatywy we wsi w tym samym roku wybudowano nowy budynek dworski. Na pocz. XIX w. Andrzej Potworowski był landratem powiatu kościańskiego. Zmarł w 1810 r. Po krótkim okresie napoleońskim wieś znalazła się w okręgu krzywińskim tegoż powiatu (Kosten), w rejencji poznańskiej. Synem Andrzeja był Gustaw Potworowski (ur. w 1800 r. w Bielewie), który został konsyliarzem (radcą) sądowym powiatu wschowskiego i kościańskiego. Poprzez małżeństwo z jego siostrą Serafiną, Bielewo przejął Kalikst Bojanowski herbu Junosza (1799-1848). Ślub miał miejsce w 1824 r. w Domachowie. Gustaw Potworowski zamieszkał w majątku Gola, gdzie ożenił się z Klementyną Teresą Pauliną Chłapowską herbu Dryja. Bratem Kaliksta Bojanowskiego był Ksawery, a obaj stali się pierwowzorami postaci Assesora i Rejenta w Mickiewiczowskim ?Panu Tadeuszu?. Poeta mieszkał u Bojanowskich w 1831 r. i przeniósł na strony powieści hałaśliwe sprzeczki dwóch braci, opisy polowań i tutejsze krajobrazy. W tamtych czasach wieś zwano także Bielejewem. W 1837 r. oprócz folwarku we wsi było 28 dymów z 313 mieszkańcami. W Bielewie urodziło się ośmioro dzieci Bojanowskich, jednakże żadne z nich nie pozostało na majątku, którego dziedziczką w 1856 r. była Nepomucena Moszczeńska, a następnie Ignacy Raszewski, w 1870 r. mianowany radcą Ziemstwa Kredytowego. Być może to on był inicjatorem przebudowy dworu, dokonanej w 2 poł. XIX w. W 1873 r. sprzedał liczący 2500 mórg majątek, za kwotę 164 tys. talarów. W 1880 r. Bielewo dzieliło się na wieś z 40 domami i 334 mieszkańcami oraz dominium z 9 domami i 217 mieszkańcami. Folwark posiadał 2490 mórg. Jego kolejnym właścicielem został Telesfor Tomaszewski, ożeniony z Józefą Marią Bojanowską, córką Wincentego i Katarzyny z Kuczmerowiczów. Ta po śmierci Telesfora wyszła w 1912 r. za Stanisława Masłowskiego (nie mylić ze znanym malarzem). Na pocz. XX w. we wsi istniała kopalnia węgla brunatnego. Folwark zapewne rozparcelowano, gdyż nie został wymieniony w Księdze Adresowej Gospodarstw Rolnych Woj. Pozn. z 1926 r. W 1930 r. wieś liczyła 368 mieszkańców. W latach 1939-45 nosiła nazwę Bleichen. Po II wojnie światowej dwór pełnił m.in. funkcję szkoły. W latach 50. XX w. został przebudowany, na skutek czego utracił część swoich cech stylowych.
Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich...
Teki Dworzaczka (Regesty)
Podróże z Panem Tadeuszem. Andrzej Kuźmiński, projekt LGD ?Gościnna Wielkopolska?
Zamieszczone zdjęcia pochodzą z w. wym. publikacji.

Opis

Dwór późnoklasycystyczny. Był to piętrowy budynek nakryty dwuspadowym dachem, z trójkondygnacyjnym, nieznacznym ryzalitem przechodzącym w wystawkę dachową. Narożniki dachu i trójkątny fronton zdobione sterczynami. Przed przebudową elewacje wieńczyła niska attyka z pseudokrenelażem.

Park

Pozostałości parku z XIX w. Zachował się tu fragment starodrzewu leżący na płd.-wschód od dworu, o pow. ok. 0,5 ha. Pozostała część ok. 1,5-hektarowego parku to młodsze nasadzenia. Przy parkowym stawie tworzony jest tzw. ?Ogródek Zosi?. Założenie dworskie w Bielewie położone jest malowniczo wśród pól i lasów, na skraju Pagórków Dolskich. XIX-wieczny układ przestrzenny miejscowości jest w znacznej mierze zachowany.

Inne

Kościół parafialny p.w. Matki Boskiej Pocieszenia.
Turystyczna wiata kolejki drezynowej.

tekst: Marek polskiezabytki.pl 2011